رویکردی نوین به همزیستی انسان و طبیعت در پروژه برزیل

در نوزدهمین دوره نمایشگاه بین‌المللی معماری دوسالانه ونیز، پاویون برزیل با پروژه‌ای تحت‌عنوان «بازآفرینی» حضور پیدا کرده است. این نمایشگاه از دهم می تا بیست‌وسوم نوامبر ۲۰۲۵ برگزار می‌شود و فرصتی استثنایی برای بازتاب و بررسی میراث معماری و فرهنگی ملت‌هاست. برگزارکننده این نمایشگاه اظهار کرده است که برای رویارویی با جهانی در حال سوختن، معماری باید تمام هوش اطرافمان را مهار کند و دوسالانه معماری ۲۰۲۵ ونیز این امکان را فراهم کرده است.

پروژه برزیل در این نمایشگاه به بررسی کشفیات جدید باستان‌شناسی در مناطق آمازون و بازاندیشی در زیرساخت‌های کهن این سرزمین می‌پردازد و بر این اساس، شرایط زیست‌محیطی و اجتماعی شهرهای معاصر را در قالب نگاهی انتقادی و پژوهشی بررسی می‌کند.

پروژه «بازآفرینی» به‌صورت دو بخش مجزا طراحی شده است که از طریق آن، روایت‌هایی درباره گذشته و حال برزیل و رابطه انسان با طبیعت بیان می‌شود. بخش نخست در کوچک‌ترین اتاق پاویون قرار دارد و دعوتی برای بازخوانی و درک جدیدی از تاریخ باستانی برزیل به‌ویژه منطقه مرکزی آمازون است. بر اساس تحقیقات جدید باستان‌شناسی، حدود ۱۰ هزار سال پیش، اقوام بومی با بهره‌گیری از دانش فنی و استراتژی‌های سازگاری پیشرفته، در دشت‌های آمریکای جنوبی زیرساخت‌هایی همچون خاک‌ریزها، پر کردن زمین‌ها، دیوارهای حائل و بناهای عظیم ساخته‌اند که امکان سکونت هزاران نفر را فراهم آورده است. این تغییرات انسانی نقش مهمی در شکل دادن به چشم‌اندازهای منطقه داشته و نمایانگر هم‌زیستی متعادل انسان با محیط طبیعی است، به‌طوری‌که جنگل آمازون امروز می‌تواند نموداری از این تعادل باشد.

بخش دوم پروژه در بزرگترین فضای نمایشگاه واقع شده و به طرح راهکارهای طراحی معاصر می‌پردازد که در پی ایجاد عدالت اجتماعی و حفظ تعادل زیست‌محیطی در جامعه برزیل هستند. این بخش بر ارزش‌گذاری و شناخت استراتژی‌ها و روش‌های طراحی موروثی تأکید دارد که به‌صورت پیچیده و نابرابر، ولی هنوز کاربردی، در زیست فضای شهری حضور دارند. هدف این نیست که تنها قالب‌ها یا زیبایی‌های پروژه‌های قدیمی بازتولید شوند، بلکه طرح‌ها درصدد بررسی چالش‌ها و تناقض‌های زندگی شهری و طبیعی و ارائه راهکارهای نوینی برای آینده هستند.

ساختمان پاویون برزیل که در سال ۱۹۶۰ طراحی شده، به‌تازگی بازسازی شده است. این پاویون دو اتاق نمایش دارد؛ یکی کوچک با پنجره‌های شیشه‌ای از کف تا سقف و دیگری بزرگ‌تر که فاقد پنجره در سطح دید مستقیم است و نور طبیعی از پنجره‌های بلند و پرنور یوگلس (U-Glass) تأمین می‌شود.

طراحی نصب آثار در این نمایشگاه رویکردی مینیمالیستی دارد و با بهره‌گیری از ساختار موجود پاویون به بازتعریف فضای داخلی می‌پردازد. در بخش نخست، اسباب و اثاثیه نمایش روی زمین قرار گرفته‌اند، اما در بخش دوم، سیستم تعلیقی شامل پانل‌های چوبی، سنگ‌های مرمر به‌عنوان وزنه‌های تعادل و کابل‌های فولادی قرار دارد که بر اساس قوانین فیزیکی تعادل نیروها، فضایی پایدار و معلق ایجاد کرده است. مصالح استفاده‌شده به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که پس از پایان نمایشگاه به‌راحتی قابل مونتاژ مجدد و بازیافت باشند. پانل‌ها و میز چندلایه از چوب‌های تجدیدپذیر ساخته و لوازم تعادل از بلوک‌های مرمر دست‌ساز هریک با وزن حدود ۲۵ کیلوگرم تشکیل شده‌اند. این سیستم با حفظ تعادل نیروها ساختاری نوآورانه ایجاد و فضای داخلی اتاق را متحول می‌کند.

ایده کلی پروژه بر مفهوم بازتعریف زیرساخت و سکونت است، به این صورت که زیرساخت به معنای ساختار سازمان‌یافته‌ای است که اجزایش برای ایجاد تعادل میان فرهنگ و طبیعت در کنار هم قرار گرفته‌اند. این پروژه تلاش دارد با تأکید بر استفاده پایدار از منابع موجود و تکنیک‌های طراحی بر پایه شرایط بومی، تصویری از هم‌زیستی تاریخی موجود در آمازون فراهم و راه‌هایی معاصر برای رویارویی با چالش‌های شهری و زیست‌محیطی مطرح کند.

پروژه بازآفرینی، رویکردی چندبعدی را درباره تاریخ، فرهنگ، ارتباط انسان با طبیعت و طراحی معماری در برزیل ارائه می‌دهد و مخاطبان را به تفکر درباره راهکارهای نوین طراحی پایدار و عدالت اجتماعی در فضاهای شهری معاصر فرا می‌خواند. این پروژه نمونه‌ای بارز از تلفیق تاریخی-فرهنگی با نگرش‌های زیست‌محیطی و آرمان‌های معماری معاصر است که در چارچوب یک رویداد مهم معماری جهانی به نمایش گذاشته شده است.