پایتخت پل‌های ایران در انتظار حمایت؛ «پل شکسته» از بی‌توجهی مسئولان دلشکسته است
پل شکسته یا پل شاپوری را در زبان لری به نام طاقه پیل اِشکه‌سه یا طاقِ پیل اِشْکِسَّه می‌نامند که در ضلع جنوبی قلعه فلک الافلاک قرار گرفته است. شاهکاری از معماری دوره ساسانیان که به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خطه سرسبز لرستان سرزمینی کوهستانی است و تاریخی به قدمت کوه‌های زاگرس که سراسر این استان را پوشانده است، دارد.
یادگار ساسانیان
همان طور که گفتیم لرستان پایتخت پل‌هاست، اما در این میان تنها یک پل تمام سنگی وجود دارد که آن هم در جهان تک است با نام پل شاپوری که در جنوب شهر خرم‌آباد قرار گرفته است.
پل شاپوری در زمان ساسانیان ساخته شده و در آن زمان راه اتصالی برای اتصال لرستان (طرهان) با شرق و از آنجا به خوزستان و تیسفون (پایتخت ساسانیان) بوده اما ظاهراً در آن زمان این پل کاربری آب‌رسانی و پخش آب نیز داشته است.
پل شکسته یا پل شاپوری را در زبان لری به نام طاقه پیل اِشکه‌سه یا طاقِ پیل اِشْکِسَّه می‌نامند که در ضلع جنوبی قلعه فلک الافلاک قرار گرفته است. شاهکاری از معماری دوره ساسانیان که به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. پل شاپور خواست (شاپوری و یا پل شکسته) خرم‌آباد در ۲کیلومتری جنوب غربی این شهر و در غرب شهر قدیمی «شاپور خواست» قرار دارد.
تاریخچه پل شاپوری
بسیاری معتقدند شاپور اول ساسانی که از سال ۲۴۱ تا ۲۷۲ حکمرانی می‌کرد، دستور ساخت این پل را داده است و با توجه به اینکه در فاصله یک کیلومتری از پل شاپوری، قلعه فلک الافلاک قرار دارد؛ گفته می‌شود ظاهراً این دو بنا همزمان با یکدیگر ساخته شده‌اند.
پل شاپوری در زمان ساسانیان، برای عبور کاروانیان و سپاهیان ایرانی از شوش به سمت هگمتانه یا همدان امروزی استفاده می‌شده است.
این پل برجسته، زمانی غرب استان لرستان را به شرق آن متصل می‌کرد و از آنجا استان لرستان به خوزستان و تیسفون، پایتخت ساسانیان دسترسی داشت.
معماری پل شکسته
طول پل شاپوری ۳۱۲ متر و ارتفاع آن ۷۵/۱۰ متر بوده که از ۲۸ چشمه طاق و۲۷ پایه تشکیل شده است.
پایه‌های پل و همچنین موج‌شکن‌های آن به‌صورت لوزی ۶ضلعی و از سنگ ساخته شده‌اند.
پل شکسته خرم‌آباد دارای ۲۷ پایه بوده که سطح هر کدام از آن‌ها حدود ۶۰ متر و فاصله آن‌ها از یکدیگر بیش از ۷/۵ متر است، از ۲۸ چشمه طاق پل شاپوری تنها پنج عدد باقی مانده‌اند و مابقی آن در گذر زمان از بین رفته است.
در واقع از مصالح به کار رفته در پل شکسته خرم‌آباد می‌توان به سنگ، ملات گچ و ساروج اشاره کرد.
در چشمه طاق‌ها از سنگ‌قلوه‌های رودخانه و لاشه سنگ‌ها استفاده و برای ساخت پایه‌های پل نیز سنگ‌های پاکتراش به کار گرفته شده‌اند.
کف پل به صورت سنگفرش و از جنس سنگ بلوک قرمز است که در پی فرسایش از حالت کادر بودن خارج شده‌اند. از ۲۸ چشمه طاق پل شاپوری تنها پنج عدد آن سالم باقی مانده و مابقی آن در گذر زمان بر اثر عوامل طبیعی تخریب شده است.
مرمت پل شکسته
پل شکسته در سال ۲۰۰۸ در فهرست پل‌های تاریخی ایران به ثبت موقت جهانی رسیده و در این راستا میراث فرهنگی اقدام‌هایی مانند اسکن لرز، یا طرح مرمت و مطالعه پل، تعیین حریم و مرمت و بازسازی پل را انجام داده است.
همچنین طبق گفته کارشناس مرمت بنا و بافت‌های تاریخی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان از سال ۸۴ مرمت آبشکنه‌ها و طاق‌های نیمه فرو ریخته و تکمیل خطوط به جای مانده پل مطابق با طرح اصلی بنا انجام شده و هیچ گونه تغییری در شکل معماری و کالبد پل صورت نگرفته است.
کمبود اعتبار
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان با بیان اینکه برای حفاظت، استحکام‌بخشی و مرمت پل‌های تاریخی این استان به بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است، در این باره اظهار می‌کند: پس از سیل سال ۹۸ برای برخی پل‌های تاریخی استان تعدادی سیل‌بند ساخته شد و در چند منطقه که بستر پل‌ها تخریب شده بود عملیات بسترسازی نیز انجام گرفت.عطا حسن‌پور می‌گوید: بسترهایی که آب شکستگی داشت مرمت و رفع خطر اضطراری انجام شد تا چنانچه سیلاب جدیدی رخ دهد، خطر رفع شده باشد.وی بیان می‌کند: پایه پل تاریخی کشکان در سیلاب فروردین سال ۹۸ کج شده و احتمال اینکه با سیلابی دوباره تحت فشار قرار گرفته و تخریب شود وجود دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری لرستان اضافه می‌کند: زیر پایه این پل را بسترسازی و جداره‌ها را هم مستحکم کردیم تا اگر سیلابی رخ داد، وضع موجود تثبیت شده باشد و بیشتر از این رانش نکند.
درباره نویسنده
نویسنده