تأکید بر احیاء هویت تاریخی ساری در شورای شهر

شورای ششم ساری بعدازظهر روز سه‌شنبه ۶ اردیبهشت بیست‌وهشتمین جلسه‌ رسمی‌اش را با حضور هشت تن از اعضای این شورا و یک مهمان ویژه برگزار کرد که علاوه بر سه دستور جلسه اداری در نظر گرفته شده برای این جلسه، مسائل مربوط به هویت تاریخی شهر ساری و احیاء بناهای ارزشمند میراثی این شهر برای رونق گردشگری مورد توجه قرار گرفت.

در این جلسه به جز سبحان بخشی نایب رئیس شورای ساری که برای دومین جلسه پیاپی حضور نداشت، سایر اعضا حضور داشتند. مهمان جلسه نیز سردار محمد باقرزاده فرمانده کمیته جست‌وجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح بود که به عنوان یکی از چهره‌های شاخص شهر ساری در تراز ملی به دعوت شورای شهر برای نخستین بار در صحن این شورا حضور یافت و برخی مسائل مربوط به توسعه ساری را مطرح کرد.

اظهارات مطرح شده در این جلسه توسط مهمان ویژه شورای شهر حول یک محور مهم مطرح شد و آن هم برنامه‌ریزی برای بهره‌مند کردن ساری از جاذبه‌های متعدد تاریخی موجود در این شهر به منظور برندسازی شهری برای مرکز مازندران به عنوان پیشانی توسعه استان بود.

موضوع احیاء بافت تاریخی شهر ساری و بهره‌برداری از آن در زمینه گردشگری سال‌هاست که به عنوان یکی از مطالبات جدی شهروندان و حتی مسئولان مطرح است. اما هنوز گام امیدوارکننده‌ای که نشان دهنده عزمی جدی برای پاسخ جدی به این مطالبه باشد دیده نشد.

فرمانده کمیته جست‌وجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح با توجه به شناختی که از محله‌های مختلف ساری و همچنین پیشینه فرهنگی و تاریخی این شهر داشت در جمع اعضای شورای شهر گفت: ساری دست‌کم در دو سوم از طول تاریخ شکل‌گیری تبرستان بزرگ مرکز تبرستان بود. به همین دلیل ظرفیت‌های لازم را دارد که به عنوان شهری فرهنگی با پیشینه تاریخی و میراثی بتوان آن را معرفی کرد.

سردار محمد باقرزاده اظهار کرد: اگر تاریخ تشیع را بخواهیم در کشور و دنیا بررسی کنیم بخش قابل توجهی در مازندران است. وجود ۱۳۶۱ امامزاده در مازندران که ۵۰ نفرشان عالم و چهره شاخص علمی زمان خود بودند این موضوع را تایید می‌کند. در این استان دو نوبت حکومت علوی تشکیل شد. این ظرفیت وجود دارد که مدرسه تاریخ تشیع در ساری تشکیل شود. با توجه به بسیاری از این نکات شایسته است که به ابعاد فرهنگی و تاریخی ساری در حوزه مدیریت شهری توجه بیشتری شود.

وی با تأکید بر این‌که نیاز است به مبانی معماری و شهرسازی در ساری با تکیه بر هویت فرهنگی و معماری بومی توجه شود، خاطرنشان کرد: در حوزه معماری و شهرسازی این نکته اهمیت دارد که از منظر انسان به معماری توجه شود. معماری سبک زندگی را هم شامل می‌شود. متاسفانه معماری کشور ما به دلایل مختلف دستخوش تغییر شد و این موضوع در مازندران و ساری بسیار پررنگ به چشم می‌آید.

این مسئول تصریح کرد: علاوه بر معماری داخل ساختمان، معماری در نمای شهر نیز اهمیت دارد. ما اکنون در ساری اغتشاش بصری داریم که در آشفتگی فضای شهر به طور مستقیم دخیل است و باعث تشویش می‌شود. انتظار می‌رود و لازم است که مدیریت شهری در ساری همراه با میراث فرهنگی به یک برنامه جامع برای شهرسازی طی ۲۰ سال آینده برسند تا به مرور شاهد هدایت کردن معماری و شهرسازی در ساری به سمت شهرسازی هدفمند و اصولی باشیم.

سردار باقرزاده افزود: در حوزه بازگشت به معماری بومی و سازگار با محیط گام‌هایی در ساری برداشته شده که ادامه این گام‌ها می‌تواند به رونق و توسعه شهر در حوزه فرهنگی و گردشگری کمک کند. بازسازی پادگان قدیم ساری و اجرای بوستان ولایت یا پروژه میدان ابن‌شهرآشوب را می‌توان به عنوان نمونه‌های مناسب در این زمینه یاد کرد که لازم است این نمونه‌ها بیشتر در ساری دیده شود.

این چهره ملی شهر ساری خاطرنشان کرد: با توجه به ساختار شهر ساری و بافت تاریخی موجود در آن این امکان وجود دارد که دست‌کم برای چند خیابان شهر قاعده و طرحی تعریف شود که معماری و شهرسازی در آن‌ها به مرور از یک فرآیند اصولی تبعیت کند.

وی تصریح کرد: این گام‌ها در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته دیده می‌شود. در شهری مانند ژنو هماهنگی بین ساختمان‌های جدید و بناهای قدیمی که در کنار هم قرار داشتند آن‌قدر دقیق و حساب شده است که هیچ گونه اغتشاش بصری در شهر دیده نمی‌شود. باید از تجربه‌های موفق سایر نقاط دنیا در این زمینه استفاده کنیم. همچنین بهره‌گیری از شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه معماری و شهرسازی و تعریف طرح‌های متناسب با شهری مانند ساری می‌تواند کارگشا باشد.

بازتعریف ساری برای جامعه

فرمانده کمیته جست‌وجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح با بیان این که ساری باید از منظری جدید تعریف و معرفی شود، خاطرنشان کرد: اگر بتوانیم بخش‌هایی از ساری را با در نظر گرفتن همه نیازها و شرایط مربوط به شهروندان، ساکنان و مسافران احیا کنیم می‌توانیم بهره‌وری مناسبی از همین ظرفیت تاریخی ساری داشته باشیم. این اتفاق می‌تواند با یک ریل‌گذاری ۲۰ ساله و در شیبی ملایم رقم بخورد. مشروط بر این که مسئولان شهر بخواهند چنین گامی بردارند.

باقرزاده افزود: با احیاء چند محله تاریخی ساری و خیابان‌های مرکزی مانند انقلاب و جمهوری و برخی نقاط دیگر، شهر وارد فاز گردشگرپذیری می‌شود و می‌توانیم شاهد اشتغال‌زایی متکی بر گردشگری باشیم. ضمن این که به مرور سایر شهرهای استان نیز از این الگو پیروی می‌کنند و معماری و شهرسازی در استان متحول می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: برای تحقق این اهداف لازم است که میراث فرهنگی، شهرداری و اداره کل اوقاف و امور خیریه هماهنگ باشند تا کار به سامان برسد. من هم این آمادگی را دارم که برای رایزنی با شرکت بازآفرینی شهری ایران و وزارت راه و شهرسازی در حد توان همکاری ‌کنم تا برای تبدیل شدن خانه‌های تاریخی شهر ساری به جاذبه‌های فعال گردشگری مازندران گام‌های لازم برداشته شود. البته همه این اقدامات مستلزم همکاری و پیگیری شورای شهر و شهرداری ساری است.

ضرورت ایمن‌سازی مسجد جامع ساری

این مسئول در بخش دیگری از اظهارات خود به آخرین وضعیت مسجد جامع ساری پس از بهسازی اشاره کرد و گفت: پس از حادثه تلخی که برای مسجد جامع ساری رقم خورد، اقدامات خوبی برای بازسازی انجام شد. اما هنوز بخش پایانی پروژه بازسازی مسجد یعنی بهره‌برداری از سیستم سرمایش مانده که اتفاقا بسیار مهم است. سیستم گرما و سرما که برای مسجد پیش‌بینی شد اصولی و فنی است. اما هنوز به بهره‌برداری نرسید.

باقرزاده اظهار کرد: دستگاه‌ها و تجهیزات لازم خریداری شد و همه چیز آماده است. اما زمینی لازم است که این تجهیزات در آن نصب شود. تلاش دوستان هم برای در اختیار گرفتن قطعه زمینی از مدرسه امامیه به نتیجه نرسید. با این که شهرداری حاضر بود بهسازی مدرسه امامیه را انجام دهد، اما متولیان این مدرسه برای واگذاری زمین مد نظر موافقت نکردند.

وی افزود: در روزهای اخیر بررسی‌هایی انجام دادیم و دیدیم فضایی در مالکیت اداره اوقاف در فاصله پنجاه متری مسجد وجود دارد که زمانی آب‌انبار بود و اکنون پارکینگ است. به نظر می‌رسد می‌توان در این زمین تجهیزات را نصب کرد و با کانال‌کشی پروژه بهسازی را به پایان رساند.

این مسئول خاطرنشان کرد: البته اوقاف برای واگذاری زمین معاذیر شرعی دارد که نمی‌توانیم از آن‌ها تخطی کنیم. از مدیرکل اوقاف خواستم مساعدت کند تا راهی برای واگذاری این زمین انجام شود. اما نهاد معینی که باید پشتیبانی کند از موضوع و با اوقاف وارد کار شود جز شهرداری نمی‌تواند باشد.

وی خاطرنشان کرد: علاوه بر این موضوع این مسجد به کتابخانه و خانه عالم و حتی محوطه‌ای برای بانوان به عنوان باغ نسا هم نیاز دارد تا بانوان علاوه بر داخل ساختمان مسجد، در فضای باز هم محوطه‌ای اختصاصی داشته باشند. در این مورد هم خانه‌ای قدیمی و در حال تخریب کنار مسجد وجود دارد که با خریداری آن می‌توان فضاهای مد نظر را برای مسجد جامع ایجاد کرد.

این چهره شناخته شده و برجسته شهر ساری تصریح کرد: مسجد جامع نگین شهر ما و مهم‌ترین مرکز مذهبی ساری است. علاوه بر این جایگاه، یک زیرساخت مهم و بخشی از مبلمان شهری هم محسوب می‌شود. بنابراین لازم است که برای تکمیل پروژه مرمت آن بیشتر تلاش شود. این نیاز احساس می‌شود که دست‌کم یک بار مسئولان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران به صحن شورا دعوت شوند تا نخستین گام‌های احیاء هویت تاریخی ساری برای بهره‌مندی در حوزه شهرسازی و گردشگری و میراث فرهنگی برداشته شود.

پس از اظهارات باقرزاده، تعدادی از اعضای شورای شهر نیز به بیان دیدگاه‌های خود درباره مسائل مطرح شده پرداختند و از مهمان جلسه درخواست کردند که در پیگیری‌های ملی برای کمک به توسعه ساری با مدیران شهر ساری همراهی کند.

سید رحمان میرشجاعی در این نشست گفت: اگر بتوانیم خانه‌ها و بناهای تاریخی را با کمک میراث احیا کنیم می‌توانیم در مسیر برندسازی شهر ساری گام‌های خوبی برداریم. البته ما هنوز مدیران میراث را به شورا دعوت نکردیم و جای خالی این اقدام احساس می‌شود.

وی افزود: با احیاء خانه‌های تاریخی و واگذاری آن‌ها به شهرداری برای استفاده در حوزه‌های مختلف گردشگری و فرهنگی می‌توان ساری را به یکی از شهرهای هدف گردشگری تبدیل کرد.

این عضو شورای شهر ساری اظهار کرد: حتی معتقدم که اگر نمی‌توانیم بافت‌های کهن را احیا کنیم، با اتخاذ برنامه‌های مناسب شهرسازی بافت‌های سنتی با محوریت معماری بومی محلی یا ایرانی-اسلامی ایجاد کنیم. یعنی اقداماتی انجام دهیم که ساخت و ساز جدید از یک برنامه متکی بر فرهنگ معماری بومی تبعیت کند.

گام‌های برداشته شده برای احیای بافت تاریخی ساری

آخرین اقدام انجام شده برای کمک به احیای بافت تاریخی شهر ساری تاسیس شهرداری بافت کهن بود که سال گذشته با دستور شهردار ساری انجام شد. اما پس از تاسیس این شهرداری نیز عملا اقدام خاصی در این زمینه مشاهده نشد. همچنین بهمن پارسال نیز طرح مرمت و بهسازی محور بافت تاریخی آب‌انبارنو در ساری شامل کف‌سازی و جداره‌سازی پس از تایید در شورای فنی به شهرداری ساری ابلاغ شد.

محدوده مرکزی ساری در حوالی میدان ساعت هسته اصلی این شهر در دهه‌های گذشته محسوب می‌شد. به طوری که تمرکز بناهای تاریخی مرکز مازندران در همین قسمت از شهر مشاهده می‌شود. خانه سردار جلیل، خانه‌های کلبادی، خانه میرگَتی، خانه صادقیان، خانه ناظری و چندین خانه دیگر همراه با تکیه آب‌انبارنو، تکیه عباسخانی، دو آب‌انبار تاریخی، حمام وزیری، مسجد جامع و مسجد مصطفی‌خان همگی در همین محدوده از شهر ساری قرار دارند.

محله آب‌انبارنو نیز که یکی از محله‌های قدیمی و تاریخی ساری محسوب می‌شود در همین منطقه‌ و بین خیابان‌های قارن و ۱۸ دی امروزی قرار دارد و بیشترین تعداد خانه‌های تاریخی را در خود جای داده است. اما به جز خانه کلبادی و خانه فاضلی که اولی موزه مردمشناسی و تحت مالکیت میراث فرهنگی است و دومی هم در مالکیت شرکت مادر تخصصی عمران و بازسازی شهری قرار دارد، بقیه بناها حال و روز خوشی ندارند. بویژه خانه سرهنگ‌خان که از بناهای خاص و منحصربه‌فرد ساری محسوب می‌شود و ماه‌هاست که پوشش چوبی و سفالی سقف آن جای خود را به داربستی فلزی و کیسه‌های پلاستیکی آبی‌رنگ داده تا عملیات مرمت بنا آغاز شود.

برنامه بهسازی بناهای تاریخی هسته مرکزی شهر ساری به دهه ۸۰ برمی‌گردد که با ریزش بخشی از خانه فاضلی مورد توجه قرار گرفت و توسط شرکت عمران و بهسازی خریداری شد تا برای بازسازی بافت تاریخی ساری گام‌های جدی‌تری برداشته شود. اما بازسازی خانه فاضلی به دلایل اداری متعدد سال ۱۳۸۸ آغاز شد و تا سال ۱۳۹۱ نیز ادامه یافت.

 با این بازسازی ، امید برای احیای سایر بناهای تاریخی ساری نیز افزایش یافت. اردیبهشت ۱۳۹۵ نیز مدیرکل وقت راه و شهرسازی مازندران اعلام کرد که عملیات اجرای ترمیم و بهسازی بافت تاریخی محله آب‌انبارنو با حضور معاون وزیر راه و شهرسازی آغاز شد تا سیمای این گستره تاریخی دو کیلومتر مربعی در هسته مرکزی ساری بازسازی و مرمت شود. یکی از اقدامات مد نظر نیز بازسازی بناهای تاریخی موجود در این محدوده بود.

شرکت عمران و بهسازی ایران که دفتر بافت تاریخی آن در محله آب‌انبارنو و مجاورت همین بناهای تاریخی قرار دارد، مجموعه عمارت کلبادی ۲، خانه صادقیان، عمارت سردارجلیل و خانه میرگتی را خریداری کرد و از نیمه دوم سال ۱۳۹۴ احیا و مرمت این بناها را در دستور کار قرار داد. در این بین نیز دو عمارت سردارجلیل و کلبادی۲ از نظر ظاهری و معماری شرایط به مراتب متفاوت‌تر و جذاب‌تری دارند. به همین دلیل مرمت و احیای آن‌ها در دستور کار قرار گرفت. طی سال‌های اخیر سقف عمارت سردارجلیل مرمت شد و اکنون شرایط تقریبا باثباتی دارد. اما عمارت کلبادی۲ که به خانه سرهنگ‌خان نیز معروف است از چند ماه پیش تا کنون در وضعیت نامناسبی قرار گرفته است.