وقتی تاریخ در بازار قدیمی ارومیه زیر ویترین بی نظمی می‌ماند!

بازار تاریخی ارومیه، این میراث ماندگار از دوران صفویه، قرن‌هاست که در دل شهر، یادآور شکوه و اصالت معماری ایرانی ـ اسلامی و مرکز تعاملات اقتصادی و اجتماعی مردم این خطه بوده است. این بازار با راسته‌ها، تیمچه‌ها و سراهای متعدد خود، نه‌تنها جلوه‌ای از هنر و خلاقیت معماران گذشته را به نمایش گذاشته، بلکه به‌عنوان قلب تپنده تجارت سنتی ارومیه، نقشی ماندگار در هویت شهری و فرهنگی آن ایفا کرده است؛ طاق‌های آجری، گذرگاه‌های باریک و حجره‌های قدیمی این مجموعه، روایتگر تاریخ پررمز و راز شهری هستند که قرن‌ها میان رفت‌وآمد مردم، صدای چکش مسگران و گفت‌وگوهای بازاریان، زندگی جریان داشته است.

اما این میراث ارزشمند در سال‌های اخیر با چالشی جدی روبه‌رو شده است. حضور بی‌ضابطه دست‌فروشان، چیدمان نامنظم اجناس در خارج از محدوده مغازه‌ها و اشغال مسیرهای عمومی، نظم دیرینه بازار را برهم زده و فضای عبور و مرور را برای مردم و گردشگران دشوار کرده است. ازدحام و سد معبر در راسته‌های اصلی، نه‌تنها چهره زیبا و منظم این بازار تاریخی را مخدوش کرده، بلکه فرصت تماشای جزئیات و زیبایی‌های معماری آن را از بازدیدکنندگان سلب کرده است.

به نظر می‌رسد برخی افراد، با نادیده گرفتن قوانین و مقررات شهری، به دنبال اختصاص دادن بخشی از فضای داخلی این اثر تاریخی به به فضای شخصی هستند و براساس نقشه‌های خیالی و خودسرانه، محدوده‌های جدیدی برای فعالیت خویش ترسیم می‌کنند. این رفتارها در حالی ادامه دارد که بازار تاریخی ارومیه به‌عنوان یکی از نمادهای هویت فرهنگی و تاریخی شهر، شایسته نظمی درخور و احترامی در شأن جایگاه خود است. بی‌تردید تداوم چنین روندی، نه‌تنها چهره اصیل این بنای کهن را تهدید می‌کند، بلکه زمینه‌ساز نارضایتی عمومی و آسیب به میراث ملی کشور نیز خواهد شد.

توافقی قدیمی، چهره واقعی بازار تاریخی ارومیه را برهم زده است

در همین زمینه «مرتضی صفری» مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌غربی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: وضعیت فعلی بازار تاریخی ارومیه حاصل یک توافق قدیمی میان کسبه است که امروز از چارچوب اصلی خود خارج شده و ترکیب بازار را بر هم زده است.

وی توضیح داد: در گذشته مغازه‌داران می‌توانستند ویترین متحرک خود را روزها تا ۷۰ سانتی‌متر جلوتر از مغازه بیاورند و شب‌ها آن را به داخل بازگردانند، اما اکنون این فاصله به بیش از یک‌ونیم متر رسیده و همین موضوع باعث سد معبر و نارضایتی عمومی شده است.

صفری افزود: پیشروی بیش از حد ویترین‌ها مسیر تردد مردم را تنگ کرده و شکایت‌های متعددی از سوی شهروندان به دنبال داشته است. علاوه بر این، نصب میله‌های آهنی بر دیوارهای راسته‌های بازار نیز چهره تاریخی آن را تغییر داده و منظر اصیل بازار را مخدوش کرده است.

وی با بیان اینکه دادستانی هم دراین خصوص ورود پیدا کرده است گفت: شهرداری مسوول سد معبر شهر است و در خصوص سد معبر بوجود آمده در داخل بازار نیز باید ورود پیدا کند.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌غربی با اشاره به ورود دادستانی به موضوع گفت: شهرداری به‌عنوان متولی اصلی ساماندهی معابر شهری باید نسبت به سد معبر ایجادشده در داخل بازار اقدام کند.

وی رفتار برخی از مغازه‌داران را مصداق تجاوز به حقوق عامه دانست و تصریح کرد: این وضعیت باید اصلاح شود تا چهره واقعی بازار تاریخی ارومیه احیا گردد.

بازار تاریخی ارومیه، به عنوان یکی از شاخص‌ترین یادگارهای معماری و فرهنگی کشور، امروز نیازمند توجه و مدیریت جدی‌تر دستگاه‌های مسئول است. این مجموعه کهن، قرن‌ها مرکز تعاملات اقتصادی و اجتماعی مردم منطقه بوده و بخشی از هویت تاریخی شهر را در خود جای داده است. با این حال، تداوم برخی بی‌نظمی‌ها، تصرف‌های خودسرانه و بی‌توجهی نسبت به قوانین، چهره واقعی آن را خدشه‌دار کرده و زمینه نارضایتی عمومی را فراهم آورده است.

حفظ و صیانت از این اثر ارزشمند، صرفاً وظیفه یک نهاد خاص نیست، بلکه نیازمند هم‌افزایی میان میراث فرهنگی، شهرداری، اصناف و شهروندان است. رعایت قوانین شهری، بازگرداندن محدوده بازار به وضعیت قانونی و جلوگیری از هرگونه دخل و تصرف غیرمجاز، نخستین گام در مسیر احیای سیمای اصیل این مجموعه تاریخی به شمار می‌رود.

بی‌تردید، تداوم وضعیت موجود می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری بر این میراث چند صد ساله وارد کند اما در مقابل، همکاری و همراهی ارگان‌های ذی‌ربط و مشارکت مردم می‌تواند بازار تاریخی ارومیه را بار دیگر به جایگاه شایسته خود بازگرداند و آن را به نمادی از نظم، اصالت و پویایی فرهنگی این شهر تبدیل کند.