همنشینی هنر فرش ایرانی و معماری مدرن مسجد عمان

هم‌زمان با افتتاح رسمی مسجد باشکوه «العرفان» در منطقه بوشَرِ مسقط، پایتخت عمان، از فرش نفیس ایرانی این مسجد که اثری منحصر‌به‌فرد از شرکت ایرانی «فرش اسلیمی» با همکاری برند بین‌المللی A&E (Alaeddin & Eslimi) است، رونمایی شد. این پروژه جلوه‌ای از پیوند هنر ایرانی با معماری اسلامی مدرن به شمار می‌آید.

مراسم افتتاح با حضور دکتر محمد بن سعید المعمری، وزیر اوقاف و امور مذهبی عمان، موسی فرهنگ، سفیر جمهوری اسلامی ایران، و سیدمحمد ذوالفقاری، رایزن فرهنگی ایران در عمان برگزار شد. در این مراسم، از فرشی پرده‌برداری شد که نه‌تنها نمادی از اصالت هنری ایران است، بلکه با طراحی و رنگ‌بندی هماهنگ با معماری نوگرای مسجد، تصویری از هم‌زیستی سنت و مدرنیته را به نمایش می‌گذارد.

به گفته محمد سعید پور، مدیرعامل شرکت فرش اسلیمی، این فرش «با طرح و رنگی اصیل برگرفته از نقوش شاه‌عباسی و گردان ایرانی» طراحی شده است. با این حال، تیم طراحی در عین وفاداری به ریشه‌های سنتی، با الهام از عناصر گره‌چینی اسلامی و نگاره‌های مذهبی موجود در گچ‌بری و سازه‌های مسجد، زبان بصری اثر را با روح معماری مدرن بنای العرفان همسو کرده است.

سعیدپور:
»نکته مهمی که باعث شده این دیزاین صددرصد ایرانی در فضایی مدرن و نئوکلاسیک جلوه‌گر شود، به‌کارگیری افکت ساییدگی موسوم به وینتیج و ترکیب رنگی خاکستری در دل آبی ایرانی است. این انتخاب رنگ، هم معنویت و آرامش فضای مسجد را بازتاب می‌دهد و هم به‌گونه‌ای شاعرانه، اقلیم دریایی عمان را در بستر سفید و روشن دکوراسیون داخلی آن تداعی می‌کند.«

این فرش از مرغوب‌ترین الیاف مصنوعی اکرولیک با ظرافت بسیار بالا بافته شده و تمامی مراحل طراحی و تولید آن توسط تیم تخصصی شرکت اسلیمی انجام گرفته است. از ویژگی‌های خاص این فرش یکپارچه، رعایت دقیق فواصل صفوف نماز جماعت است؛ امری که مطابق با سنت و تأکید مذهبی اهل سنت طراحی شده و با خطوط منقش و هنرمندانه در سطح فرش نمود یافته است.

در بخش مرکزی، شمسه اصلی منتهی به محراب و دو شمسه دیگر که در محور دو ستون شبستان قرار دارند، با تغییر تدریجی از تیرگی به روشنی طراحی شده‌اند؛ مفهومی که سعید پور آن را «تجلی سیر معنوی از ظلمت به نور» توصیف می‌کند. همچنین شکل کلی فرش در بخش ورودی به صورت نیم‌دایره و در بخش‌هایی از اضلاع، شکسته و هندسی است تا با فرم‌های سازه‌ای مسجد هماهنگ شود.

این فرش بزرگ‌پارچه در ۲۲ قطعه مجزا تولید شده و طی ۱۵ روز کاری، همراه با عملیات تخصصی زیرسازی شامل فوم و عایق‌های مخصوص، در شبستان مسجد نصب شده است. نصب و بهره‌برداری نهایی در تاریخ ۷ نوامبر ۲۰۲۵ با حضور مقامات عمانی و ایرانی در شهر مسقط انجام شد.

مدیرعامل شرکت اسلیمی ضمن اشاره به مشارکت برند مشترک ایرانی–عمانی A&E (Alaeddin & Eslimi) در اجرای پروژه، اظهار داشت:
«این همکاری نمونه‌ای از حضور خلاقانه و فنی طراحان و صنعتگران ایرانی در عرصه بین‌المللی است. هدف ما این بود که در کنار شکوه معماری مسجد العرفان، نمادی از هنر ایرانی نیز در قلب این بنای مذهبی جاودانه شود.»

به این ترتیب، فرش مسجد العرفان نه‌فقط زیراندازی برای عبادت، بلکه بیانی از معنویت، ظرافت و هویت فرهنگی ایران در متن معماری معاصر اسلامی به شمار می‌رود — جلوه‌ای از پیوند هنر ایرانی با فضاهای مذهبی امروز.