۸ گنبد شاخص از دوره ساسانی تا قاجار

دوره ساسانی اوج شکوفایی گنبدسازی در ایران بود و معماران ساسانی با پیچیدگی بی‌نظیر و خاص خود چهارطاقی‌های گنبددار را احداث کردند.

در دوران سلجوقی تا عصر قاجار نیز معماری گنبد در ایران یکی از شاخصه‌های بارز و منحصر به فرد ایران در جهان بود.

۱-گنبد بارگاه امام رضا(ع)در مشهد

گنبد بارگاه امام رضا(ع) یک ویژگی اصلی دارد که به دوره صفویه بازمی‌گردد. بخش پایینی گنبد و ارتفاع گنبدخانه این بارگاه مطهر ویژگی بارز و معماری متفاوت گنبد است؛ به‌گونه‌ای که دایره گنبد در گریو تبدیل به یک مکعب مربع شده و کتیبه‌های گنبد بر همین بخش قرار گرفته اند.

۲- گنبد مسجد امیرچخماق یزد

مسجد میرچخماق یا امیرچخماق یزد که به نام مسجد جامع نو نیز خوانده شده در میدان امیرچخماق شهر یزد واقع است. این مسجد از حیث زیبایی، وسعت، اهمیت و اعتبار بعد از مسجد جامع یزد قرار دارد و در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شماره ثبت ۲۴۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. مجموعه و میدان امیرچخماق از شاخص‌ترین مجموعه‌های تاریخی شهر یزد است که شامل بازار، تکیه، مسجد و ۲ آب انبار است و قدمت آن به دوره تیموری (قرن ۹ هجری) می‌رسد.

۳- گنبد خاکی مسجد عتیق اصفهان

مسجد عتیق اصفهان یا همان مسجد جامع واقع در میدان عتیق(امام علی ع) و بر نیایشگاه دوره ساسانی بنا شده است. گنبد این مسجد در ردیف شاخص‌ترین گنبدهای جهان است. ویژگی بارز گنبد خاکی مسجد عتیق اصفهان، مهارت پیچیده ‌فنی به‌کار رفته در احداث این بنا در دوره سلجوقی است.

۴- گنبد مسجد سپهسالار تهران

گنبد مسجد سپهسالار به لحاظ طراحی معماری در دوره معاصر حائز اهمیت فراوان است. مسجد سپهسالار در دوره قاجار و به تقلید از مسجد تاریخی ایاصوفیه در استانبول احداث شد. ویژگی گنبد مسجد سپهسالار تهران حجم سنگین گنبد و شیوه اتصال گنبد سنگین به بنای مسجد است.

۵- گنبد کاخ‌های ساسانی سروستان فارس

گنبدهای کاخ‌های ساسانی سروستان که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده به لحاظ تاریخ گنبدسازی جهان اهمیت بسیار دارند. معمار گنبد ، مربع کف بنا را تبدیل به دایره در سقف کرده که نیازمند فناوری خاص بوده و هنوز سؤال است که چگونه ۱۵۰۰سال قبل این مهارت وجود داشته است.

۶- گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان

گنبد مسجد تاریخی و ثبت جهانی شده شیخ لطف‌الله اصفهان که در دوره صفوی احداث شد به لحاظ تزئینات و پوشش و تناسبات، حائز اهمیت بسیار در معماری گنبد است؛معماران گنبد تأکید و توجه ویژه بر تناسب و فرم گنبد داشتند.

۷- گنبد سلطانیه زنجان

گنبد بنای تاریخی سلطانیه زنجان که در دوره ایلخانی احداث شد به لحاظ عظمت، ارتفاع و فناوری احداث گنبد حائز اهمیت است. فناوری به‌کار رفته در گنبد به‌قدری دقیق است که حتی قندیل های اطراف گنبد، فعالیت سازه‌ای در نگهداری گنبد دارند. گنبد بنای تاریخی سلطانیه زنجان بر ساخت کلیسای فلورانس ایتالیا نیز تأثیر داشت.

۸- گنبد مزار شیخ زاهد گیلانی در لاهیجان

بنای تاریخی مزار شیخ زاهد گیلانی در دوران تیموری ساخته شد. گنبد این بنا ۳پوسته دارد و یکی از عجایب گنبدسازی در ایران است. گنبد ۳پوسته‌ای این بنا در معماری گنبد، بسیار متفاوت و شگفت است.

دیدشهر