نصب مجسمه روی حوض هزارویکشب اشتباه است
رئیس هیات مدیره انجمن معماری کرمان و عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد کرمان نسبت به گزارشی با عنوان «مجسمۀ وداع‌آخر تداعی وداع سرباز با مادر است» واکنش نشان داد. این گزارش که حاصل گفت‌وگو با شهردار منطقه دو کرمان است، هفتۀ گذشته در فردای‌کرمان و استقامت منتشر شد.
دکتر نیما جهان‌بین با انتقاد از اشتباهی که در معرفی مکان جانمایی مجسمۀ وداغ‌آخر از سوی نویسندۀ گزارش صورت گرفته است، گفت: «در این گزارش از حوضی که مجسمه در میانۀ آن قرار گرفته به عنوان حوض‌نخعی یاد شده است در حالی که کرمانی‌ها می‌دانند حوض‌نخعی حوض سنگی کوچک و زیبایی بود که با تنهایی حزن‌انگیزش در سایه‌سار درختان اولین تقاطع خیابانی که امروز هزارو یکشب جنوبی نام گرفته، همچون یک مرکز محله، خاطره‌انگیزی می‌کرد».
وی با بیان اینکه در گذشته حتی اسم آن خیابان هم به خاطر همین عنصر، حوض‌نخعی بود، افزود: «این محدوده، تنها محله‌ای در شهر کرمان بود که چنین حوضی در آن وجود داشت».
وی یادآور شد: «اسم حوض مذکور اشاره به نام یکی از مالکان اراضی آن محدوده دارد که باعث و بانی شکل‌گیری آن بوده است و داستان مالکیتش بر اراضی بیابانی این محدوده در امتداد جاده‌ای که به تهران می رفته و با کشیدن بلوار جمهوری امروزی، ارزش زیادی پیدا می‌کند هم شنیدنی است».
این عضو هیات علمی دانشگاه ادامه داد: «طی سالیان گذشته اما حوض‌نخعی را تخریب کردند و اسم خیابان حوض‌نخعی را هم هزارویکشب جنوبی گذاشتند. این اقدامات به ظاهر نه چندان مهم، در واقع بسیار مخرب و به منزلۀ از بین بردن تاریخ یک شهر و فراموشی هویت مکان برای همیشه است».
جهان‌بین اظهار کرد: «حوضی که هم‌اکنون در رفیوژ میانی بلوار جمهوری وجود دارد به اسم حوض هزارویکشب شناخته می‌شود، ولی در گزارش فردای‌کرمان و استقامت به‌عنوان حوض‌نخعی معرفی شده است. چنین اشتباهاتی در رسانه، یک اشتباه را آن هم با ارجاع و استناد به محتوایی مکتوب در ذهن مخاطبان ثبت می‌کند و ممکن است برای همیشه از این نام برای حوض هزارویکشب استفاده کنند».
وی در ادامه بیان کرد: «نکتۀ دیگری که در این گزارش وجود دارد این است که نمی‌دانم چرا هیچ پرسشی از شهردار منطقه مطرح نشده بود که بگویند کجای دنیا مجسمه‌ای را با این ویژگی‌ها در وسط حوضی که فواره دارد و سال‌های سال پیش چشم شهروندان است، نصب می‌کنند؟».
به گزارش فردای‌کرمان به نقل از استقامت، جهان‌بین توضیح داد: «به‌نظر بنده ضروری است شهردار و کارشناسان شهرداری تشریح کنند چطور به این نتایج می‌رسند که با حوضی که مردم سال‌های سال از آن خاطره دارند چنین کنند؟ یک‌بار اشتباهی مرتکب می‌شوند و آن را به شکل کشتی درمی‌آورند و بعد داخل کشتی آب می‌ریزند و سپس آن را تغییر داده و به شکل حوض (در حالت فعلی) در می‌آورند! الان هم اشتباهی دیگر انجام می‌دهند و سکویی در وسط این حوض می‌سازند و مجسمه‌ای را روی آن نصب می‌کنند!».
وی با اشاره به اینکه در کرمان باید این موضوع مشخص شود که با چه رویکردی به جایگاه مجسمه در شهر می نگریم، اظهار کرد: «در سال‌های پیش با نصب مجسمه به شکلی که در دسترس مردم باشد، قابلیت همنشینی و عکس گرفتن از نزدیک و در کنار دارد مواجه شده‌ایم و از نصب در ارتفاع و جایگاه‌های دست‌نیافتنی فاصله گرفته‌ایم اما حالا ناگهان مجسمه‌ای با این پشتوانۀ احساسی همچون وداع مادر و فرزند در راه دلاوری و جانفشانی که با احساسات مردم نزدیک و مرتبط است را شاهدیم که در میانۀ حوض قرار گرفته است!».
وی افزود: «قرارگرفتن مجسمه در آبنما رویکردی با سابقه در تاریخ شهرهای اروپایی و به ویژه در دوران باروک است، اما هرگز حضوری ناگهانی و تحمیلی به عنصری از پیش موجود، دیده و ستایش، نشده است. این مسائل جای پرداختن دارد و باید به‌طور جدی راجع به آن صحبت شود».
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد کرمان سپس گفت: «به نظر می‌رسد باید خاطرۀ حوض‌نخعی که در اذهان مانده را هم نجات دهیم».
وی افزود: «متاسفانه خیابان هزارویکشب جنوبی در حال تبدیل شدن به هزارویکشب شمالی دیگری است».
وی ادامه داد: «این خیابان دارد نقش و کارکرد خود به‌عنوان یک خیابان محلی و جمع‌وپخش‌کنندۀ محلی را از دست می‌دهد و باید برای جلوگیری از این وضعیت فکری کرد».
جهان‌بین اظهار کرد: «قبل از اینکه این اتفاقات بیفتد شاید بتوان به احیای خاطرۀ آن حوض فکر کرد».
هشدار دربارۀ کاهش سرعت در راستگرد فارابی
این استاد دانشگاه در بخش دیگری از اظهاراتش به مجسمۀ فارابی که چند هفته پیش در مجاورت بلواری به همین نام (در ضلع جنوبی تقاطع شفا در بلوار جمهوری) نصب شد اشاره و بیان کرد: «در گفت‌وگویی که خبرنگار فردای‌کرمان با آقای شهریار رضایی ـ هنرمند سازندۀ این مجسمه ـ داشت ایشان راستگرد فارابی به بلوار جمهوری را کُندرو خوانده و از این که شهرداری کف‌سازی این مسیر را به گونه‌ای تغییر داده که از سرعت حرکت خودروها کاسته و مجسمه دیده شود قدردانی کرده بودند. این اظهارنظر ایشان و عملکرد شهرداری در این خصوص جای نقد دارد».
وی در توضیح بیش‌تر در این‌باره گفت: «آن قسمت از مسیر حرکت خودروها در نزدیکی مجسمۀ فارابی که کف‌سازی شده و آقای رضایی از آن ابراز رضایت کرده‌اند کندرو نیست بلکه یک راستگرد است. راستگردها هم ایجاد می‌شود تا در یک نقطۀ بحرانی ترافیکی، همچون تقاطع دو مسیر شلوغ، بخشی از خودروها را که قصد تغییر مسیر دارند به طور سریع و ایمن از محل تقاطع، جدا و دور شود».
جهان‌بین تصریح کرد: «کاهش سرعت حرکت خودرو در راستگردها نباید اتفاق بیفتد».
وی تاکید کرد: «کاهش سرعت خودرو در راستگردها علاوه بر اینکه اقدامی خطرناک است، با کارکرد آن نیز همخوانی ندارد و یک نقض غرض در رویکرد ترافیکی محسوب می‌شود».
رئیس هیات مدیره انجمن معماری کرمان یادآور شد: «البته رویکرد امروزی و انسان‌محور در شهر این است که راستگردها و رمپ‌های عامل سرعت بیش‌تر خودروها کاملا از شهر حذف بشوند و تقاطع‌های قائم سبب کندی حرکت خودروها شوند که در شهرهای خودرومحور ما با چنین رویکردهایی باید برخوردی محتاط داشت اما به هر روی کاهش سرعت در راستگرد، درست نیست».
دستکاری در حافظۀ شهر
عضو هیات علمی دانشگاه افزود: «ضمن اینکه قدردان شهرداری و مدیریت شهری هستیم که آثار هنرمندان را به فضاهای شهری اضافه کرده‌اند، این هشدار را هم می‌دهیم که دستکاری در تصویر ذهنی و حافظۀ تاریخی کوتاه‌مدت و بلندمدت مردم شهر دستاوردی جز قطع وابستگی مردم از شهر و عدم احساس تعلق به آن ندارد».
وی خاطرنشان کرد: «نتیجۀ چنین اقداماتی این شده که بسیاری از شهروندان کرمانی نسبت به آنچه که در شهر رخ می‌دهد بی‌اعتنا و یا کم‌اعتنا هستند چرا که احساس می‌کنند چیزی در این شهر متعلق به آن‌ها نیست در حالی که همۀ این اقدامات و اتفاقات تاثیر مستقیم بر کیفیت شهر و محل زندگی‌شان دارد».
بی‌اعتنایی به تخصص‌های شهری
جهان‌بین سپس اظهار کرد: «کرمان به خصوص با برگزاری چند دوره رویداد سمپوزیوم مجسمه‌سازی در زمینۀ مجسمه موقعیت ویژه‌ای پیدا کرده و صاحب یکسری آثار شده که از لحاظ طراحی و ساخت با مجسمه‌های رئال از جمله مجسمۀ فارابی تفاوت‌هایی دارند مثل آثاری که در محوطۀ ساختمان شهرداری مرکز نصب شده‌اند. از این اتفاقات و تنوع آثار هنری که شهر صاحب آن شده است، خوشحالیم اما در کنار ارتقای کیفیت مجسمه‌ها و بهره‌گیری از هنرمندان حرفه‌ای، به استفاده از تخصص‌های دیگر از جمله طراحی شهری و معماری منظر هم نیاز است».
وی ادامه داد: «در نتیجۀ عدم بهره‌گیری از دانش و تجربۀ متخصصان مربوطه و نبود طراحی درست و اصولی برای محل آثار و المان‌های شهری است که راستگرد فارابی کف‌سازی و از سرعت خودرو در آن کاسته می‌شود یا مجسمۀ وداع‌آخر در میان حوض هزارویکشب نصب می‌شود».
جهان‌بین یادآور شد: «تاکید می کنم که طرح انتقادات و نظرات متخصصان و دانشگاهیان از سر دلسوزی برای شهر و سرمایه‌های آن است». وی تصریح کرد: «هیچ انگیزه‌ای جز بهتر شدن وضعیت شهر پشت این اظهارنظرها نیست».
فردای کرمان
درباره نویسنده
نویسنده