محققان باستان‌شناسی دانشگاه تهران موفق به کشف آتشکده‌ای از دوره ساسانی شدند

میثم لباف خانیکی دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران و سرپرست هیات باستان‌شناسی مطالعات باستان شناسی محوطه تاریخی بازه هور افزود: پنجمین فصل کاوش باستان‌شناسی در محوطه تاریخی بازه هور روستای رباط سفید شهرستان مشهد، به کشف بقایای معماری ارزشمندی از دوره ساسانی منجر شد.

لباف خانیکی ادامه داد: این فصل از کاوش‌های باستان‌شناسی که با هدف شناسایی کاربری مجموعه معماری قلعه دختر و تعیین قدمت آثار و بقایای معماری مورد تأیید و تصویب پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری قرار گرفت، به کشف آثار مهمی از فرهنگ و تمدن خراسان پیش از اسلام انجامید.

وی افزود: از جمله مهم‌ترین یافته‌های کاوش در قلعه دختر می‌توان به مجموعه ارزشمندی از گچبری‌های دوره ساسانی مزین به نقوش هندسی، گیاهی و انسانی اشاره کرد که فصل جدیدی در تاریخ هنر ایرانِ ساسانی می‌گشاید.

این باستان‌شناس تصریح کرد: در نتیجه کاوش‌های فصل جاری همچنین مشخص شد که مجموعه معماری مکشوفه، آتشکده‌ای معظم از دوره ساسانی بوده که از یک چهارطاقی آجری و یک تالار ستوندار تشکیل می‌شده است و از دوره اشکانی تا اوایل دوران اسلامی فعال بوده است.

لباف خانیکی با اشاره به اینکه هر یک از ستون‌های این تالار به گچبری‌های نفیسی مزین و سرستون‌هایی به شکل درخت نخل بر فراز هر ستون تعبیه شده بوده است، گفت: دیوارهای فضاهای مختلف آتشکده قلعه دختر را گچبری‌هایی با موضوعات مختلف تزئین می‌کرده و فضاهای جانبی با نقاشی‌های دیواری آذین می‌یافته است.

سرپرست هیات باستان‌شناسی افزود: کشف تعدادی گل مهر از این مجموعه حکایت از فعالیت‌های اداری سازمان‌یافته در این مجموعه مذهبی دارد و استفاده از مصالح و تزئینات مرغوب بیانگر اهمیت این مجموعه نزد حکومت مرکزی ساسانی است. همچنین کشف قطعات متعددی از کتیبه‌های پهلوی ساسانی در این مجموعه و خوانش آنها توسط متخصصان واقعیت‌های تاریخی مهمی درباره خراسان عصر ساسانی را آشکار خواهد ساخت.  

وی با بیان اینکه مطابق مطالعات انجام‌شده در حوزه جغرافیای تاریخی، بازه هور در ولایت بست واقع بوده و این ناحیه منطبق بر ناحیه‌ای است که در دوره ساسانی «پُشت» نامیده می‌شده، خاطرنشان کرد: «ولایت پشت» که در متون دینی به نام پشت گشتاسپان شناخته می‌شد، مقرّ یکی از سه آتش مهم دورۀ ساسانی بود که به نام آذربرزین مهر معرفی شده است.

این باستان‌شناس افزود: شواهد و نمادهایی از ایزد مهر نظیر چلیپاهای شکسته، نقش دم طاووس، پیکره‌های متعدد قوچ و نیز شواهدی از نظارت و مدیریت مستقیم حکومت مرکزی ساسانی در آتشکده قلعه دختر بازه هور احتمال همسانی این آتشکده را با آذربرزین مهر تقویت می‌کند.

ایرنا