اصفهان در ۴۰ سال گذشته معماری قابل تحسین نداشته است

آتوسا افغان گفت: هنوز در اصفهان مجموعه‌ای که بتوانیم به عنوان یک مرجع مناسب معماری به آن رجوع کنیم، وجود ندارد و این مشکل اصلی شهر در رابطه با معماری دولتی است.

به گفته او پروژه‌های بزرگ دولتی مانند میدان امام علی (ع)، مجموعه مصلی و بدنه شرقی چهارباغ پروژه‌هایی هستند که با سرمایه گذاری و با تفکر احیای هویت شکل گرفته‌اند، اما بسیار ناکارآمد ظاهر شدند.

افغان در این رابطه افزود:این یعنی اینکه مجموعه‌ای مثل میدان امام علی (ع) نتوانسته است مجموعه‌ای باشد که مردم به آن رجوع کنند و با دلچسبی در آن قدم بزنند و دوستش داشته باشند. دلیل آن این است که تنها تکرار معماری قدیم بدون توجه به نیاز‌ها و تفکر شهروند معاصر است.

رییس انجن صنفی مهندسان معمار استان اصفهان با اشاره به بدنه تجاری چهارباغ عباسی و مغازه‌هایی از ۵۰ سال پیش در آن کار می‌کنند، گفت: در گذر چهارباغ یک مجموعه تجاری در بدنه شرقی با معماری دولتی می‌بینید که راکدترین بخش چهارباغ شده است و هرکاری می‌کنند، احیا نمی‌شود، چون به اصول اولیه‌ای که باید بدنه تجاریِ کنار خیابان داشته باشد، توجه نکرده است.

به گفته افغان، مجموعه‌هایی که با معماری دولتی کار شده اند از زمان واگذاری مجموعه ها، نحوه کار کردن و انتخاب طرح‌ها ایراد داشته و همه گزینشی بوده اند.

او مجموعه مصلی اصفهان را یکی از تجربه‌های ناموفق معماری اصفهان دانست و افزود: مصلیِ شهر که می‌بایست بزرگ‌ترین گردهمایی شهروندی را معرفی کند و معرف زمان خودش باشد، همه تناسبات معماری را به هم ریخته و آنچه از گنبد و گلدسته تکرار کرده اند، تبدیل به تناسبات زشت برای سیمای شهر شده است.

سیمای شهری اصفهان به جایی پیش می‌رود که با هویت خودش بیگانه می‌شود

او در ادامه افزود: سال‌های بعد از انقلاب به رغم اینکه نگاه آکادمیک و دانشگاهی بر حفظ میراث و هویت معماری در شهر‌های تاریخی بود، اما اتفاقی که در سطح شهر در دهه‌ها و هر دهه نسبت به دهه قبل افتاد این بود که سیمای شهر، فاصله بیشتری از آنچه مرتبط با معماری اصفهان بود، گرفت.

افغان با اشاره به معماری دهه ۶۰ در اصفهان گفت: در این دوران تعلق خاطری که به مصالحی مثل آجر در معماری هست، دیده می‌شود و اصفهان به این واسطه، شهر یکپارچه‌ای می‌شود و شما می‌پذیرید که این معماری متعلق به شهری با هویت کویری است.

او افزود: اما هر چه می‌گذرد میل مصالح و میل مردم به مدرن شدن، آنچنان پیش می‌رود که تفاخر و تجمل گرایی در معماری بروز پیدا می‌کند و همراه با فرهنگ مردم که از دهه ۷۰ به بعد، گرایش شدیدی به تجمل گرایی پیدا می‌کند، این مولفه نیز در ساختمان‌ها هم بروز پیدا می‌کند.

رییس انجمن مهندسان معماراستان اصفهان افزود: آنچه در نمای ساختمان‌های امروز در شهر اصفهان می‌بینید، مثل همه شهر‌های دیگرایران نشان از یک فرهنگ تجمل گرا ست. فرهنگی که به صورت پوچ و تو خالی، تجمل گرا شده و شهر اصفهان از این آسب مصون نمانده است.

به گفته افغان اتفاقی که در معماری اصفهان افتاده است و مدل‌هایی که برداشت می‌شود با تمام نظارت، انضباط و مراحل تصویب و تهیه پروانه‌ای که در نظام تولید ساختمان در این شهر مدون‌تر و سخت گیرانه‌تر از سایر شهرهاست، ولی سیمای شهری اصفهان به جایی پیش می‌رود که با هویت خودش بیگانه است.

آخرین افتی که به معماری ایران زده، نمای رومی است

او با بیان اینکه مدل‌هایی که اصفهان در معماری برداشت می‌کند، مدل‌های غالبی است که در شهر‌های دیگر استفاده می‌شود، افزود: آخرین آفتی که به معماری ایران زده، نمای رومی است. چیزی که زیر عنوان «نمای رومی» گفته می‌شود، اشتباه است چرا که هیچ ریشه‌ای در معماری روم باستان ندارد.

رییس انجن صنفی مهندسان معمار استان اصفهان در ادامه گفت: برخی این معماری را کلاسیک می‌گویند که باز هم اشتباه است. این مدل، مولفه‌های خودش را هم ندارد و فقط یک نوع فخرفروشی با ستون، تاج و سنتوری است که در بعضی مواقع با قوس قاطی می‌شود. تیپ‌هایی که همه می‌تواند کاریکاتور معماری‌های کلاسیک باشد و معماری شهر را کامل به کج راهه برده است.

به گفته افغان، معماری چیزی غیر از فرهنگ نیست و تاکنون آسیب‌های فرهنگی است که به این شکل در معماری شهر‌های ایران و از جمله اصفهان تجلی پیدا کرده است.

رییس انجن صنفی مهندسان معمار استان اصفهان گفت: معماری‌هایی با سرمایه گذاری‌های دولتی با اعمال نظر‌های آمرانه که خیلی وقت‌ها سعی می‌کنند معماری اسلامی یا عناوینی از این قبیل به آن‌ها بدهند، سخت گیری‌های دارد که از یک سوی دیگر، معماری شهر را به بیراهه می‌برد؛ معماری که از هویت سنتی و آنچه از تناسب، اقلیم، سیرکولاسیون (سطح دسترسی) و سلسه مراتبی که در معماری سنتی انتظار دارید، خالی است.

افغان با اشاره به اینکه این نوع معماری از عناوین اسلامی و عرف اسلامی مثل محرمیت‌ها، اِشراف و آسایش خالی است، افزود: این معماری بیشتر یک پوسته است؛ همان اتفاقی که در معماری خصوصی افتاده است. اگر در معماری خصوصی، کاریکاتور اَشراف گرایی می‌بینید، در معماری دولتی هم کاریکاتوری از هویت و خصوصیات مذهبی می‌بینید که از درون خالی است.

رییس انجمن صنفی مهندسان معمار استان اصفهان گفت: علت این اتفاق این است که در اصل کسانی که متولی این مجموعه معماری‌ها هستند یا آن‌ها را تصویب می‌کنند، به طور حتم از افراد شاخص، متخصص و معمار‌های صاحب تفکر نیستند؛ نتیجه این است که معماری که از این روند بیرون می‌آید، محصول فکر شده و دارای فرهنگ مرتبط با فرهنگ اصفهان نیست.

باشگاه خبرنگاران جوان