بقعه‌ای ۱۰۰۰ ساله بناشده بر زمین آتشکده‌ای ساسانی

در کوچه پس کوچه‌های قدیمی یزد که قدم بزنید با آثار تاریخی زیادی مواجه می‌شوید که زیبایی و شکوه معماری عصر خود را به نمایش می‌گذارند. در میان این بناهای مسحورکننده در محله فهادان یزد، سازه‌ای به‌عنوان قدیمی‌ترین یادگار معماری کهن شهر یزد خودنمایی می‌کند؛ بقعه دوازده امام با قدمت بیش از ۱۰۰۰ سال هر ببینده‌ای را مجذوب خود می‌کند و عظمت معماری ایران را به رخ می‌کشد.

این بقعه که ۳۱ تیر ماه سال ۱۳۱۳ هجری شمسی به شماره‌ ۲۰۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، در سال ۴۱۶ هجری شمسی در زمین آتشکده‌ای متعلق به دوره ساسانیان به دستور ابو جعفر علاالدوله کاکویه‌ دیلمی ساخته شده است.

البته در طول قرن‌ها به‌دلیل بازسازی و مرمت بخش‌های آسیب‌دیده با تغییرات زیادی مواجه شده، اما بنا به نظر برخی کارشناسان احتمالاً پیکر ابو جعفر از سال ۴۲۰ هجری در بخشی از این ساختمان به خاک سپرده شده است.

بدنه‌ بقعه دوازده امام یزد به‌صورت چهارضلعی طراحی شده که به هشت‌ ضلعی تبدیل می‌شود و گنبد روی آن قرار می‌گیرد. در چهار ضلع عمارت، گوشواره‌هایی وجود دارد که در داخل هر یک، درگاهی مخصوص تعبیه شده است و روشنایی این بنا هم از طریق پنجره‌های چهار قسمت بقعه تامین می‌شود.

از دیگر ویژگی‌های بقعه می‌توان به قوس پیشانی سردر، قاب مستطیل شکل و نوشته‌های اطراف در اشاره کرد و تنها راه دسترسی به پشت‌ بام استفاده از نردبان است و در این بنای تاریخی هیچ پلکانی به‌ سمت پشت‌ بام تعبیه نشده است.

بقعه دوازده امام یزد به‌دلیل نوع ساخت، پس از گذشت ۱۰۰۰ سال همچنان پابرجاست. گوشه‌سازی قبه در تبدیل پلان مربع به دایره در نوع خود بی‌نظیر است و به‌عنوان الگویی برای ساخت بناهایی مشابه در معماری ایرانی مورد استفاده قرار گرفته است.

دیواره‌های قبه با نقاشی‌ها و کتیبه‌های فوق‌العاده به خط کوفی تزیین شده و آیه شریفه «آیه الکرسی» به خط کوفی، زیبایی گنبد را دو چندان کرده و درون کتیبه‌ای که در بقعه وجود دارد نیز به خط کوفی از جنس طلا نام سازندگان به‌صورت مورق حک شده است. همچنین نوشته‌ای به رنگ مشکی داخل یکی از اتاق‌نماهای آن قرار دارد که براساس مستندات تاریخی متعلق به ملا زین‌العابدین حیدر است و از زمان حکومت محمد شاه قاجار باقی مانده است.

بی‌شک چنین بنایی برای علاقه‌مندان به تاریخ و معماری ایران، دیدنی و جالب توجه است.

ایسنا