مساجدی با معماری خارق‌العاده و مناسب برای بازدید در ایام نوروز

مسجد و مدرسه خان مروی مسجد معروف در تهران

 مسجد و مدرسه خان مروی را «حاجی محمد حسین خان» ملقب به «فخرالدوله» والی مرو در زمان سلطنت فتحعلی شاه بنیاد نهاد. از آن رو این مدرسه را «خان مروی» نامیده اند. این مدرسه به نام فخریه هم مشهور است.

این مجموعه شامل مسجد با صحن بزرگ، حجره‌ها و طاق‌نماهای اطراف صحن است. در سمت شمال صحن، ایوان بزرگ و مدرسه قرار دارد. بنا دارای تزئینات کاشی‌کاری و کتیبه‌هایی حاوی اشعال عالمانه است. نام فتحعلی شاه و فخرالدوله در این کتیبه آمده است. تاریخ بنا در کتیبه، سال ۱۲۳۱ هجری قمری را نشان می‌دهد. فخرالدوله حاکم مرو در سال ۱۲۴۰ هجری قمری در تهران مدرسه‌ای ساخت و برای اداره آن موقوفات بسیاری را وقف کرد و چون به خان مروی معروف بود این مدرسه نیز به مدرسه مروی شهرت یافت.

مسجد و مدرسه شیخ عبدالحسین

 مسجد و مدرسه شیخ عبدالحسین را وصی مرحوم «شیخ عبدالحسین تهرانی» ( شیخ العراقین ) از ثلث مال «میرزا تقی خان امیرکبیر»بعد از فوت او ساخت و به نام خود وی مشهور شد.

این مسجد در ضلع جنوبی بازارچه و جلوخان سید ولی در محل قدیمی باغ و خرابه های پاچنار جا دارد. مدرسه دارای سر در کاشی کاری بسیار زیبایی است که بر اساس نوشته های آن به تصدی آقا یوسف در کارخانه «استاد محمدقلی شیرازی» به سال ۱۲۸۱ساخته شده است. در منبت ارزشمندی نیز وجود دارد که اثر استاد نوروز تهرانی در تاریخ ۱۲۷۹ هـ . ق است.

این مسجد مشتمل بر مقصوره گنبد و دو مناره کوچک در ضلع جنوبی ، طاق نماهای متناسب کوچک در جوانب دیگر و شبستانی در ضلع شرقی است. مسجد از کاشی کاری های عالی دوره قاجاریه ( ناصرالدین شاه ) بهره بسیار دارد.

 مسجد دارای دو شبستان؛ یکی شبستان گرم خانه و دیگری شبستان پشت به قبله است. در کتیبه سر در علاوه بر آیه قرآن و نام امیرکبیر و شیخ عبدالحسین ، نام «قویلر آقاسی» و تاریخ ۱۲۷۰ نیز ذکر شده است.

مسجد و مدرسه فیلسوف الدوله

 مسجد و مدرسه فیلسوف الدوله را میرزا کاظم فیلسوف الدوله پزشک مشهور دوره ناصری ، متوفی به سال ۱۳۲۳ هـ . ق ساخته است.

در این بنا، کاشی کاری های ظریف و کادربندی های زیبایی می بینید که ظاهر بنا را فاخر تر کرده اند. همچنین دو مناره در دو سوی ورودی بنا وجود دارد که برخی معتقدند هنگام ساخت به صورت ناتمام رها شده اند اما دلیل آن مشخص نیست. این دو مناره ۱۱.۷۵ متر ارتفاع دارند و قطرشان به ۱.۵متر می رسد. این مناره ها پلکانی دارد که شما را به بالای آن می رساند و در طول مناره نورگیرهایی تعبیه شده است.

این بنا در خیابان شهید مصطفی خمینی در کنار امامزاده سید اسماعیل قرار دارد. پیرامون صحن را ۱۲ حجره و دو ایوان احاطه کرده و در جبهه مقابل ورودی شبستانی ستون دار وجود دارد که برای برگزاری مراسم نماز از آن استفاده می شود. ورودی بنا مسیری غیرمستقیم به صحن دارد و در آن عناصری چون جلوخان ، هشتی ، دالان و ایوان به کار رفته است. از ویژگی های این بنا وجود مقبره بانی آن در کنار حیاط بسیار کوچک پشت صحن است.

کاشی کاری های ظریف و کاربندی های زیبا از دیگر مشخصه های مسجد فیلسوف الدوله است. چنین به نظر می رسد که دو منار واقع در دو سوی ورودی بنا به صورت ناتمام رها شده باشد.

مسجد و مدرسه مشیر السلطنه

 مسجد و مدرسه مشیرالسطلنه در خیابان مولوی واقع است. میرزا احمدخان مشیر السلطنه این بنا را ساخت و به تاریخ ۱۳۱۸ هـ . ق آن را وقف کرد. این بنا دارای صحن کوچکی با هشت حجره در سه طرف آن است و شبستانی ستون دار در جبهه شمالی و در مقابل جبهه قبله قرار دارد. ایوان و مدرسه در جبهه جنوبی و حجره ها در دو جبهه دیگر در مقابل هم ساخته شده است.

از ویژگی های این بنا ، وجود یک برج ساعت در شرق آن است که از معابر مجاور دیده می شود و به همین دلیل به مسجد ساعت نیز شهرت یافته است. ساعت قدیمی نیز پس از ساخت بنا در مسجد مشیرالسلطنه نصب شده است.

از هر کجای خیابان مولوی که به این مکان نگاه کنید برج ساعت آن را می بینید و به همین دلیل مسجد مشیرالسلطنه به مسجد ساعت نیز مشهور است.این ساعت مسجد و مدرسه مشیرالسلطنه را منحصربفرد کرده است که آن را از دیگر مساجد متمایز می کند.  ساعت مسجد مشیرالسلطنه سال‌ها مانند ساعت شمس‌العماره عمل کرد و زنگ خواب و بیدار و کار و استراحت مردم محله مولوی بود.