خانه های تاریخی رشت با کاربری جدید

نخستین اقامتگاه سنتی شهر رشت در محله ساغریسازان خانه «امیر و زهرا»، خانه کوچک و نقلی در محله ساغریسازان، کوچه بلورچی قرار دارد که به همت زوج جوانی در سال ۱۳۹۶خریداری و آرام آرام مرمت گردید. این خانه به تازگی (به شماره ۳۳۴۴۹ مورخ ۷/۴/۱۴۰۰)در فهرست آثار ملی ثبت شده است. اگرچه سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان، از بهره برداری نخستین اقامتگاه سنتی رشت در ایام دهه فجر خبر داد، ولی درب این مهمانپذیر سنتی مدتی است به‌روی گردشگران باز شده است.

خانه مریم خسروآبادی دومین خانه‌ای که به‌عنوان اقامتگاه سنتی مجوز گرفته، خانه زین العابدین اخوان در محله خواهر امام رشت است. این خانه به‌جامانده از دوره قاجار سال پیش توسط مریم خسروآبادی، بانوی خوش ذوقی که سالها در آلمان زندگی کرده، خریداری می‌شود. مرمت این خانه تاریخی از سال پیش آغاز شده و این بنای زیبای دو طبقه، به شماره ۳۳۴۷۱ و به تاریخ ۷/۴/۱۴۰۰ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

خانه نصرت رحمانی سومین خانه در حال مرمت، خانه پوران شیرزای زاده، همسر نصرت رحمانی شاعر در محله پیرسراست. این بنای دوطبقه با یک هشتی در ورودی، از دوره میانه قاجار بجامانده است و به دلیل تعدد پنجره های ارسی بسیار شاخص و زیباست. این بنا توسط دو جوان غیرگیلانی در سال گذشته خریداری شده و قرار است بعنوان یک مجموعه اقامتی چندمنظوره (بوتیک هتل) تغییر کاربری یابد.

اقامتگاه ارسی اقامتگاه سنتی با تابلوی «اقامتگاه ارسی» خانه دیگری است که بتازگی مرمت و احیا شده است. این بنای بجامانده در ابتدای خیابان امام، سال‌ها بعنوان خانه مسکونی، سپس آزمایشگاه، کافه و آتلیه عکاسی کاربری‌های متعددی داشته است. این ساختمان ۲ دوره تاریخ معماری (قاجار و پهلوی) دارد و از سال پیش توسط میثم زادحسیتی کیژدهی، به صورت اجاره به شرط مرمت، بازسازی شده و بتازگی به عنوان هاستل برای سفرهای ارزان قیمت گروهی (اجاره یک تخت)، پذیرای گردشگران شده است.

رستوران خونه آقا بزرگ، احیای بخشی از یک خانه اریخی توسط مهرداد ربیعی و تغییرکاربری آن به‌عنوان رستوران است. این خانه نیز اجاره به شرط مرمت احیا شده و از تابستان امسال مورد استقبال قرار گرفته است. رستوران خونه آقا بزرگ، نامی است که مالک به یاد سفره‌های خانه پدربزرگ‌های قدیمی، نامگذاری کرده تا یادآور رابطه‌های گرم فامیلی در خانه بزرگتر فامیل باشد. این بنا در خیابان امام، کوچه سعدی قرار دارد و به دلیل نزدیکی به حمام تاریخی آقابزرگ، بافت تاریخی این محله را هم پویا کرده است.

کافه چرخ در ساغریسازان احیای یک خانه قدیمی در بن بست پاک واقع در انتهای محله ساغریسازان، حکایت همت دو بانوی جوان کُرد است که به رشت مهاجرت کرده و یک خانه قدیمی دو طبقه را اجاره به شرط مرمت تبدیل به کافه کرده اند. این کافه خوشبختانه از ۲سال پیش تاکنون بازتاب خوبی داشته است.

کافه فوتون در خیابان اعلم الهدی یکی دیگر از بناهای قدیمی که به عنوان کافه تغییرکاربری یافته، نخستین آزمایشگاه دکتر شعار در خیابان اعلم الهدی است. شمعدانی‌های روی بالکن کوچک «کافه فوتون»، حالا محور عکاسی کسانی است که مرکز شهر را به‌عنوان پیاده روی انتخاب کرده اند. این بنا، نخستین ساختمان بتن آرمه ای بود که توسط آلمان ها در رشت ساخته شد.

«آرین رزاتی» مدیر فعلی کافه فوتون درباره این بنا می‌گوید: این بنا، نخستین بنای بتن آرمه یا اسکلت فلزی در رشت هست که توسط آلمان‌ها ساخته شد و سازنده از سقف‌های بلند برای بنا استفاده کرده است. در زمان جنگ جهانی، گویا مدتی توسط روس‌ها اشغال می‌شود. بعدها به عنوان آزمایشگاه دکتر شعار تغییرکاربری می‌یابد. این مکان اولین آزمایشگاه رشت بوده است. خانه دکتر شعار نیز در انتهای کوچه منتهی به همین بنا قرار دارد و کوچه از سوی شهرداری بنام دکتر شعار نامگذاری شده است. این ساختمان، مدتی به عنوان دفتر تیم فوتبال سپیدرود رشت استفاده می‌شد. چند سال پیش بنده این ساختمان را از نوه دکتر شعار خریداری کردم. ابتدا از این مکان به‌عنوان دفتر خدمات کامپیوتری استفاده می‌کردم تا اینکه از دو سال پیش تصمیم گرفتیم به عنوان کافه تغییر کاربری دهیم. پس از بازسازی ساختمان، نام فوتون را برای بنا انتخاب کردیم. فوتون در فیزیک به معنی ذره نور است. صبح‌ها از پنجره‌های بلند این ساختمان، نور خورشید به داخل بنا می‌تابد و منظره دل انگیزی ایجاد می‌کند به‌همین دلیل این نام را برای این کافه انتخاب کردیم.

زیباسرا خانه‌ای با معماری جدیدتر و بالکنی رو به خیابان، در ابتدای خیابان بیستون قرار دارد. این ساختمان بنا به گفته مدیر کافه، خانه مرحوم جهانگیر سرتیپ پور، چهره شهیر فرهنگ و تئاتر گیلان است که مدتی شهردار و مدتی هم نماینده مردم رشت در مجلس شورای ملی بود.

کافه شمس در خیابان امام و کافه ترنج در ابتدای خیابان ساغریسازان یکی دیگر از بناهای قدیمی تغییرکاربری یافته به کافه است. کافه هنرناسوده در محله باقرآباد با تراکم بالای جمعیتی نیز از دیگر کافه هایی بود که تغییرکاربری یافته خانه میرآب محله باقرآباد بود. این کافه در ابتدای شکل گیری، پاتوق خوبی برای برگزاری نشست های شعر و ادب بود. متاسفانه این کافه پس از شیوع کرونا و بسته شدن ممتد کافه‌ها با ابلاغ ستاد ملی کرونا، دچار مشکل شده و اخیرا بسته شده است. زیباسرا، یکی دیگر از بناهای قدیمی و باشکوه در خیابان امام است که اگرچه مرمت نشده ولی از سوی مالک به‌عنوان قهوه خانه، پاتوق اهالی بازار است.

شبستان