معماری هوشمندانه خانه‌های ابیانه
ابیانه روستایی با شگفتی‌های فراوان است با ما همراه باشید و درباره معماری هوشمندانه خانه‌های ابیانه بیشتر بدانید.
اَبیانه(ویونا) روستایی سرسبز و خوش آب و هوا از توابع بخش مرکزی شهرستان نطنز در استان اصفهان است. این روستا در تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۸۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این روستا در ۳۸ کیلومتری شمال غربی نطنز در دامنه کوه کرکس و یکی از بلندترین نقاط مسکونی در ایران است. ارتفاع از سطح دریا در این روستا ۲۱۶۰ متر و دارای آب و هوای سرد و معتدل است. ابیانه به اعتبار معماری بومی و بناهای تاریخی پُرتنوع آن، از روستاهای مشهور ایران است.
مهم‌ترین ویژگی خانه‌های ابیانه
همه خانه‌های روستا روی دامنه کوه کرکس در شمال رودخانه برزرود ساخته شده‌اند و معماری درخور توجهی دارند؛ چراکه درست مثل خانه‌های پلکانی ماسوله، پشت بام مسطح خانه‌های پایینی بدون اینکه هیچ دیواری دور آن‌ها باشد، به‌عنوان حیاط خانه‌های بالایی عمل می‌کنند. به همین دلیل این روستا به‌صورت چند طبقه‌ای به نظر می‌رسد. اتاق خانه‌ها دارای پنجرههای چوبی ارسی است و در اکثر آن‌ها ایوان‌ها و طارمی‌های چوبی پیش‌آمده به چشم می‌خورد که به‌دلیل قرارگیری در کوچه‌های تنگ و باریک، منظره دیدنی و جالبی به وجود آورده‌اند.
دیوارهای خشتی ضخیم خانه‌ها مانند یک خازن حرارتی هستند و در طول شبانه‌روز مانع از نوسان زیاد حرارت می‌شوند. از آنجا که بازشوها فقط در یک طرف سازه قرار دارند، اهالی برای تامین نور و تهویه، نورگیر سقفی برای خانه‌های خود تعبیه کرده‌اند. یکی از جذابیت‌های خانه‌ها، رنگ سرخ نمای خارجی دیوار آن‌ها است که با خاک سرخ متعلق به معدن مجاور روستا پوشیده شده است. خاصیت خاک سرخ در این است که هرچه بیشتر باران بخورد، محکم‌تر می‌شود؛ درست مانند مردم بومی این روستا که در برابر حوادث طبیعی به صبوری کوه و سرسختی صخره بوده‌اند و آن‌چنان به سنت و معماری و یادگاری‌های اجداد خود عشق می‌ورزند که آن‌ها را تاکنون حفظ کرده‌اند.
بافت خانه‌های روستا به‌صورت «حلزونی» است و قدمت آن‌ها به دوره‌های سلجوقی، صفوی و قاجار برمی‌گردد. در اصل کوچه‌های روستا به‌منظور شکستن قدرت باد، به‌صورت باریک و کج‌ومعوج و بدون بن‌بست طراحی شده‌اند و قدم‌زدن در آن‌ها و مست‌شدن در بوی خاک این کوچه‌ها، برای هر گردشگری جذابیت دارد. خانه‌هایی که متعلق به دوره سلجوقی هستند، حیاط ندارند و ایوانی به ارتفاع پنج متر در ضلع جنوبی آن‌ها به چشم می‌خورد. این خانه‌ها، فضای بازی به‌شکل حیاط مسقف به نام صفه نام دارند که از آن‌ها برای برنامه‌های مختلف از جمله عروسی و عزا استفاده می‌شود؛ علاوه بر این، اتاق خانه‌ها در اطراف صفه ساخته شده‌اند.
برخی خانه‌ها نیز به دوره صفوی تعلق دارند و خانه‌های چهار صفه‌ای در آن‌ها بیشتر دیده می‌شود. در کنار قرینه‌سازی موجود در این خانه‌ها، تزیینات داخلی متمایزی در آن‌ها به کار رفته است. با توجه به دامنه شیب‌دار روستا، امکان ساخت فضاهای موردنیاز خانه‌ها وجود نداشته است و در نتیجه خانواده‌ها برای داشتن انبار، در تپههای یک کیلومتری روستا، فضای غارمانندی برای خود ایجاد کرده‌اند که از بیرون فقط درهای کوتاهی از آن پیدا است. مردم از این محل برای نگهداری دام، آذوقه زمستانی و اشیای غیرضروری استفاده می‌کنند.
چند شاهکار دیگر در ابیانه
آتشکده روستای ابیانه: آتشکده روستای ابیانه، مهم‌ترین و قدیمی‌ترین جاذبه گردشگری و تاریخی این روستا محسوب می‌شود. قدمت این آتشکده به دوران هخامنشیان باز می‌گردد. البته استفاده از آن در دوران ساسانی یعنی حدود ۱،۵۰۰ سال پیش به اوج خود رسید. متأسفانه این آتشکده آسیب بسیاری دیده است. در حال حاضر امکان بازدید از اتاق بالایی آتشکده وجود دارد. گویا در این اتاق آتش بزرگی وجود داشت که آن را مدام با زغال‌سنگ تأمین می‌کردند. این مسئله را می‌توان تفاوت اصلی آتشکده ابیانه با سایر آتشکده‌ها دانست. زیرا در آتشکده‌های دیگر از چوب استفاده می‌کردند؛ اما به‌دلیل وجود معادن زغال‌سنگ در اطراف ابیانه، در این آتشکده از زغال‌سنگ استفاده می‌شد.
بافت قدیمی روستای ابیانه: روستای ابیانه به دو بخش امروزی و قدیمی تقسیم می‌شود. بافت قدیمی روستا در سال ۱۳۵۴، در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. قدمت برخی از خانه‌های این بخش، به دوران ساسانی، سلجوقی، صفوی و قاجار بازمی‌گردد. آتشکده معروفی که در بخش قبلی به شما معرفی کردیم نیز در همین بافت جا خوش کرده است. بررسی خانه‌های تاریخی که هر یک به دوره‌ای خاص تعلق دارند، می‌تواند بسیار جذاب و هیجان‌انگیز باشد. همچنین بد نیست بدانید نطنز یکی از مناطق ییلاقی محبوب پادشاهان صفوی بوده است. البته گویا پادشاهان در آن دوران روستای ابیانه را برای اقامت انتخاب می‌کردند. این بخش یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی ابیانه به حساب می‌آید.
زیارتگاه هینزا: زیارتگاه هینزا یکی دیگر از جاهای دیدنی روستای ابیانه است. این زیارتگاه محل دفن بی بی زیده خاتون، دختر امام موسی بن جعفر است. زیارتگاه هینزا در دل صخره‌ای بزرگ و درهای باریک، در جنوب‌شرق روستا واقع شده است. این زیارتگاه برای بسیاری از اهالی روستا، اهمیت بسیاری دارد. به همین خاطر همیشه می‌توانید شاهد شمع‌هایی روشن در این بارگاه باشید. هر شمع دلالت بر یک حاجت دارد. کاش که خداوند یک‌شبه حاجت همه را مستجاب کند.
سلام نو
درباره نویسنده
نویسنده