چگونگی ارتباط، طراحی و معماری، مسائل تکنیکی و فرآیند مرمتی مهم‌ترین سوالات ارزیابان یونسکو در بازدید از کاروانسراها
تاکنون ۱۶ اثر ناملموس و ۲۶ اثر تاریخی از ایران در فهرست یونسکو به ثبت رسیده و اکنون شاهد معرفی پرونده کاروانسراهای ایران به یونسکو هستیم. این پرونده یکی از بزرگ‌ترین و حجیم‌ترین پرونده‌هایی است که ایران تاکنون برای ثبت در فهرست میراث جهانی به یونسکو معرفی کرده و البته با توجه به وجود ۵۶ کاروانسرا در ۲۴ استان کشور که قدمت آن‌ها از دوران ساسانی تا قاجار را دربرمی‌گیرد، به پرتعدادترین پرونده ثبت جهانی نیز تبدیل شده است.
شاید از این جهت است که قرار است آثار این پرونده توسط دو ارزیاب یونسکو در دوره‌های ۱۰ روزه مورد ارزیابی قرار گیرد.
محمدحسین طالبیان (مشاور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) که از نخستین روز ورود ارزیاب یونسکو با او همراه بود در این خصوص به ایلنا گفت: ارزیابان یونسکو طی ۲۰ روز از کاروانسراهایی که در پرونده کاروانسراهای ایران فهرست شده‌اند، دیدن می‌کنند. می‌توان گفت تعدادی از کاروانسراها توسط حسام‌الدین (ارزیاب مصری یونسکو) مورد بازدید قرار می‌گیرد و تعدادی از کاروانسراها نیز توسط ارزیاب ترک دیده می‌شود و دو روز مشترک نیز برای تجمیع نظرات این ارزیابان در نظر گرفته شده است.
به گفته او، بازدید حسام‌الدین از کاروانسراهای تهران شروع شده و به پرند، استان مرکزی، قم، سمنان، خراسان رضوی و سبزوار، خراسان شمالی رسیده است. در ادامه مسیر دوباره به سبزار باز می‌گردیم و به سمت مشهد می‌رویم تا دو کاروانسرا را در آنجا ببینیم. سپس مسیر در استان‌های شرقی ادامه پیدا می‌کند. ارزیاب دوم نیز بازدید خود را از کاروانسراهای البرز شروع می‌کند و به قزوین می‌رسد و مسیر را به گیلان و غرب ایران ادامه می‌دهد و به جنوب می‌رسد. این بازدیدها بر اساس شبکه‌ای که کاروانسراها روی آن مسیر قرار دارند، طراحی شده است.
به گفته طالبیان، ارزیابان یونسکو اجازه هیچ نوع اظهار نظری درخصوص بررسی‌های خود ندارند و در نهایت پس از اتمام کار، گزارش آن‌ها در سه کمیته بررسی می‌شود و در تیرماه سال آینده در اجلاس میراث جهانی این گزارش‌ها مطرح و در خصوص ثبت این کاروانسراها تصمیم‌گیری خواهد شد.
مشاور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ادامه داد: طی بازدیدها توضیحات کارشناسی بسیار زیاد و تخصصی فی‌مابین کارشناسان ما و بازرسان یونسکو رد و بدل می‌شود و تاکنون درخصوص مرمت‌ها، پروژه‌های احیاء کاروانسراها، صحبت شده است. در پرونده کاروانسراهای ایران شاهد حضور کاروانسراهایی هستیم که به طور کامل مرمت شده است و اکنون مورد استفاده قرار گرفته و کاروانسرایی داریم که هیچ مرمتی در آن صورت نگرفته و دست نخورده باقی مانده. کاروانسرایی داریم که بازسازی شده و… بسته به اهمیت این کاروانسراها و الگوهای مهم دوره‌های مختلف تاریخی که از ساسانی گرفته تا قاجار را دربرمی‌گیرد، تنوع در معماری در دوره‌های مختلف و خلاقیت در زمان‌های مختلف دوره‌های مختلف، سیر تحول طراحی و تکامل کاروانسراها، توضیحاتی به بازرسان یونسکو داده می‌شود. دست‌اندرکاران مرمت و کارشناسان نیز حضور دارند.
طالبیان در خصوص بیشترین سوالاتی که از سوی بازرسان یونسکو درخصوص کاروانسراهای ایران مطرح می‌شود، گفت: موضوعاتی درخصوص اهمیت کاروانسرا، ارزش آن‌ها، چگونگی ارتباط آن‌ها، طراحی و معماری آن‌ها، مسائل تکنیکی و فرآیند مرمتی که اتفاق می‌افتد، موضوعات مربوط به حریم و عرصه، اصالت و یکپارچگی، مدیریت و… مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مشاور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درخصوص درصد پیروزی ایران در معرفی پرونده کارونسراها به یونسکو، گفت: تا زمانی که جلسه علنی شکل نگیرد، کسی نمی‌داند چه اتفاقی خواهد افتاد. برگ برنده ما آن است که خلق و آفرینش کاروانسراها در ایران است. درحال حاضر نیز کشور دیگری قرار نیست به این پرونده افزوده شود چراکه به طور مثال ترکیه یا گرجستان تغییرات عمده‌ای در کاروانسراهای خود ایجاد کرده‌اند که در این زمره نمی‌گنجد. کاروانسراها خلق معماری ناب ایرانی هستند که در دوره‌های مختلف به سیستم‌های دیگر گسترش می‌یابد به طور مثال معماری ساخت مدارس از کاروانسراها الهام گرفته و می‌توان گفت طراحی ساخت کاروانسراها مادر و پایه و اساس طراحی بسیاری از سازه‌های دیگر در دوران مختلف است. حتا در حوزه مشترک ایران فرهنگی نیز شاهد تاثیر طراحی کاروانسرا در طراحی معماری‌های دیگر هستیم. مهم آن است که شاهد توسعه کاروانسراها در مسیر شاه‌راه‌هایی مانند جاده خراسان بزرگ هستیم.
ایلنا
درباره نویسنده
نویسنده