چهار کاروانسرای خراسان جنوبی ثبت جهانی می‌شوند

بسیاری از این کاروانسراها بعد از طی کردن قرن‌ها هنوز پاربرجا بوده و به عنوان اقامتگاه‌های بومگردی یا مراکز فرهنگی-هنری میزبان مردمان هستند. بسیاری از گردشگران اقامت در این بناها را به هتل‌هاب چندستاره ترجیح می‌دهند، زیرا با تماشای خشت خشت این کاروانسراها می‌توان موسیقی دلنشین تاریخ پرعظمت ایران را به گوش جان شنید.  

میراث فرهنگی ۲۳ کاروانسرا در استان خراسان جنوبی را به ثبت ملی رسانده است و از این تعداد چهار کاروانسرا در دست بررسی سازمان یونسکو برای ثبت جهانی است تا با ثبت جهانی کاروانسرها آثار جهانی خراسان جنوبی با احتساب «باغ اکبریه»، «قنات بلده فرودس» و «بیابان لوت» به عدد هفت برسد.

هر اثری که به ثبت جهانی برسد در فهرست مقاصد گردشگری نیز قرار می‌گیرد و این مساله خود باعث رونق بیشتر گردشگری در استان خراسان جنوبی خواهد شد.

معاون‌ میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی درباره معرفی این کاروانسراها به همشهری آنلاین گفت: کاروانسرای سرایان در شهرستان سرایان، کاروانسراهای ده‌محمد در روستاهای ده‌محمد، کاروانسرای خان در روستای خان و کاروانسرای چهل‌پایه در مسیر جاده بیجند به راور کرمان در شهرستان طبس قرار دارند.

علی شریعتی‌منش ادامه داد: کاروانسرای سرایان مربوط به دوره صفوی و سه کاروانسرای دیگر در دوران قاجاریه ساخته شده‌اند. پرونده ثبت جهانی این چهار کاروانسرا قبلا تهیه و به همراه مجموعه کامل کاروانسراهای کشور برای ثبت جهانی به سازمان یونسکو ارائه شده تا در اجلاس سال آینده مطرح و پس از کسب موافقت به عنوان آثار جهانی معرفی شوند.

خان؛ کاروانسرای بادگیرها

وی با اشاره به اینکه کاروانسرای خان در شهرستان طبس قرار دارد و در حال طی کردن مرحله دوم مرمت و بازسازی است، افزود: این بنا در دور قاجاریه ساخته شده است و در مسیر جاده قبلی طبس به یزد قرار دارد.  

شریعتی‌منش درباره معماری این کاروانسرا اظهار کرد: این بنا دارای هشتی ورودی، حیاط بسیار بزرگ با حجره‌هایی در اطراف، جایگاه نگهداری چهارپایان و بادگیرها که نشانه شاخص کاروانسرای خان هستند، همچنین در مجاورت بنا فضاهای باارزش دیگری مانند حوض‌انبار و قلعه مربوط به دوره صفوی قرار دارد.

وی درباره چگونگی اجرای مرحله دوم مرمت این کاروانسرا گفت: حذف الحاقات و پیرایش محیط پیرامون بنا، خاکبرداری کف حیاط، مرمت اصطبل‌ها، بازسازی نمای آجری حیاط و احیای بادگیرها از جمله اقداماتی است که در مرحله دوم مرمت این کارونسرا در حال اجراست.

چهل‌پایه؛ کاروانسرای زوار امام رضا(ع)

معاون‌ میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی درباره کاروانسرای چهل‌پایه گفت: این کاروانسرا در منطقه رباط چهل‌پایه که در جنوبی‌ترین منطقه شهرستان طبس و نزدیکی روستای نایبند قرار دارد، در دوره قاجاریه در کنار بک چاه آب بنا شده که به تازگی مرحله اول مرمت و بازسازی آن به اتمام رسیده است.

شریعتی‌منش درباره نامگذاری این کاروانسرا افزود: ستون‌هایی سنگی که به عنوان راهنمای مسیر کاربرد داشتند در مسیر این کاروانسرا قرار دارند که در نامگذاری این کاوانسرا به عنوان چهل‌پایه بی‌تاثیر نبوده است.

وی ادامه داد: زواری که از شهرهای جنوبی ایران به قصد زیارت حرم امام رضا(ع) به سمت شهر مشهد سفر می‌کردند در کاروانسرای چهل‌پایه‌ توقف و تجدید قوا می‌کردند.

شریعتی‌منش درباره ظاهر این بنا اظهار کرد: کاروانسرای چهل‌پایه‌ دارای هشتی ورودی، حیاط، بارانداز یا شترخان و حجره‌هایی در اطراف حیاط شاه‌نشین و چهار برج در چهار گوشه بناست، همچنین در اطراف این بنا آب‌انبار، حوض‌انبار، پایاب، مردخانه و برج نگهبانی قرار دارد که هر یک ویژگی‌های معماری و تاریخی خاص خود را دارند.

این مسئول درباره چگونگی اجرای مرحله اول مرمت و بازسازی کاروانسرای چهل‌پایه اعلام کرد: در مرحله نخست مرمت و بازسازی این بنا خاکبرداری حیاط، شترخان و بام، بازسازی ازاره سنگی حیاط و سنگ فرش ورودی و داخل حجره‌ها و پیرایش محیط پیرامون کاروانسرا با اعتبارات ملی به مبلغ یک میلیارد تومان انجام شده است.

کاروانسرای ده‌محمد با معماری چشم‌نواز

شریعتی‌منش درباره کاروانسرای ده‌محمد گفت: این بنا در دوره قاجاریه ساخته شده که دارای هشتی ورودی، حیاط، اصطبل و حجره‌هایی در اطراف حیاط، شاه‌نشین همچنین چهار برج است، همچنین طاق‌نماهایی در بیرون بنا نیز با مصالحی مانند سنگ و آجر ساخته شده است.  

وی درباره بازسازی کاروانسرای ده‌محمد افزود: مرمت این کاروانسرا شامل خاکبرداری و دیوارچینی سنگی اصطبل، بازسازی برج و نمای بیرونی سنگی، حذف الحاقات و پیرایش محیط پیرامون بنا بوده است.

سرایان؛ کاروانسرایی با کتیبه‌هایی زیبا

معاون‌ میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان جنوبی درباره کاروانسرای سرایان اظهار کرد: این کاروانسرا که در بافت تاریخی شهر سرایان قرا دارد در دوره صفویه شاخته شده است و داراری هشتی ورودی، حیاط، اصطبل و حجره‌هایی در داخل و جداره بیرونی بنا، در چوبی و ایوان است.

شریعتی‌منش ادامه داد: در این کاروانسرا کتیبه‌ای بسیار زیبا به تاریخ ۹۵۱ هجری قمری وجود دارد، این بنا در مجموعه تاریخی شامل مسجد دوره صفوی، آب‌انبار با کتیبه به تاریخ ۱۰۷۸ هجری قمری و بازار قدیمی شهر قرار دارد.