پارادوکس احیای باغ ملی شیراز

باغ ملی، یکی از باغ‌های تاریخی شیراز و تشکیل دهنده بخشی از نوستالژی اهالی این شهر از دهه‌های ۴۰ تاکنون است، باغی که زمانی سه باغ همتای دیگر هم داشته و حالا بخش اعظمی از آن سه دیگر، کاملا از بین رفته یا تنها بقایای اندکی از آثارشان برجا است.

براساس مصوبات ادوار گذشته شورای اسلامی شهر شیراز، باغ ملی یکی از محوطه‌های مهم مد نظر در طرح عرفان بود که به همراه دیگر مراکز مهم فرهنگی، هنری و تاریخی، برای اجرای یک حرکت مهم فرهنگی هنری مد نظر قرار گرفته بود. اما اخیرا طرحی با عنوان باغ موزه موسیقی و تئاتر مد نظر شهرداری شیراز قرار گرفته، که از نگاه بسیاری صاحب‌نظران، منجر به بروز تهدیداتی برای این باغ خواهد شد.

رئیس کمیسیون گردشگری و زیارتی شورای شهر شیراز ۱۳ اردیبهشت اعلام کرده بود که طرحی با عنوان باغ موزه موسیقی ایرانی در محل باغ ملی شیراز بررسی می‌شود.

سولماز دهقانی گفته بود که این طرح با هدف ایجاد قطب هنرهای موسیقی ایران در مقیاس ملی و ایجاد فضاهای جمعی با محوریت هنر موسیقی و موزه مشاهیر موسیقی توسط شرکت مشاور پیشنهاد شده است.

دهقانی همچنین گفته بود: طرح گام ارزشمندی در راستای تأمین فعال امنیت فضا، خارج کردن باغ ملی از شکل یک فضای بی دفاع شهری و تقویت منظر فرهنگی در قطب گردشگری شهر شیراز خواهد بود.

او احیای باغ ملی را به دلیل این دارای اهمیت دانسته بود که با ترکیب عناصر جاندار طبیعی و عناصر انسان ساخت جلوه زیبایی به این منطقه بخشیده و نشاط، سرزندگی و امنیت را در این باغ به ارمغان می‌آورد.

رئیس کمیسیون گردشگری و زیارتی شورای شهر شیراز که این طرح را در بخشی از سخنان خود تبدیل باغ ملی به باغ موسیقی و در بخشی دیگر از سخنان خود آن را بازآفرینی باغ ملی ذکر کرده بود، تاکید داشت که احیای منظر تاریخی، اجتماعی و فرهنگی محور حافظ و ایجاد فضاهای جدید شامل سالن تئاتر، موسیقی و فضای اداری برنامه‌ریزی شده است.

دهقانی همچنین اعلام کرده بود که فضاهای جدید با تأکید بر حفظ درختان کهنسال و ارزشمند باغ ملی و تأثیر از مایه‌های موسیقی ایرانی در ساماندهی فضاهای کلان دیده شده است.

شهردار منطقه سه شیراز اما در گفت و گو با ایسنا، از طرحی با عنوان باغ موزه موسیقی و تئاتر یاد و اضافه کرد: باغ ملی شیراز جزو باغ های قدیمی شهر شیراز است که ساخت و سازهایی سنوات گذشته، نفوذپذیری آن را محدود کرده است.

طهماسبی همچنین گفت: وضعیت پوشش گیاهی به شکلی پیش رفته که باعث القای حس عدم امنیت برای شهروندان می شود و در نتیجه به نوعی این بوستان در مدار خدمت به شهروندان نیست و رغبت عمومی برای استفاده از آن به شدت کم شده است.

او با اشاره به اینکه شورای پنجم در خصوص تبدیل این باغ به باغ موزه موسیقی تکالیفی بر عهده شهرداری گذاشته است، گفت: در این راستا شهرداری با انتخاب یک مشاور، فاز یک را طراحی کرده که به تائید هم رسیده است و طراحی فاز دوم هم طی روزهای آینده تکمیل خواهد شد.

شهردار منطقه سه با بیان اینکه تلاش شهرداری آنست که طی یکماه آتی، این پروژه را عملیاتی کند، در توضیح آنچه قرار است در باغ ملی اتفاق بیافتد گفت: ظرفیتی که قرار است در این باغ بارگزاری شود در جنوب کشور نیست و همین مطلب این پروژه را جزو طرح‌های شاخص قرار داده است.

طهماسبی در پاسخ به این سئوال که چه بخش‌هایی از فضاهای کنونی باغ ملی با اجرای این طرح حذف خواهد شد، گفت: زوایدی و ساخت و سازهای پیرامونی باغ مانند؛ ساختمان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، نگارخانه، ساختمان فضای سبز و تخلفات شهرداری، بوفه و کیوسک و پست برق و شهرنت استقرار یافته در این محدوده، حذف خواهد شد.

شهردار منطقه سه شیراز در خصوص مکان مورد نظر برای ساخت تالار موسیقی و تئاتر نیز گفت: محل احداث این پروژه در منتهی علیه ظلع جنوب غربی باغ ملی پیش‌بینی شده که شامل ۲ تالار موسیقی و تئاتر است که به صورت تلفیقی با هم کار می کنند.

طهماسبی با تاکید بر اینکه ساخت و سازهایی که قرار است در این باغ اتفاق بیافتد با حداقل مداخله در این باغ تاریخی اجرا می شود، گفت: ما سعی کرده‌ایم که این ساخت و سازها در جاهایی پیش‌بینی شود که فاقد پوشش گیاهی است که هیچ درختی در این پروژه قطع نمی شود و همچنین ساختار اصلی باغ و محور ها حفظ می شود و از نظر ارتفاعی هم، حداکثر ارتفاعی که پیش‌بینی شده پایین‌تر از تاج درختان موجود در این باغ است.

شهردار منطقه سه شیراز افزود: بخش دیگری از این پروژه مربوط به بهسازی کل باغ ملی می‌شود که در این راستا با بهسازی ورودی باغ ملی و آب نمای پشت دیواره که به صورت خندق دارد عمل می کند این قسمت تبدیل به یک پلازا می شود که ارتباط بین تالار حافظ و باغ ملی را برقرار می کند که در زمان هایی که در تالار حافظ تراکم جمعیتی داریم این تراکم جمعیت می تواند به باغ ملی سر ریز و از این فضا هم استفاده شود.

طهماسبی ضمن تاکید بر اینکه استعلام‌های لازم از میراث فرهنگی نیز گرفته شده است، گفت: نماینده میراث فرهنگی در جلسه تصویب طرح این پروژه حضور داشت و نقطه نظرات خود را اعلام کرده‌اند و مشاور هم اصلاحات لازم را انجام داده است و در عین حال ما مرحله به مرحله از دستگاه‌هایی که می توانند کمک کنند کسب نظر می کنیم.

این در حالیسست که کارشناس مسئول میراث فرهنگی استان فارس تاکید دارد که از نگاه کارشناسی میراث با کلیات طرح ارائه شده در خصوص باغ ملی، مخالف است.

سیامک بصیری در گفت و گو با ایسنا، اعلام کرد: باغ ملی جزو بناهای با ارزش در حریم پروژه محور عرفان است و باید ساختار کلی و عناصر تشکیل دهنده باغ در آن حفظ شود.

بصیری همچنین افزود: در اولین جلسه‌ای که در خصوص این موضوع برگزار شد، حضور داشتیم و نظرات خود را هم اعلام و به شهرداری تاکید کردیم که طرح باید به میراث فرهنگی ارائه شود تا در شورای فنی استان بررسی کنیم و نتیجه نهایی را اعلام کنیم.

مهرداد ایروانیان، یکی از معماران و شهرسازان بنام فارس و کشور نیز مخالفت خود را صراحتا با اجرای این طرح اعلام کرد.

ایروانیان در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه ما هم ‌نگران این موضوع هستیم، گفت: ما کاملا اعتقاد داریم که باغ ملی باید به همین صورت حفظ شود و چیزی در آن ساخته نشود.

رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر شیراز نیز در گفت و گو با ایسنا ضمن یادآوری اینکه هنوز طرح به این کمیسیون ارائه نشده است، گفت: براساس مصوبه شرح وظایف کمیسیون‌ها، نظارت بر طرح‌هایی که ارتباط به حوزه تاریخی و فرهنگی پیدا می‌کند با کمیسیون فرهنگی است.

احمد تنوری ادامه داد: از طرفی ارجاع طرح‌ها به کمیسیون‌ها با نظر هیئت رئیسه انجام می‌شود و این پروژه نیز از طرح‌هایی به شمار می‌رود که صرفا جنبه گردشگری آن بررسی شده است و سایر جنبه‌ها، خصوصا فرهنگی و اجتماعی در کمیسیون‌های تخصصی باید بررسی و تایید شود.

تنوری با اشاره به اینکه اکثریت اعضای کمیسیون فرهنگی در این خصوص نظر واحدی دارند، گفت: بهتر بود که طرح به کمیسیون فرهنگی ارجاع می‌شد و اعضای این کمیسیون نظر جمعی را به شورا و مردم اعلام می‌کردند.

او با یاداوری اینکه شیرازی‌ها عموما و اکثر مردم فارس، خاطره جمعی با باغ ملی دارند، گفت: در سال های اخیر اجرای برخی از پروژه‌ها منجر به آسیب های جبران ناپذیر به فضاها و اماکن تداعی کننده خاطرات جمعی مردم شیراز شده و لازم است توجه و حساسیت بیشتری به حفظ اینگونه فضاها داشته باشیم.

تنوری با تاکید بر اینکه اجرای پروژه باغ موزه در باغ ملی جدا از اینکه امکان دارد به هویت تاریخی این باغ لطمه وارد کند، می‌تواند در مسیر ثبت این باغ، در پروژه ثبت باغ‌های ملی کشور، مانع بتراشد، گفت: باید قبل از هر تصمیمی در خصوص این پروژه ابعاد مختلف را از دیدگاه کارشناسی بررسی کرد.

رئیس سابق شورای اسلامی شهر شیراز نیز به ایسنا گفت: این پروژه مصوبه شورا ندارد، زیرا تمام پروژه‌های تکلیفی به شهرداری، نظیر ۲۷ پروژه مصوب شورای شهر، دارای ردیف بودجه است.

سید احمدرضا دستغیب ادامه داد: بخشی از این پروژه به عنوان ساخت سالن تئاتر، مصوبه شورای شهر را ندارد و ظاهرا فقط در کمیسیون گردشگری تصویب شده در صورتی که باید در کمیسیون فرهنگی مصوب شود و بعد تائیدیه و مصوبه صحن علنی را هم بگیرد لذا این اشکال قانونی به طرح یاد شده وارد است.

دستغیب با یادآوری اینکه باغ ملی از قدیمی‌ترین باغ‌ها و از بقایای منطقه جنت آباد و مصلای شیراز است، گفت: ضمن بهسازی، باید هویت تاریخی این باغ حفظ شده و از ساخت هر بنایی که هویت آن را با مخاطره مواجه کند، پرهیز شود.

این عضو کمیسیون فرهنگی شورای شهر شیراز افزود: من در این خصوص به شهردار شیراز و همچنین مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس مکاتبه کرده‌ام و منتظر جواب ایشان هستم.

دستغیب گفت: طی نامه‌ای از شهردار محترم شیراز درخواست کرده‌ام که هرگونه اقدام اجرایی در خصوص باغ ملی، تا زمان بررسی کارشناسانه و دقیق و تصویب در شورا و تایید در مراجع قانونی، متوقف شود.

یکی دیگر از اعضای شورای اسلامی شهر شیراز نیز در این خصوص به ایسنا گفت: فقط بخشی از این پروژه مصوبه شورای شهر را دارد و بخشی که بدون مصوبه شورا به این طرح اضافه شده به هویت این باغ آسیب وارد میکند و نباید اجرا شود.

لیلا دودمان ضمن فاجعه خواندن این پروژه گفت: من به محض اینکه به طور ناگهانی به عنوان یک شهروند از این پروژه اطلاع پیدا کردم فهمیدم که این طرح با باغ ملی همخوانی ندارد و لذا به اجرای آن اعتراض کردم.

دودمان تاکید کرد که ورود حجم زیاد جمعیتی به محض اجرای این پروژه به باغ ملی، یکی از عوامل تاثیرگذار در تخریب آن خواهد بود، گفت: باغ ملی تنها بخش اکولوژیک در پروژه محور عرفان است و این طرح اصلا در پروژه پیاده راه عرفان توجیه ندارد.

این عضو کمیسیون فرهنگی شورای شهر شیراز  با اشاره به پروژه ثبت باغ های ملی کشور در فهرست میراث فرهنگی، گفت: همانطور که شهرداری با صدور مجوز برای هتل آسمان باعث شد مجموعه زندیه از ثبت در فهرست آثار یونسکو محروم شود با صدور مجوز برای ساخت این پروژه نیز ثبت ملی این باغ تاریخی را با خطر جدی مواجه می کند.

دودمان خواستار این شد که متخصصین حوزه فرهنگ و حوزه معماری شهرسازی نظرات خود را با در نظر گرفتن تمام ابعاد این طرح از جمله بعد اجتماعی و میراث فرهنگی به اشتراک بگذارند.

یکی دیگر از اعضای کمیسیون فرهنگی شورای شیراز نیز ضمن ابراز مخالفت کامل خود با پروژه باغ موسیقی و تئاتر در محل باغ ملی شیراز، به ایسنا گفت: در جلسه ای که به همین منظور تشکیل شده بود اعلام کردیم که به هیچ عنوان نباید به هویت این باغ که جزو باغ‌های قدیمی شیراز محسوب می شود و قدیم به آن جوان آباد می‌گفتیم، خدشه وارد شود.

محمدتقی تذروی با بیان اینکه باغ ملی و بنای مقابل آن یعنی سیلو، از آثار تاریخی شیراز محسوب می‌شوند و نباید هیچ آسیبی ببیند.

این عضو شورای شیراز گفت: هرگونه تصمیم گیری در خصوص اجرای این پروژه باید قانون مند باشد و بدون تایید و نظر شورای فنی اداره کل میراث فرهنگی نباید تصمیمی گرفته شود.