ایاصوفیه کوچک و کلیسای باستانی در استانبول
ترکیه با داشتن تمدن های مختلف از زمان های قدیم، دارای سازه های تاریخی بسیاری است. این سازه ها کارکردهای متفاوتی دارند و بیشتر آنها کلیسا هستند. از آنجایی که کلیساها ارزش مذهبی دارند، محکم و بادوام ساخته شده اند. یکی از این سازه ها ایاصوفیه است، که در سرتاسر ترکیه به عنوان سازه هایی متعلق به دوره بیزانس مشهور است.
مسجد ایاصوفیه استانبول کجاست؟
مسجد ایاصوفیه کوچک استانبول که به ترکی آن را کوچیک ایاصوفیا جامی می نامند در فاصله ۱۰ دقیقه ای از مسجد آبی در محله سلطان احند قرار دارد. سازه ایاصوفیه کوچک که از سایر سازه ها جدا شده است، دارای معماری اقلیت است. مسجد ایاصوفیه کوچک به دلیل ساختار تاریخی خود در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد. امروزه این مسجد برای عبادت باز است. بدین ترتیب مسلمانانی که مایل به اقامه نماز هستند و غیر مسلمانانی که قصد زیارت مسجد را دارند می توانند به صورت ۲۴ ساعته وارد مسجد شوند. مسجد ایاصوفیه کوچک اگرچه از سختی ها جان سالم به در برده است، اما یکی از بناهای نمادین منطقه فاتح است و هر روز درهای خود را به روی بازدیدکنندگان بیشتری باز می کند.
تاریخچه ی ایاصوفیه کوچک استانبول
مسجد ایاصوفیه کوچک یکی از سازه های کمیاب در منطقه فاتح استانبول است. تاریخ ساخت این مسجد به قرن ششم برمی گردد. مسجد ایاصوفیه کوچک قبلاً کلیسایی بود که توسط بیزانس بین سال های ۵۲۷-۵۳۶ ساخته شده بود. در قرن شانزدهم این بنا از کلیسا به مسجد تبدیل شد. مسجد ایاصوفیه کوچک که قدمتی طولانی دارد به بازدیدکنندگان اجازه می دهد تا شاهد تاریخ آن باشند.
این بنا در آن زمان کلیسای سنت سرجیوس و باچوس نامیده می شد. همانطور که تصور می شود مسجد ایاصوفیه کوچک هیچ ارتباطی با مسجد اصلی ایاصوفیه ندارد. در آن زمان مردم به دلیل شباهت این مسجد به ایاصوفیه، نام ایاصوفیه کوچک را به این مسجد دادند. حتی نام منطقه ای که مسجد در آن قرار دارد با مسجد یکی است.
ایاصوفیه کوچک که بین مناطق کادیرگا و کانکورتاران، نزدیک به قسمت جنوبی دیوارهای مرمره واقع شده است، قدیمی‌تر از ایاصوفیه بزرگ هستند، ولی به اندازه ایا صوفیه بزرگ شناخته شده نیستند. در جریان شورش نیکا سال ۵۳۴ این بنا آسیب دید. در دوران شمایل در قرن نهم، برخی از تزئینات داخلی آن نیز آسیب دید و در همان قرن تعمیر شد.
ایاصوفیه کوچک همچنین در زلزله های ۱۶۴۸ و ۱۷۶۳ به شدت آسیب دید، در سال ۱۸۳۱ تحت بازسازی کامل قرار گرفت، و در قرن نوزدهم به دلیل عبور راه آهن از نزدیکی آن آسیب زیادی دید. پس از فتح استانبول، این مکان به دست دولت عثمانی رسید، در سال ۱۴۹۷، بیازید دوم در اینجا یک مدرسه ساخته شد.
معماری ایاصوفیه کوچک و کلیسای باستانی
این ساختمان یکی از نمونه های قدیمی از کلیساهای بیزانسی دوره اول در استانبول است. در غرب این کلیسا یک گلدسته با پلان مستطیل نامنظم و یک اپسی نیم شش ضلعی در شرق وجود دارد. معماران مسجد ایاصوفیه ایسیدوروس و آنتمیوس بودند، که ، بنا را به دستور لوستینیانوس در آن زمان به عنوان کلیسای باستانی ساختند. فضای میانی آن یک هشت ضلعی است، که در داخل یک مستطیل نامنظم با طاقچه های نیم دایره ای به نام اگزدرا در گوشه های آن قرار دارد.
در معماری این کلیسای باستانی گنبدی ۱۶ تیکه ای وجود دارد که در گوشه های فضای میانی توسط هشت ستون بزرگ نگه داشته شده است. تصور می شود که دیوارهای داخلی کلیسا مانند سازه های همزمان با موزاییک تزئین شده است. با این حال امروزه هیچ مدرکی دال بر تایید این موضوع وجود ندارد، سطح داخلی بنا کاملا گچ کاری شده است.
نمای داخلی مسجد ایاصوفیه دارای تزئیناتی مربوط به دوره بیزانس در بنا، و از نقوش خوشه و برگ انگور با کار بسیار ظریف در اطراف فضای میانی در سطح طبقه گالری است. کلیسای ایاصوفیه بین سال های ۱۶۴۸ تا ۱۷۶۳ در اثر زلزله ای بزرگ آسیب دید. در دوره جمهوری خواهان، در سال های ۱۹۳۶-۱۹۳۸ تعمیر اساسی شد.
این بنا گنبدی ۱۹متر ی دارد و بر روی یک طبل ۸ گوشه قرار دارد. آخرین محل جماعت دارای پنج طاق نوک تیز و دارای گنبد است. سردر مسجد سنگ مرمر سفید صورتی به صورت دو کتیبه جداگانه وجود دارد، کتیبه وسط آن کتیبه اصلی مسجد است. در کتیبه ای که به زبان عربی و با ثلث در پنج سطر نوشته شده است آمده است که تعمیر و مرمت در سال ۹۰۸ آغاز شد و در سال ۹۱۱ به پایان رسیده است. در صحن مسجد درب دوم سمت چپ همان درب با خط ثلث جمله ی «لا اله الا الله» نوشته شده است. مناره ی این بنا توسط وزیر اعظم مصطفی پاشا در سال ۱۷۵۰-۵۱ هجری قمری بازسازی شد.
تعمیرات ایاصوفیه کوچک
طبق منابع، اولین آسیب به این سازه پس از جنبش های نمادین در قرن نهم رخ داده است. پس از آن، تزئینات داخلی باید پس از حمله لاتین در سال ۱۲۰۴ تعمیر می شد.
در سال ۱۵۰۴، زمانی که کاپو آقا حسین این بنا را به مسجد تبدیل کردند، تمام تزئینات داخلی بنا تغییر یافت و بخش های خاصی از مسجد مانند منبر در جنوب شرقی، مؤذن محفلی در شمال غربی و آخرین محل اجتماع در دیوار غربی بسته شدند. مناره ای مستقل از ساختمان اصلی در گوشه جنوب غربی بنا ساخته شده است. بدنه مناره در این سبک باروک بر روی یک منبر هشت ضلعی قرار گرفته بود و نیم رخ بدنه به سبک باروک از بالای طاق ها بالا رفته و با یک قسمت دستبند در بالا به بالکن متصل می شد.
این مناره ی مخروطی کلاسیک با پوشش سرب در سال ۱۹۳۶ به دلیل نامعلومی تخریب شد. این مناره که مدتی به صورت مخروبه باقی ماند، در سال ۱۹۵۵ بازسازی شد. بدون شک مسجد ایاصوفیه کوچک زلزله های زیادی را تجربه کرده است. گفته می شود در زلزله ۱۶۴۸ گچ های آن ریخته شده پنجره های شمالی و جنوبی شکسته شده است. ساختمان در زلزله ۱۷۶۳ به شدت آسیب دید و احمد آقا برای کارهای مرمتی گماشته شد.
چرا نام مسجد ایاصوفیه کوچک است؟
این سازه که از نظر ساختار شباهت زیادی به ایاصوفیه دارد، ایاصوفیه کوچک نام گرفته است. دلیل نامگذاری این مسجد به ایاصوفیه کوچک این است که این مسجد شبیه ایاصوفیه اصلی است. اما این بنا تنها در دوره ترکان به این نام شناخته می شده است.
چه زمانی مسجد ایاصوفیه کوچک از کلیسا به مسجد تبدیل شد؟
مسجد ایاصوفیه کوچک که پس از تبدیل کلیسا به مسجد توجه زیادی را به خود جلب کرد، از آن زمان تاکنون توانسته است برای عبادت حفظ شود. در سال ۱۷۴۰ این بنا از کلیسا به مسجد تبدیل شد. تبدیل کلیسا به مسجد در دوره بایزید توسط حسین آقا صورت گرفت و برای اولین بار مرمت شد.
نمای داخلی ایاصوفیه کوچک
چه کسی مسجد مثلثی ایاصوفیه را بازسازی کرد؟
احمد پاشا که دستور مرمت را صادر کرد، دستور بازسازی چشمه و مدرسه را داد. زلزله های بزرگ در آن سال ها نیز خساراتی به مسجد وارد کردند.
مناره مسجد ایاصوفیه کوچک که بازسازی آن زمان زیادی طول کشید، تخریب شد تا در سال ۱۹۳۶ بازسازی شود. مسجدی که مدت ها بدون مناره مانده بود، مانند آن زمان محبوبیت نداشت. اما در سال ۱۹۵۵ مناره مسجد دوباره تکمیل شد. با بازسازی مناره، مسجد محبوبیت سابق خود را بازیافت. مسجد ایاصوفیه کوچک به دلیل موقعیت فعلی خود به مسیر قطار معروف است که این نزدیکی به زیرساخت های مسجد نیز آسیب زده است، اما خوشبختانه این،مسجد توانسته است قرن ها حفظ شود.
چکیده مطلب
مسجد ایاصوفیه کوچک که به ترکی آن را کوچیک ایاصوفیا می نامند، دارای معماری منحصر به فرد است. این مسجد یکی از سازه های کمیاب در منطقه فاتح استانبول است. تاریخ ساخت این مسجد به قرن ششم برمی گردد. مسجد ایاصوفیه کوچک قبلاً کلیسایی بود که توسط بیزانس بین سال های ۵۲۷-۵۳۶ ساخته شده بود.
مسجد ایاصوفیه کوچک به دلیل ساختار تاریخی خود در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. این ساختمان یکی از نمونه های قدیمی از کلیساهای بیزانسی دوره اول استانبول است. در سال ۱۵۰۴، کاپو آقا حسین این بنا را به مسجد تبدیل کرد، و تمام تزئینات داخلی بنا تغییر یافت و بخش های خاصی از مسجد مانند منبر در جنوب شرقی، مؤذن محفلی در شمال غربی و آخرین محل اجتماع در دیوار غربی بسته شدند. این بنا در زلزله های ۱۶۴۸ و ۱۷۶۳ به شدت آسیب دید، و در سال ۱۸۳۱ تحت بازسازی کامل قرار گرفت. امروزه این مسجد به عنوان مکانی برای عبادت مورد استفاده قرار می گیرد.
ایکنا
درباره نویسنده
نویسنده