الگوهای معماران کهن، چراغ راه مرمت امروز/ آنچه اصالت دارد، باقی می‌ماند 

جلیل گلشن، استاد پیشکسوت باستان‌شناسی با تأکید بر زلزله‌خیز بودن ایران، خاطرنشان کرد: بررسی‌های میدانی و شواهد تاریخی نشان می‌دهد که معماران ایرانی گذشته، ساخت‌وسازها را بر مبنای شناخت عمیق از محیط طبیعی و اقلیم منطقه انجام می‌دادند. آن‌ها با انتخاب محل احداث بناها در مناطق کم‌خطر و بهره‌گیری از مصالح و تکنیک‌های سازگار با طبیعت، تاب‌آوری را در دل معماری نهادینه کرده بودند. تجربه زلزله بم، به‌روشنی این حقیقت را نشان داد؛ جایی که بخش‌هایی از ارگ که توسط مرمت‌گران بازسازی شده بود، آسیب بیشتری دید تا قسمت‌های اصیل و تاریخی آن.

وی افزود: امروز نیز می‌توان از الگوهای معماران کهن بهره‌برد، مشروط به آن‌که شناخت کافی از بنا و ویژگی‌های تاریخی آن به‌دست آید. متأسفانه، پژوهش در فرآیند مرمت کمرنگ شده است.

گلشن در پاسخ به این پرسش که بخش خصوصی تا چه میزان می‌تواند در حفاظت از بناها در برابر بحران‌ها ایفای نقش کند، گفت: بخش خصوصی اگر متعهد به پژوهش و اصول علمی باشد، می‌تواند نقش مکملی ایفا کند؛ اما شرط آن، الزام به آموزش، نظارت مؤثر و تبعیت از دستورالعمل‌های کارشناسی است.

این استاد پیشکسوت باستان‌شناسی اظهار داشت: قانون در زمینه حفاظت از آثار تاریخی وزارت کار را ملزم به همکاری با وزارت میراث‌فرهنگی برای برگزاری دوره‌های تخصصی مرمت کرده، این قانون باید به مرحله اجرا برسد تا شاهد اتفاقات خوبی در آینده باشیم.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به جایگاه فناوری‌های نوین در حفاظت از بناهای تاریخی گفت: استفاده مؤثر از ابزارهایی نظیر هوش مصنوعی در فرآیند مرمت می‌تواند تحولی در شناخت، تحلیل و مدیریت بحران‌ها در حوزه میراث ایجاد کند.

گلشن درباره راهکارهای ارتقاء آگاهی عمومی برای حفاظت از بناها گفت: نخست باید ارزش و اهمیت هر اثر تاریخی را برای مردم تبیین کرد و سپس آموزش‌های لازم را به مرمت‌گران ارائه داد. حفاظت از میراث، تنها مسئولیت یک نهاد نیست، بلکه نیازمند مشارکت مردم، آموزش هدفمند و بازنمایی صحیح اهمیت این آثار است.

وی در پایان درباره لزوم استفاده از مصالح بومی در مرمت‌ها توضیح داد: در ضوابط فنی مرمت، بر استفاده از مصالح متناسب با اقلیم و ساختار تاریخی هر بنا تأکید شده است.

میراث آریا