بادگیر قمرود؛ یادگار باشکوه معماری قاجار در استان قم
بادگیر عمارت قمرود، یادگار باشکوه دوره قاجار، هنوز هم از فواصل دور چشم هر بینندهای را به خود خیره میکند. این عمارت که روزگاری میزبان شکوه و عظمت معماری ایرانی بود، امروز تنها با حوضخانه و بادگیر باقیمانده، اما همین بخش اندک هم روایتگر هنرمندی و خلاقیت معماران آن دوران است.
عمارت قمرود، یکی از بناهای شاخص و تاریخی استان قم، یادآور شکوه معماری ایرانی در دوره قاجار است و بهعنوان یکی از جاذبههای تاریخی و گردشگری منطقه شناخته میشود.این عمارت با وجود گذر زمان و آسیبهای وارده، هنوز هم با بادگیر منحصربهفرد خود از فواصل دور خودنمایی میکند و توجه علاقهمندان به تاریخ و معماری را جلب میکند.تاریخچه عمارت قمرود در دوران ناصرالدینشاه قاجار، منطقه قمرود بهعنوان «تیول» به میرزا نظام مهندس الممالک واگذار شد.میرزا نظام برای سکونت خود در این منطقه، عمارت باشکوهی احداث کرد که شامل مجموعهای از بناهای متنوع و ارزشمند بود.این بناها بهگونهای طراحی شده بودند که با شرایط محیطی و جغرافیایی دشت قمرود هماهنگی کامل داشته باشند.متأسفانه بخش عمدهای از این عمارت از بین رفته و تنها حوضخانه و بادگیر آن باقیمانده است، اما همین بخش باقیمانده نیز بهخوبی شکوه و عظمت معماری قاجاری را به نمایش میگذارد.
اصطلاح «تیول» از دوران صفویه رایج شد و به بخشی از املاک و اراضی مملکتی اشاره داشت که به بزرگان و صاحبمنصبان اعطا میشد و اغلب از پرداخت مالیات معاف بودند. در دوره قاجار، تیولداری به صاحبان آن قدرت و نفوذ ویژهای در کشور میداد و بسیاری از مالکان و خوانین با در اختیار داشتن اراضی وسیع به قدرتمندترین افراد منطقه تبدیل شدند. بنابراین واگذاری قمرود به میرزا نظام، نهتنها موقعیت اجتماعی او را تثبیت میکرد بلکه امکان ساخت بناهای شاخص و مدرن را نیز فراهم میساخت.
یکی از شاخصترین اجزای باقیمانده عمارت، بادگیر قمرود است که در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. بادگیرها که در معماری سنتی ایران نقش مهمی در تهویهمطبوع فضاهای داخلی داشتهاند، از نظر هنری و مهندسی معماری نیز ارزش بالایی دارند. کارشناسان در مورد منشأ معماری بادگیر قمرود اختلافنظر دارند؛ برخی معتقدند ساختار آن مشابه بادگیرهای یزد است، درحالیکه گروهی دیگر بر این باورند که باتوجهبه اصالت کاشانی میرزا نظام و تجربه او در معماری، بادگیر با الهام از بادگیرهای کاشان طراحی و ساخته شده است.
این بادگیر نهتنها از لحاظ تاریخی و معماری ارزشمند است، بلکه بهعنوان نمادی از هوشمندی و مهارت معماران دوره قاجار در بهرهگیری از تهویه طبیعی و سازگار با اقلیم خشک دشت قمرود شناخته میشود.
بادگیر و حوضخانه قمرود در طول سالها دچار آسیبهای طبیعی و انسانی شده بودند، اما در سال ۱۳۷۸، سازمان میراثفرهنگی استان قم اقدام به مرمت این بنا کرد. مرمت انجام شده، علاوه بر حفاظت از ساختار اصلی بادگیر، زیبایی و شکوه معماری آن را نیز احیا کرد تا نسلهای آینده نیز بتوانند از این اثر تاریخی دیدن کنند.بازدید از عمارت و جاذبههای اطراف امروزه بادگیر و حوضخانه قمرود به یکی از جاذبههای دیدنی استان قم تبدیل شده است و گردشگران و علاقهمندان به تاریخ و معماری ایرانی میتوانند با بازدید از آن، بخشی از سبک زندگی و فرهنگ دوره قاجار را تجربه کنند. روستای قمرود در استان قم واقع شده و دسترسی به بادگیر از طریق مسیرهای اصلی استان امکانپذیر است.علاوه بر بادگیر، دیدن طبیعت و فضای روستایی اطراف نیز تجربهای جذاب برای بازدیدکنندگان به ارمغان میآورد.
بادگیر عمارت قمرود نهتنها یک اثر تاریخی و ملی است، بلکه نمادی از تلفیق هنر، مهندسی و هوشمندی ایرانی در طراحی و معماری بناهای سنتی است. با وجود گذر زمان و آسیبهای وارده، این اثر تاریخی همچنان یکی از مقاصد مهم گردشگری و فرهنگی استان قم به شمار میرود و یادآور شکوه و عظمت دوران قاجار است.
قم
درباره نویسنده
نویسنده