کتابخانه‌هایی که شاهکارهای معماری شدند
بسیاری از کتابخانه‌ها نه‌تنها حافظان دانش و گنجینه‌های فرهنگی، بلکه شاهکارهای معماری هستند که با ترکیب تاریخ، هنر و طراحی نوآورانه، فضایی الهام‌بخش برای علاقه‌مندان به مطالعه و فرهنگ خلق می‌کنند. این بناها با معماری متنوع، از سبک‌های کلاسیک گرفته تا طراحی‌های مدرن، محل نگهداری کتاب‌های کهن و نادر و نمادهایی از پیشرفت بشری در حوزه علم، هنر و تعاملات اجتماعی به‌شمار می‌روند.
معروف‌ترین کتابخانه‌های جهان با ترکیب عناصر تاریخی، فرهنگی و هنری، علاوه بر محل مطالعه، فضایی برای ایده‌پردازی، تعامل اجتماعی و ارتباط با میراث فرهنگی فراهم می‌آورند. در ادامه به بعضی از زیباترین کتابخانه‌های جهان با تأکید بر ویژگی‌های تاریخی، معماری و فرهنگی آنها اشاره می‌شود.
کتابخانه اسکندریه، مصر
کتابخانه اسکندریه مصر در سال ۲۰۰۲ به شیوه‌ای مدرن بازسازی شد تا روح و دانش کتابخانه باستانی اسکندریه را احیا کند. کتابخانه اصلی که در دوران بطلمیوس ساخته شده بود، بزرگ‌ترین مرکز دانش جهان باستان به شمار می‌رفت و حدود ۴۰۰ تا ۷۰۰ هزار طومار پاپیروس را در خود جای داده بود. این کتابخانه در جریان حمله ژولیوس سزار به اسکندریه در سال ۴۸ قبل از میلاد آسیب دید و بعدها به‌طور کامل ناپدید شد.
ساختمان جدید دایره‌ای شکل که نمادی از خورشید و گردش زمان است، با دیوارهای گرانیت خاکستری مصر ساخته شده و با کتیبه‌هایی از ۱۲۰ خط مختلف جهان مزین شده است که نمادی از تکامل زبان‌های بشری است. سقف شیبدار آلومینیومی آن همچون خورشید در حال طلوع بر مدیترانه طراحی شده و با استخر آب اطراف، فضایی دراماتیک ایجاد کرده است. کتابخانه شامل هفت تراس مطالعه با نور طبیعی غیرمستقیم است که ظرفیت هشت میلیون جلد کتاب دارد. شش کتابخانه تخصصی، یک سیاره‌نما، سه موزه و آزمایشگاه مرمت دست‌نوشته‌ها بخشی از ویژگی‌های متمایز این کتابخانه نمادین است. طراحی زیرزمین آن برای حفاظت از کتاب‌ها از رطوبت و نور خورشید انجام شده است.
کتابخانه ال اسکوریال، اسپانیا
این کتابخانه بخشی از مجموعه صومعه ال اسکوریال است که در سال ۱۵۶۳ توسط فیلیپ دوم در اسپانیا ساخته شد. سقف‌های طاقی آن با نقاشی‌هایی از هفت هنر (همچون ریاضیات، نجوم و موسیقی) تزئین شده‌اند که توسط هنرمندانی چون پلگرینو تیبالدی خلق شده‌اند. کتابخانه ال اسکوریال با بیش از ۴۰ هزار جلد کتاب، نمادی از پیشگامی فکری و هنر رنسانس است. یکی از ویژگی‌های برجسته آن، قفسه‌هایی است که به‌صورت افقی طراحی شده‌اند تا عناوین کتاب‌ها قابل مشاهده باشد. این مکان نه‌تنها یک مرکز دانش، بلکه گنجینه‌ای فرهنگی برای اسپانیا محسوب می‌شود.
کتابخانه بادلین، انگلستان
کتابخانه بادلین دانشگاه آکسفورد با ۱۳ میلیون اثر از جمله نسخه‌های خطی منشور کبیر انگلستان و نخستین آثار چاپ‌شده شکسپیر، یکی از مشهورترین و قدیمی‌ترین کتابخانه‌های مرجع اروپا است که در سال ۱۶۰۲ بازگشایی شد. این کتابخانه حق دریافت نسخه‌ای رایگان از تمام کتاب‌های چاپ‌شده در بریتانیا را دارد. یکی از ساختمان‌های برجسته این مجموعه، رادیف کامرا است که اولین نمونه از یک کتابخانه دایره‌ای در انگلستان محسوب می‌شود. این ساختمان نئوکلاسیک به‌دلیل حضور در فیلم‌هایی همچون «قطب‌نمای طلایی» شهرت زیادی پیدا کرده است.
کتابخانه‌موزه مورگان، نیویورک
کتابخانه خصوصی جی.پی. مورگان با قفسه‌هایی از چوب گردو و نقاشی‌های سقفی، در حال حاضر به‌عنوان موزه‌ای عمومی در نیویورک فعالیت می‌کند. این کتابخانه دارای دست‌نوشته‌های ارزشمندی همچون آثار والتر اسکات و بالزاک است. این مجموعه شامل سه ساختمان متصل به هم است و دو راه‌پله مخفی در قفسه‌ها، به بالکن‌هایی با مناظر شگفت‌انگیز منتهی می‌شوند. علاوه بر نسخ خطی، آثار هنرمندان بزرگی چون میکل‌آنژ و داوینچی نیز در این مجموعه به نمایش گذاشته شده است.
کتابخانه واسکونسلوس، مکزیک
کتابخانه واسکونسلوس در یک باغ گیاه‌شناسی در شهر مکزیکوسیتی واقع شده است که با طراحی آلبرتو کالاخ در سال ۲۰۰۶ افتتاح شد. ساختمان کتابخانه به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین ساختمان‌های قرن بیست‌ویکم شناخته می‌شود؛ قفسه‌های فلزی شناور در هوا و دیوارهای شیشه‌ای، فضایی مدرن و خیره‌کننده ایجاد کرده است که مطالعه را به یک تجربه هنری تبدیل می‌کند. مجسمه بالنا اثر گابریل اوروزکو که از اسکلت یک نهنگ واقعی ساخته شده، از جاذبه‌های این کتابخانه است. نام این کتابخانه به افتخار خوزه واسکونسلوس، فیلسوف و سیاستمدار مکزیکی، انتخاب شده است که از پیشگامان ترویج فرهنگ کتابخوانی در مکزیک بود.
کتابخانه دانشگاه هنر تاما، ژاپن
کتابخانه دانشگاه هنر تاما با طراحی تویو ایتو در سال ۲۰۰۷ تکمیل و به نمادی از معماری مدرن توکیو و هماهنگی با طبیعت تبدیل شد. دانشگاه هنر تاما که در سال ۱۹۳۵ تأسیس شد، مؤسسه‌ای خصوصی در زمینه آموزش هنر و طراحی صنعتی است و حدود ۴۷۰۰ دانشجو در آن مشغول به تحصیل هستند. طراحی ایتو با هدف ایجاد فضایی اجتماعی، دالان طاق‌داری در طبقه همکف ایجاد کرد که به‌عنوان مسیر اصلی تردد دانشجویان عمل می‌کند. این دالان با طاق‌های بتنی منحنی و دهانه‌های متفاوت، شبیه فضاهای تاریخی همچون رواق‌های باستانی است. طاق‌ها از صفحات فولادی و روکش بتنی ساخته شده‌اند و با تقاطع خطوط خمیده، پایه‌های باریک اما مقاوم ایجاد کرده‌اند. پی‌های سازه روی صفحات الاستیکی مدوری قرار دارند که جنبش‌های لرزه‌ای را جذب می‌کند و نوسانات ساختمان را کاهش می‌دهد. طبقه دوم کتابخانه شامل صد هزار جلد کتاب است.
کتابخانه صومعه ویلبینگن، آلمان
این کتابخانه با طراحی رکوکو در سال ۱۷۴۴ به‌عنوان بخشی از صومعه ویلبینگن در اولم آلمان تکمیل شد و اکنون نمادی از هنر و معماری قرن هجدهم است. فضای داخلی آن با ستون‌های چوبی دست‌ساز، مجسمه‌های مسیحی و نقاشی‌های دیواری تزئین شده است که فضیلت‌های اخلاقی همچون حکمت و عدالت را به تصویر می‌کشد. دیوارهای کتابخانه با گچبری‌های هنری و سقف‌های طاقی، فضایی شگفت‌انگیز برای مطالعه ایجاد کرده‌اند. این کتابخانه که بخشی از یک صومعه بنیان‌گذاری‌شده در سال ۱۰۹۳ است، شامل ۱۵ هزار جلد کتاب از جمله آثار ادبی، تاریخی، پزشکی و اسناد تاریخی و همچنین نسخه‌های خطی است.
کتابخانه ویلبینگن با ترکیب هنر و مذهب، نمادی از فرهنگ اروپایی قرون وسطی و رنسانس است. این مکان که در سال ۲۰۱۷ به‌عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شد، همواره بازدیدکنندگان را با ترکیب خیره‌کننده معماری، نقاشی و کتاب‌های قدیمی تحت تأثیر قرار می‌دهد. این کتابخانه به‌دلیل ترکیب سبک باروک و عناصر تزئینی، به «کتابخانه زنده» معروف شده است و از جاذبه‌های توریستی آلمان به‌شمار می‌رود
کتابخانه کالج ترینیتی، ایرلند
سالن قدیمی کتابخانه کالج ترینیتی دوبلین با سقف طاقی‌شکل و دیوارهای چوبی ۶۵ متری، نمایشگاهی بی‌نظیر برای آثار نفیس همچون کتاب کلز و کتاب دورو و نمادی از معماری کلاسیک انگلیسی است. این کتابخانه که در مسیر سنگفرش‌های قدیمی شهر دوبلین واقع شده است، بیش از شش میلیون جلد کتاب، نسخه‌های خطی، نقشه‌ها و آثار موسیقی را در چهار ساختمان مجزا نگهداری می‌کند. اتاق طولانی این کتابخانه که در سال ۱۷۳۳ با طاق چوبی و قفسه‌های چوبی دو طبقه تکمیل شد، بخشی از بنای تاریخی قرن هجدهمی دانشگاه ترینیتی دوبلین است. طراحی داخلی با استفاده از ستون‌های چوبی و نور طبیعی، فضایی آرام و الهام‌بخش برای مطالعه فراهم کرده است.
کتابخانه ایالتی استرالیای جنوبی، آدلاید
این کتابخانه که در سال ۱۸۸۴ تأسیس شد، نمادی از تاریخ و فرهنگ استرالیای جنوبی است و معماری ویکتوریایی و مدرن را ترکیب کرده است. کتابخانه ایالتی شامل سه بخش اصلی بال کاترین هلن اسپنس (مدرن)، بال مورتلاک (تاریخی) و ساختمان مؤسسه است. اتاق مورتلاک معروف به «اتاق هری پاتر» با سقف طاقی چوبی، قفسه‌های سنگین و ستون‌های قرون وسطایی، فضایی شگفت‌انگیز برای مطالعه ایجاد کرده است. این کتابخانه نه‌تنها حافظ داستان‌های قوم کائورنا (بومیان منطقه)، بلکه میزبان نمایشگاه‌های هنری و رویدادهای فرهنگی است.
کتابخانه پارلمان کانادا، اتاوا
کتابخانه پارلمان کانادا که در سال ۱۸۷۶ در تپه پارلمان اتاوا افتتاح شد، به‌عنوان مرکز اصلی پژوهش دولت کانادا و نمادی از تاریخ و فرهنگ این کشور فعالیت می‌کند. این کتابخانه، نمونه‌ای برجسته از سبک معماری گوتیک ویکتوریایی است. فضای داخلی آن با سقف طاقی‌شکل و دیوارهای چوبی از جنس کاج سفید تزئین شده است که با طرح‌های گل‌دار و حکاکی‌های اساطیری آراسته شده‌اند. در مرکز سالن مطالعه، مجسمه‌ای از ملکه ویکتوریا قرار دارد که توسط مارشال وود ساخته شده است. این کتابخانه شامل مجموعه‌ای بیش از ۶۵۰ هزار اثر چاپی است و توسط ۳۰۰ کتابدار متخصص مدیریت می‌شود.
کتابخانه تیانجین بینهای، چین
کتابخانه تیانجین بینهای که در سال ۲۰۱۷ توسط یک شرکت معماری هلندی طراحی و در شهر تیانجین ساخته شد، به‌دلیل طراحی آینده‌نگرانه خود به «دریای کتاب‌ها» شهرت یافته است. این ساختمان پنج‌طبقه با قفسه‌هایی که از کف تا سقف امتداد دارند و صندلی‌های منحنی‌شکل، فضایی شبیه به موج‌های آرام دریا ایجاد کرده است. سالن مرکزی با یک گنبد سفید کروی‌شکل که به نام چشم «بینهای Binhai» شناخته می‌شود، نقطه کانونی طراحی است و از طریق پنجره‌های بزرگ آن قابل مشاهده است. اگرچه ظرفیت این کتابخانه بیش از یک میلیون جلد کتاب است، تنها ۲۰۰ هزار جلد در آن نگهداری می‌شود و بسیاری از قفسه‌ها صرفاً تصاویر چاپ‌شده از کتاب‌ها هستند تا توهم قفسه‌های پر را ایجاد کنند.
کتابخانه سنت ژنوویو، فرانسه
این کتابخانه دانشگاهی که روبه‌روی پانتئون در منطقه پنجم پاریس قرار دارد، بر اساس مجموعه‌ای از آثار صومعه سنت ژنوویو ساخته شده است؛ مجموعه‌ای که قدمت آن به قرن ششم میلادی باز می‌گردد. پس از انقلاب فرانسه، این آثار از نابودی نجات پیدا کردند و در ساختمان جدیدی که بین سال‌های ۱۸۳۸ تا ۱۸۵۱ طراحی شد، نگهداری شدند. سقف نوآورانه این بنا با استفاده از قاب آهنی ساخته شده و فضای داخلی آن با دو میلیون سند ارزشمند پر شده است. طراحی نوآورانه لابروست با ترکیب فناوری مدرن زمان خود و میراث تاریخی، این کتابخانه را به یکی از مهم‌ترین نمادهای فرهنگی فرانسه تبدیل کرده است.
درباره نویسنده
نویسنده