الزام هویت‌بخشی به مشهد؛ معماری ایرانی-اسلامی، پاسخگوی انتظار زائران قطب مذهبی
زهرا مرادوند |مدیرکل دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان کشور، هویت‌بخشی به مشهد را یک ضرورت دانست و اعلام کرد: زائران مذهبی انتظار دارند در این جهانشهر، تجلی اصیل فرهنگ ایرانی-اسلامی را مشاهده کنند؛ رویکردی که باید از طریق ترویج و حمایت، نه اجبار، محقق شود.
به گزارش رضوی؛ همزمان با افزایش اهمیت جایگاه مشهد مقدس به عنوان قطب مذهبی و شهری جهان‌شمول، نیاز به بازتعریف و تثبیت هویت معماری این کلان‌شهر بیش از پیش مطرح شده است.
این امر مستلزم آن است که کالبد شهر، به ویژه در مواجهه با زائران بین‌المللی، منعکس‌کننده عمیق‌ترین اصول معماری ایرانی-اسلامی باشد؛ اصولی که نه تنها جنبه‌های نمادین، بلکه کارکردهای زیست‌محیطی و منطقی را نیز در بر می‌گیرد.
مدیرکل دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان کشور ، در تشریح تدابیر اندیشیده‌شده در این حوزه، بر ضرورت بازنگری در این زمینه تاکید ورزید و اظهار داشت: هر کشوری باید معماری خود را بر اساس مقتضیات بومی، محلی، جغرافیایی و فرهنگی خود سازگار کند.
وی با اشاره به نمونه‌های گذشته، بیان کرد: ساختمان‌های ما به نوعی ساختمان‌های سبز بودند که سازگاری آن‌ها با آب‌های زیرزمینی، محیط طبیعی اطراف و تنظیم شرایط محیطی با توجه به آب و هوا، از طریق استفاده از بادگیرها و کاریزها صورت می‌گرفت.
وی افزود که به تدریج، به دلایل مختلف و تغییر الگوهای زیست، برخی از این‌ها مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌اند که قطعاً به روش دیگری و به شکل دیگری باید به آن‌ها پرداخت.
تفکیک دو رکن اصلی: رویکرد ماهوی اقلیمی و رویکرد شکلی نمادین
در تبیین مولفه‌های معماری ایرانی-اسلامی، این مقام مسئول تفکیک قائل شد و عنوان کرد: در حوزه ایرانی، بحث مربوط به مقتضیات اقلیمی و جغرافیایی است که باید متناسب با بخش‌های مختلف کشور باشد.
وی ادامه داد: و بخش فرهنگی مردم در حوزه‌ای است که باید اساساً در ماهیت معماری باشد و به صورت عملکردی جواب بدهد، همانطور که اشاره کردم مثل بادگیرها و سایر اجزا.
مانی‌فر همچنین در خصوص مولفه اسلامی بیان داشت: در حوزه اسلامی، دو رویکرد وجود دارد؛ یکی اینکه در ظاهر، شکل و شمایل المان‌ها و نمادهای اسلامی را داشته باشیم و بخشی دیگر در ماهیت موضوع است.
وی تأکید کرد: آنچه در ماهیت موضوع هست، با معماری همساز با بوم نیز سازگار است؛ یعنی زمانی که معماری منطقی می‌کنیم، تلاش می‌کنیم به محیط زیست آسیب نزنیم، آلودگی ایجاد نکنیم، حداقل خسارت را به زیست‌بوم وارد کنیم؛ قطعاً آن زیبایی را هم خواهد داشت و این‌ها بخش‌های مهمی از تأکیدات شرع هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.
توجه به زیبایی‌شناسی فرهنگی و پرهیز از تقلید وارداتی
این مقام مسئول به بخش ظاهری معماری نیز اشاره کرد و گفت: آن بخشش که در شکل و ظاهر هست هم مهم است. فرهنگ معماری ما به لحاظ شکل و ظاهر، فرهنگی است که آمیخته شده با استفاده از رنگ‌ها، مصالح و سمبل‌های مشخص و البته پرهیز از برخی نمادهایی که مال ما نیستند و بیگانه و وارداتی هستند.
وی با مقایسه با سایر فرهنگ‌ها، یادآور شد: شما در سایر فرهنگ‌ها و کشورها هم وقتی دقت می‌کنید، می‌بینید که از یک چهارچوب مشخصی در معماری خارج نمی‌شوند، مگر اینکه بخواهند نمادسازی کنند یا به فرهنگی احترام بگذارند.
مشهد به عنوان جهانشهر؛ لزوم نمایش فرهنگ اصیل به زائر
وی با اشاره به وضعیت مشهد، عنوان داشت: قطعاً باید به این موضوع بیشتر توجه شود و ما باید تلاش کنیم که آن فرهنگ ایرانی آمیخته با اصول شرع و اسلام را در مشهد هرچه بیشتر به نمایش بگذاریم و معرفی کنیم.
وی ادامه داد: کسانی که به عنوان توریست‌های مذهبی به شهر مشهد می‌آیند، انتظار دارند که این نمادها را ببینند.
راهکار کلیدی ترویج است، نه اجبار؛ نقش محوری سازمان‌ها و مطالبه عمومی
مدیرکل دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان، راهکار اصلی را نه در اجبار، بلکه در ترویج دانست و تصریح کرد: ترویج خیلی اهمیت دارد؛ اینکه ما معماری‌های خوب را تشویق کنیم، معماری‌های منطقی را حمایت کنیم، به طراحانشان توجه کنیم، در قالب برگزاری جشنواره‌ها، مراسمی که آن‌ها را مورد تقدیر قرار می‌دهد، معرفی آثار برتر.
وی همچنین بر ضرورت مشارکت مردم تاکید کرد و گفت: نقش دادن به مردم و در واقع فراهم کردن شرایطی که مردم نظر بدهند، اعمال نظر کنند، چون ما قاعدتاً نمی‌توانیم به نمایندگی از مردم قضاوت داشته باشیم؛بلکه، آن‌ها هم باید مشارکت داشته باشند.
مانی‌فر، نقش سازمان‌های تخصصی را حیاتی دانست: این‌ها نقش مهمی است که سازمان‌هایی مثل سازمان نظام مهندسی به عنوان رابط جامعه و بدنه متخصص می‌توانند انجام دهند.
به زعم او؛ شهرداری‌ها در این خصوص به ویژه، نقش خیلی مؤثری دارند. شورای شهر نیز نقش بسیار مؤثری دارد چرا که در این زمینه کارهای خوب مورد تشویق قرار بگیرند.
وی نتیجه گرفت که غیر از فرهنگ‌سازی، باید همه احاد جامعه آگاهی پیدا کنیم؛ اینکه می‌گوییم جامعه، به مفهوم همه مهندسین، باید این آگاهی را پیدا کنند، مسئولین آگاهی را پیدا کنند، عموم اقشار مردم این آگاهی را ببینند، چشمشان ببیند و متوجه باشند معیارهای زیبایی‌شناسی چیست، معیارهای معماری اسلامی چیست تا در نهایت، مطالبه این شکل از معماری اسلامی ایرانی از مهندسین، توسط جامعه بیشتر شود.
وی در پایان سخنانش اضافه کرد: تجربه ثابت کرده که این اجبارها هیچ‌کدام پاسخگو نیست، مگر اینکه جامعه خودش بخواهد که به این سمت برود و آن را مطالبه کند.
به گزارش رضوی؛ همزمان با افزایش اهمیت جایگاه مشهد مقدس به عنوان قطب مذهبی و شهری جهان‌شمول، نیاز به بازتعریف و تثبیت هویت معماری این کلان‌شهر بیش از پیش مطرح شده است.
این امر مستلزم آن است که کالبد شهر، به ویژه در مواجهه با زائران بین‌المللی، منعکس‌کننده عمیق‌ترین اصول معماری ایرانی-اسلامی باشد؛ اصولی که نه تنها جنبه‌های نمادین، بلکه کارکردهای زیست‌محیطی و منطقی را نیز در بر می‌گیرد.
مدیرکل دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان کشور ، در تشریح تدابیر اندیشیده‌شده در این حوزه، بر ضرورت بازنگری در این زمینه تاکید ورزید و اظهار داشت: هر کشوری باید معماری خود را بر اساس مقتضیات بومی، محلی، جغرافیایی و فرهنگی خود سازگار کند.
وی با اشاره به نمونه‌های گذشته، بیان کرد: ساختمان‌های ما به نوعی ساختمان‌های سبز بودند که سازگاری آن‌ها با آب‌های زیرزمینی، محیط طبیعی اطراف و تنظیم شرایط محیطی با توجه به آب و هوا، از طریق استفاده از بادگیرها و کاریزها صورت می‌گرفت.
وی افزود که به تدریج، به دلایل مختلف و تغییر الگوهای زیست، برخی از این‌ها مورد بی‌توجهی قرار گرفته‌اند که قطعاً به روش دیگری و به شکل دیگری باید به آن‌ها پرداخت.
تفکیک دو رکن اصلی: رویکرد ماهوی اقلیمی و رویکرد شکلی نمادین
در تبیین مولفه‌های معماری ایرانی-اسلامی، این مقام مسئول تفکیک قائل شد و عنوان کرد: در حوزه ایرانی، بحث مربوط به مقتضیات اقلیمی و جغرافیایی است که باید متناسب با بخش‌های مختلف کشور باشد.
وی ادامه داد: و بخش فرهنگی مردم در حوزه‌ای است که باید اساساً در ماهیت معماری باشد و به صورت عملکردی جواب بدهد، همانطور که اشاره کردم مثل بادگیرها و سایر اجزا.
مانی‌فر همچنین در خصوص مولفه اسلامی بیان داشت: در حوزه اسلامی، دو رویکرد وجود دارد؛ یکی اینکه در ظاهر، شکل و شمایل المان‌ها و نمادهای اسلامی را داشته باشیم و بخشی دیگر در ماهیت موضوع است.
وی تأکید کرد: آنچه در ماهیت موضوع هست، با معماری همساز با بوم نیز سازگار است؛ یعنی زمانی که معماری منطقی می‌کنیم، تلاش می‌کنیم به محیط زیست آسیب نزنیم، آلودگی ایجاد نکنیم، حداقل خسارت را به زیست‌بوم وارد کنیم؛ قطعاً آن زیبایی را هم خواهد داشت و این‌ها بخش‌های مهمی از تأکیدات شرع هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.
توجه به زیبایی‌شناسی فرهنگی و پرهیز از تقلید وارداتی
این مقام مسئول به بخش ظاهری معماری نیز اشاره کرد و گفت: آن بخشش که در شکل و ظاهر هست هم مهم است. فرهنگ معماری ما به لحاظ شکل و ظاهر، فرهنگی است که آمیخته شده با استفاده از رنگ‌ها، مصالح و سمبل‌های مشخص و البته پرهیز از برخی نمادهایی که مال ما نیستند و بیگانه و وارداتی هستند.
وی با مقایسه با سایر فرهنگ‌ها، یادآور شد: شما در سایر فرهنگ‌ها و کشورها هم وقتی دقت می‌کنید، می‌بینید که از یک چهارچوب مشخصی در معماری خارج نمی‌شوند، مگر اینکه بخواهند نمادسازی کنند یا به فرهنگی احترام بگذارند.
مشهد به عنوان جهانشهر؛ لزوم نمایش فرهنگ اصیل به زائر
وی با اشاره به وضعیت مشهد، عنوان داشت: قطعاً باید به این موضوع بیشتر توجه شود و ما باید تلاش کنیم که آن فرهنگ ایرانی آمیخته با اصول شرع و اسلام را در مشهد هرچه بیشتر به نمایش بگذاریم و معرفی کنیم.
وی ادامه داد: کسانی که به عنوان توریست‌های مذهبی به شهر مشهد می‌آیند، انتظار دارند که این نمادها را ببینند.
راهکار کلیدی ترویج است، نه اجبار؛ نقش محوری سازمان‌ها و مطالبه عمومی
مدیرکل دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان، راهکار اصلی را نه در اجبار، بلکه در ترویج دانست و تصریح کرد: ترویج خیلی اهمیت دارد؛ اینکه ما معماری‌های خوب را تشویق کنیم، معماری‌های منطقی را حمایت کنیم، به طراحانشان توجه کنیم، در قالب برگزاری جشنواره‌ها، مراسمی که آن‌ها را مورد تقدیر قرار می‌دهد، معرفی آثار برتر.
وی همچنین بر ضرورت مشارکت مردم تاکید کرد و گفت: نقش دادن به مردم و در واقع فراهم کردن شرایطی که مردم نظر بدهند، اعمال نظر کنند، چون ما قاعدتاً نمی‌توانیم به نمایندگی از مردم قضاوت داشته باشیم؛بلکه، آن‌ها هم باید مشارکت داشته باشند.
مانی‌فر، نقش سازمان‌های تخصصی را حیاتی دانست: این‌ها نقش مهمی است که سازمان‌هایی مثل سازمان نظام مهندسی به عنوان رابط جامعه و بدنه متخصص می‌توانند انجام دهند.
به زعم او؛ شهرداری‌ها در این خصوص به ویژه، نقش خیلی مؤثری دارند. شورای شهر نیز نقش بسیار مؤثری دارد چرا که در این زمینه کارهای خوب مورد تشویق قرار بگیرند.
وی نتیجه گرفت که غیر از فرهنگ‌سازی، باید همه احاد جامعه آگاهی پیدا کنیم؛ اینکه می‌گوییم جامعه، به مفهوم همه مهندسین، باید این آگاهی را پیدا کنند، مسئولین آگاهی را پیدا کنند، عموم اقشار مردم این آگاهی را ببینند، چشمشان ببیند و متوجه باشند معیارهای زیبایی‌شناسی چیست، معیارهای معماری اسلامی چیست تا در نهایت، مطالبه این شکل از معماری اسلامی ایرانی از مهندسین، توسط جامعه بیشتر شود.
وی در پایان سخنانش اضافه کرد: تجربه ثابت کرده که این اجبارها هیچ‌کدام پاسخگو نیست، مگر اینکه جامعه خودش بخواهد که به این سمت برود و آن را مطالبه کند.
رضوی نیوز
درباره نویسنده
نویسنده