شهری با ریشه‌های کهن در دل کویر
قمصر یکی از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران است که در استان اصفهان واقع شده است، این شهر به دلیل موقعیت جغرافیایی، تاریخی و فرهنگی خاص خود به عنوان یکی از شهرهای مهم و جذاب برای گردشگری و حفظ میراث فرهنگی شناخته می‌شود.
قمصر دارای تاریخ بسیار غنی است و در دوره‌های مختلف تاریخی به ویژه در دوران صفویه اهمیت زیادی داشته است، در این منطقه آثار و بناهای تاریخی متعددی از جمله مساجد، تکایا، کاروانسراها و بناهای مذهبی و امامزادگان باقی مانده‌اند که سبب شده است قمصر به عنوان یکی از شهرهای تاریخی ایران شناخته شود.
یکی از ویژگی‌های قمصر، باغ‌های گل و مزارع پرورش گل در این منطقه است، گل‌های شهرستان قمصر به ویژه گل محمدی که در این منطقه پرورش پیدا می‌کند شهرت زیادی دارد و در صنایع‌دستی و عطرسازی کاربرد فراوانی دارد، این ویژگی طبیعی و تاریخی قمصر را به مقصدی جذاب برای گردشگران تبدیل کرده است.
قمصر در نزدیکی شهر کاشان و اصفهان قرار دارد و با دسترسی آسان به سایر جاذبه‌های تاریخی مرکز شهرستان و اصفهان، می‌تواند نقطه‌ای مناسب برای سفرهای تاریخی و فرهنگی باشد، علاوه بر این قمصر دارای آب و هوای مطلوب و متنوع است که موجب جذب گردشگران در فصول مختلف سال می‌شود.
شهر قمصر به عنوان یک منطقه فرهنگی، دارای دستاوردهای هنری نیز هست، هنرهای دستی همچون قالی‌بافی، صابون‌سازی، جوزقند و صنایع‌دستی دیگر در قمصر رونق دارد که خود بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی این منطقه به حساب می‌آید.
وجود مراکز مذهبی و زیارتگاه‌ها و عزاداری منحصر به فرد در ایام محرم در قمصر به ویژه در دوره‌های مختلف تاریخ به این منطقه اهمیت ویژه‌ای بخشیده است، این مهم در کنار سایر ویژگی‌های فرهنگی، می‌تواند زمینه‌ساز جذب گردشگران مذهبی و فرهنگی باشد.
قمصر علاوه بر دارا بودن جاذبه‌های تاریخی و فرهنگی به دلیل فضای طبیعی زیبا و آرامش‌بخش خود، ظرفیت بالایی برای توسعه اکوتوریسم و بوم‌گردی دارد و باغ‌ها و گلستان‌های زیبای قمصر به‌ویژه در فصل گلدهی، یکی از جاذبه‌های منحصر به فرد این منطقه هستند.
یکی از مشهورترین محصولات قمصر، گلاب و عرقیات گیاهی است که از گل‌های محمدی تولید می‌شود، این محصولات علاوه بر استفاده‌های سنتی و فرهنگی در سطح جهانی شناخته شده‌اند، شهرتی خاص دارند و از برندهای اصلی و معتبر در صنعت گلاب گیری در کشور و حتی حوزه بین‌الملل به حساب می‌آیند.
با توجه به تاریخچه غنی، جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی و مذهبی و ظرفیت‌های بالای گردشگری، قمصر به راحتی می‌تواند در فهرست شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران قرار گیرد، این شهر علاوه بر حفظ میراث تاریخی و فرهنگی، به‌دلیل محصولات منحصر به فردش می‌تواند در توسعه صنعت گردشگری و اقتصادی نقش بسیار مهمی ایفا کند.
استفاده از ظرفیت‌های مشترک شهرهای تاریخی برای توسعه پایدار، نیازمند نگاهی جامع، بین‌رشته‌ای و مشارکتی است؛ این شهرها با وجود تفاوت‌های جغرافیایی و فرهنگی در بسیاری از زمینه‌ها اشتراکاتی دارند و می‌توانند به عنوان پیشران توسعه پایدار عمل کنند.
مجتبی ولی‌پناه، شهردار قمصر در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار کرد: قمصر شهری تاریخی است، ما برای حفظ و احیای آثار تاریخی این شهر راهکارهایی برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های مشترک شهرهای تاریخی با هدف توسعه پایدار را در دست اجرا داریم.
وی افزود: شبکه‌سازی و هم‌افزایی بین‌شهری، تشکیل مجمع‌ها و شوراهای تخصصی برای تبادل تجربه در زمینه مرمت، گردشگری، مدیریت بحران و آموزش، ایجاد بانک اطلاعاتی مشترک از پروژه‌های موفق، چالش‌ها و راهکارهای اجرایی را در دستور کار قرار دادیم.
شهردار قمصر درباره گردشگری پایدار و فرهنگی عنوان کرد: طراحی مسیرهای گردشگری مشترک (همچون مسیر کاروانسراها، شهرهای کویری، یا شهرهای ثبت جهانی) برگزاری جشنواره‌های مشترک برای معرفی میراث ناملموس همچون موسیقی، غذا، آئین‌ها و صنایع‌دستی از فعالیت‌های انجام شده است.
ولی‌پناه اقتصاد خلاق و مشاغل بومی را در این شهر پویا عنوان و تصریح کرد: حمایت از کارآفرینی در حوزه صنایع‌دستی، معماری سنتی، پوشاک محلی و غذاهای بومی و ایجاد بازارچه‌های مشترک و برندینگ منطقه‌ای برای محصولات فرهنگی از اقدامات در دستور کار است.
وی ادامه داد: آموزش و پژوهش، انتقال دانش، راه‌اندازی مراکز مطالعاتی مشترک برای مستندسازی میراث و آموزش نیروهای متخصص در حوزه مرمت و مدیریت بافت تاریخی، تبادل دانشجو، استاد و پژوهشگر میان شهرهای تاریخی برای توسعه و پیشرفت ضروری است.
شهردار قمصر عنوان کرد: مدیریت محیط‌زیست و اقلیم، استفاده از الگوهای معماری سنتی برای کاهش مصرف انرژی و سازگاری با اقلیم و احیای قنوات، باغ‌ها و فضاهای سبز سنتی به عنوان زیرساخت‌های طبیعی پایدار از جمله موارد پیگیری شده در این شهر است.
ولی‌پناه سرمایه‌گذاری هدفمند و مشوق‌های اقتصادی را یکی دیگر از راه‌های توسعه عنوان کرد و ادامه داد: طراحی بسته‌های سرمایه‌گذاری مشترک برای احیای بافت‌های تاریخی با مشارکت بخش خصوصی و ارائه مشوق‌های مالیاتی، تسهیلات بانکی و حمایت‌های حقوقی برای سرمایه‌گذاران بر شهرهای تاریخی اثرگذار است.
شهر قمصر با ٩۴٠ هکتار محدوده خدماتی دارای ۵۳/٧ هکتار بافت مصوب تاریخی است و از جمله فعالیت‌های شهرداری در این محدوده بازسازی اماکن دارای ارزش تاریخی از جمله محراب مسجد امام حسن (ع) مربوط به دوران سلجوقیان، آب انبار فیض، شبستان مسجد جامع، مرمت خانه مُلامحسن فیض و بازسازی مسیرهای تاریخی و فرهنگی است
وی تشکیل مجمع شهرهای تاریخی ایران را بستری برای هم‌افزایی، تبادل تجربه و توسعه پایدار بافت‌های ارزشمند شهری عنوان و خاطرنشان کرد: تشکیل این مجمع با عضویت شهرهایی که دارای بافت تاریخی مصوب هستند با اهدافی از جمله ایجاد وحدت رویه در مدیریت بافت‌ها، تبادل تجربیات موفق در زمینه حفاظت، احیای بافت‌های تاریخی و تقویت هویت فرهنگی شهرها تشکیل می‌شود.
شهردار قمصر اضافه کرد: با بهره‌گیری از میراث فرهنگی، معماری سنتی و ساختار اجتماعی شهرهای تاریخی، می‌توان توسعه پایدار شهری را تقویت کرد که این امر نیازمند هم‌افزایی، برنامه‌ریزی یکپارچه و مشارکت جوامع محلی است.
ولی‌پناه عنوان کرد: ایجاد نهاد هماهنگ‌کننده همچون مجمع شهرهای تاریخی، بستری برای تبادل تجربه، هم‌فکری و تدوین سیاست‌های مشترک فراهم می‌کند، این مجمع می‌تواند مرجع ملی برای حفاظت، احیا و توسعه بافت‌های تاریخی باشد و اقدامات عملی را در سطح شهرهای عضو هماهنگ کند.
وی درباره بازآفرینی شهری با رویکرد پایدار اظهار کرد: بازآفرینی بافت‌های تاریخی با توجه به اقتصاد خلاق، گردشگری فرهنگی و صنایع‌دستی می‌تواند پویایی اقتصادی و فرهنگی ایجاد کند، همچنین استفاده از برندسازی شهری، تغییر کاربری‌های سازگار و سرمایه‌گذاری هدفمند در این مناطق، توسعه پایدار را تسهیل می‌کند.
شهردار قمصر بهره‌گیری از معماری بومی و سازگار با محیط‌زیست را یکی دیگر از راهکارهای حفظ تاریخ منطقه عنوان کرد و ادامه داد: سازه‌هایی همچون بادگیر، قنات، آب‌انبار و کاروانسرا نمونه‌هایی از معماری پایدار است که می‌تواند در طراحی شهری مدرن الهام‌بخش باشد.
ولی‌پناه تاکید کرد: راهکارهایی که هویت فرهنگی و تاریخی شهر را حفظ می‌کند، مشارکت جوامع محلی و آموزش عمومی، آگاهی‌بخشی به شهروندان و مدیران شهری درباره ارزش‌های نهفته در بافت‌های تاریخی است تا از تخریب ناآگاهانه جلوگیری شود.
علت انتخاب قمصر به عنوان یک شهر تاریخی به عوامل مختلفی باز می‌گردد
شهردار قمصر خاطرنشان کرد: مشارکت مردم در حفاظت و بهره‌برداری از میراث تاریخی، حس تعلق و مسئولیت‌پذیری را تقویت می‌کند، همچنین بهره‌برداری از ظرفیت‌های قانونی و سیاست‌گذاری همچون قانون حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی و برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار، ابزارهای اجرایی مهمی برای توسعه پایدار در شهرهای تاریخی هستند.
ولی‌پناه تاکید کرد: برای حفظ نام یک شهر باید به اصالت و پیشینه آن شهر اهمیت داد و از آنجا که قمصر خاستگاه اولیه گلاب و رویش گل محمدی بوده و به این خاطر شهرتی جهانی پیدا کرده، مدیریت شهری به‌ویژه شهرداری قمصر در راستای پاسداشت این هویت، حفظ برند این شهر به نام «پایتخت گل و گلاب» و گسترش و پویایی صنعت توریسم را اجرا کرده است.
وی تصریح کرد: علت انتخاب قمصر به عنوان یک شهر تاریخی به عوامل مختلفی باز می‌گردد، قمصر دارای تاریخ بسیار غنی است و در دوره‌های مختلف تاریخی به ویژه در دوران صفویه اهمیت زیادی داشته است، در این منطقه آثار و بناهای تاریخی متعددی از جمله مساجد، تکایا، کاروانسراها و بناهای مذهبی و امامزادگان باقی مانده‌اند که سبب شده است قمصر به عنوان یکی از شهرهای تاریخی ایران شناخته شود.
شهردار قمصر اظهار کرد: یکی از ویژگی‌های قمصر، باغ‌های گل و مزارع پرورش گل در این منطقه است، گل‌های قمصر به ویژه گل محمدی که در این منطقه پرورش پیدا می‌کند، شهرت زیادی دارد که در صنایع‌دستی و عطرسازی استفاده می‌شود، این ویژگی طبیعی و تاریخی، قمصر را به مقصدی جذاب برای گردشگران تبدیل کرده است.
ولی‌پناه ادامه داد: با توجه به تاریخچه غنی، جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی و مذهبی و ظرفیت‌های بالای گردشگری، قمصر به راحتی می‌تواند در فهرست شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران قرار گیرد؛ این شهر علاوه بر حفظ میراث تاریخی و فرهنگی، به‌دلیل محصولات منحصر به فردش می‌تواند در توسعه صنعت گردشگری و اقتصادی نقش بسیار مهمی ایفا کند.
وی خاطرنشان کرد: شهر قمصر با ٩۴٠ هکتار محدوده خدماتی دارای ۵۳/٧ هکتار بافت مصوب تاریخی است و از جمله فعالیت‌های شهرداری در این محدوده بازسازی اماکن دارای ارزش تاریخی از جمله محراب مسجد امام حسن (ع) مربوط به دوران سلجوقیان، آب انبار فیض، شبستان مسجد جامع، مرمت خانه مُلامحسن فیض و بازسازی مسیرهای تاریخی و فرهنگی از جمله کوچه شه لب تشنه و کوچه حمام است.
شهردار قمصر ادامه داد: از همه مهم‌تر خانه ذاکری‌ها (موزه گلاب قمصر) بوده که توسط شهرداری تملک و مراحل مرمت و بازسازی بنا در دست اقدام است.
ولی‌پناه از دیگر فعالیت‌های شهرداری را انعقاد قرارداد با مشاور ذی‌صلاح برای مطالعه مجدد شهر با همکاری میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی عنوان کرد و ادامه داد: از مهم‌ترین اهداف طرح پروژه‌هایی است که بتواند به عنوان پیشرو فعالیت‌های اقتصادی، محدوده بافت را احیا نموده و بافت تاریخی ارزشمند را از بافت ناکارآمد شهری تفکیک نماید.
وی تاکید کرد: مشارکت مردم و سرمایه‌گذاری در بافت‌های تاریخی، کلید احیای پایدار و حفظ هویت فرهنگی شهرها است؛ این مشارکت از طریق آموزش، اعتمادسازی، و ایجاد فرصت‌های اقتصادی امکان‌پذیر می‌شود.
شهردار قمصر تاکید کرد: حس تعلق و مالکیت اجتماعی که مردم محلی با شناخت عمیق از تاریخ و فرهنگ منطقه، انگیزه بیشتری برای حفاظت از بافت تاریخی دارند و دانش بومی و تجربیات ساکنان قدیمی اطلاعات ارزشمندی درباره معماری، کاربری‌ها و شیوه‌های زندگی سنتی دارند که در مرمت و احیا مؤثر است.
ولی‌پناه با اشاره به تشکیل انجمن‌های مردمی گروه‌هایی همچون (همیاران افتخاری بافت تاریخی) نمونه‌ای از سازماندهی مشارکت مردمی برای حفاظت و بازآفرینی شهری می‌افزاید: با توجه به محدودیت منابع دولتی، جذب سرمایه‌گذاران خصوصی برای مرمت و بهره‌برداری از بناهای تاریخی ضروری است.
وی صندوق توسعه و احیای بناهای تاریخی را مؤثر در بازسازی و احیا دانست و گفت: این نهاد با هدف تسهیل مشارکت اقتصادی مردم و سرمایه‌گذاران، بناها را برای مرمت و بهره‌برداری واگذار می‌کند فروش بناها مدنظر نیست، بلکه احیای کارکردی آن‌ها مورد تأکید است.
به گزارش ایمنا، تبدیل بناهای تاریخی به اقامتگاه‌های بوم‌گردی، مراکز فرهنگی یا کارگاه‌های صنایع‌دستی، زمینه اشتغال و درآمدزایی را فراهم می‌کند و سرمایه‌گذاری در بافت تاریخی می‌تواند شهر را به مقصد گردشگری فرهنگی تبدیل کند.
درباره نویسنده
نویسنده