وبینار «معماری و توسعه فضاهای فرهنگی ایران و اسپانیا» برگزار شد

در این جلسه «محمد مهدی احمدی» رایزن فرهنگی کشورمان به بیان سخنانی در رابطه با اهمیت توسعه فضاهای فرهنگی با تمرکز بر بحث گردشگری پرداخت و  با تاکید بر اینکه معماری هر تمدن تصویر عینی فرهنگ آن است بیان داشت فرهنگ یکی از عوامل مهم در شکل گیری فضاهای معماری به شمار می آید و هر جامعه ای دارای فرهنگ خاص خود شالوده  معماری آن جامعه را پی ریزی می کند.
وی ادامه داد: معماری و هنر ایرانی که بیشتر در ابنیه بومی و تاریخی ما نمود پیدا می کند بخش عظیمی از فرهنگ ایرانی را معرفی می کند و بسیاری از گردشگران را که به فرهنگ قومی علاقه مند و خواستار آشنایی با آن هستند، می توان با معرفی این بناها برای معرفی فرهنگ و ارتقا گردشگری فرهنگی جذب کرد.
رایزن فرهنگی کشورمان در ادامه بیان داشت، در سال های اخیر با توسعه گردشگری بومی در ایران، شاهد آن هستیم که فضاهای مربوط به معماری سنتی ایرانی با مرمت و بازسازی و در پروژه های معماری مناسب، ه مکان هایی برای بازدید عمومی و تجربه زندگی تاریخمند تبدیل شده است.
وی افزود: پروژه های بوم گردی امروز در ایران از روستاهای کوچک در خراسان جنوبی و رضوی تا شهرهای بزرگتر مثل یزد و همدان و کاشان عرصه خلاقیت و ابتکار هنرمندان جوان معمار ایرانی شده است.
احمدی گفت: این پروژه ها توانسته اند هزاران گردشگر را به خود جلب کرده و ابعاد پنهان زیست فرهنگی و تاریخی مردمان ایران را در مقابل دیدگان مردم امروز آشکار نمایند و هویت ایرانی را به نمایش بگذارند.  

وی خاطر نشان کرد در اسپانیا به عنوان یکی از قطب های گردشگری جهان، این مسیر توسعه فضاهای فرهنگی از طریق معماری به خوبی انجام گرفته است. از موزه های ملی مثل “پرادو” و “ریناسوفیا” که هر دو محصول پروژه های هنرمندانه بازسازی مکان های تاریخی بوده اند که بگذریم، به نمونه های بسیار زیادی از این ترکیب فرهنگ سنتی و رویکرد مدرن بر می خوریم.

وی افزود :کتابخانه ملی اسپانیا که اخیرا مورد بازسازی جدی قرار گرفت است یکی از این نمونه هاست. حتی در موزه ها و فضاهای فرهنگی مدرن تر نظیر موزه “گوگنهایم” در بیلبائو و موزه دانش در شهر والنسیا نیز به چنین ترکیب های ظریف و هنرمندانه ای بر می خوریم.  از این منظر معتقدم استفاده از تجربه موفق اسپانیا می تواند به توسعه فضاهای فرهنگی بویژه با هدف گردشگری در ایران نیز بسیار کمک کند و جلساتی از این دست می توانند قدم خوبی برای چنین انتقال تجربه ای باشند.     

در این جلسه همچنین «علیرضا امیدبخش»  عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با نگاهی به مفهوم آرمانشهر درباره  توسعه فضاهای فرهنگی با تکیه بر تخیل جمعی نهفته در فرهنگ های مختلف بشری سخن گفت و به تبیین مفهوم آرمانشهر، تحلیل تفکر آرمانشهری در ایران و غرب، و بررسی نسبت میان تفکر آرمانشهری و توسعه فضاهای فرهنگی پرداخت 

امیدبخش در تبیین مفهوم آرمانشهر (یوتوپیا) به کتاب توماس مور با همین عنوان اشاره کرد و سپس به مصادیق نمایانگر آرمانشهر ایرانی پرداخت که می توان در چگونگی گسترش نظام ارتباطی و انتقال پیام در دوران ایرانی باستان، نظام آموزش یا «مدرسه» در ایران پس از اسلام، و به ویژه معماری حمام ایرانی و باغ ایرانی آن را به خوبی مشاهده کرد.
ترکیب ادبیات، هنر و مذهب از نگاه این استاد دانشگاه علامه طباطبایی همان ترکیبی است که آرمانشهر را در یک فرهنگ شکل می دهد.

 او همچنین به فرش ایرانی و حرم امامان شیعه نیز به عنوان دو مصداق نگاه آرمانشهری اشاره کرد. امیدبخش در تحلیل تفکر آرمانشهری در ایران به کتاب مشهور فارابی با عنوان «مدینه فاضله» پرداخت و گفت فارابی در این کتاب ۱۸ نوع آرمانشهر را معرفی می کند که از کوچکترین واحد یعنی خانواده شروع می شود و به بزرگترین واحد اجتماع انسانی یعنی امت به رهبری امام ختم می شود.

امیدبخش سپس به تفکر آرمانشهری و مصادیق آن در تمدن غربی پرداخت و گفت در کشورهای صنعتی مثل انگلستان، ایالات متحده، فرانسه و آلمان ما تاثیر نگاه اتوپیایی در شکل گرفتن این جوامع و صنعتی شدن آنها را می بینیم. نگاهی به ادبیات و تخیل ادبی پیش از شکل گرفتن این جوامع نشان می دهد که چگونه آثار افرادی چون آناتول فرانس فیلسوف فرانسوی از یک سو و نویسندگانی چون ژول ورن، اچ جی ولز و فرانسیس بیکن از سوی دیگر مقدمه بر ساخته شدن جوامع صنعتی را در غرب مهیا کردند.

«انریکه آلوارز سالاوالتر» استاد معماری دانشگاه پلی تکنیک مادرید با ارائه مثال های مختلف در معماری فرهنگی در اسپانیا و دیگر نقاط دنیا، درباره مهمترین محورهای مورد استفاده در معماری برای توسعه فضاهای فرهنگی سخنرانی کرد و درباره «اهمیت بنای تاریخی» بیان داشت که اهمیت یک بنای تاریخی می تواند به نحوه استفاده از آن، شکل آن، یا جنبه نمادین آن باشد، و گاهی اوقات همه موارد به طور همزمان بستگی داشته باشد.
او ادامه داد:  آنچه برای بعضی ها یک سند تاریخی است، برای برخی دیگر تداعی کننده چیزی است که نمی شناسند ولی نشانه زمان های گذشته است. این بناها احتمالاً در بیشتر موارد و برای اکثر بازدیدکنندگان، مهم ترین هدف  شما است. به نوعی، یک حافظه جمعی است. ما نباید یک اثر تاریخی را نه به عنوان یک پدیده منزوی که بعضی وقتها ممکن است باشد، بلکه به عنوان جلوه ای از فرهنگ مردم، به عنوان “کوه یخی” از میراث فرهنگی، به مثابه نمایشی باشکوه از یک فرهنگ ملی ببینیم.

استاد معماری دانشگاه پلی تکنیک مادرید در ادامه سخنانش به رابطه میان بنای تاریخی و شهر پرداخت. او تاکید کرد باید به تاثیر یک بنای تاریخی در شهری که در آن قرار گرفته ایم، توجه کنیم.
او ادامه داد: گاهی اوقات وجود بنایی از گذشته دور در بافت شهر شبیه یک جور بیماری است. مثلا در مادرید، بقایای کاخ بوئن ریتیرو (Buen Retiro)، یعنی Salón de Reinos، جایی بود که سفیران همه کشورها به حضور پذیرفته می شدند، در قرن نوزدهم برای طراحی یک محله جدید نزدیک به تخریب شدن بود.
این استاد دانشگاه گفت: کاخ بوئن ریتیرو کاخی جدیدی برای پادشاه در حومه شهر بود که کم کم تخریب می شد. این بقایا، یعنی Salón de Reinos، آن زمان حفظ  شد و به دلیل تغییر طراحی محلۀ جدید بابت پذیرفتن این بیماری سرانجام نجات یافت و خوشبختانه امروز هم پابرجاست.

آلوارز سالاوالتر همچنین به بیان تجربه هایی از پروژه های معماری بازسازی بناهای تاریخی برای احیای بخشی و یا تمام یک شهر پرداخت. از جمله او به بازسازی بناهایی در دو شهر تولدو و کوئنکا پرداخت که باعث تغییرات جدی در شهر شدند و به رونق آن کمک کردند.  

انریکه آلوارز در پایان سخنانش تاکید کرد بسیاری از اوقات لازم است زندگی به بناهای تاریخی بازگردد تا همچنان آثار تاریخی باشند. یافتن کاربردی مناسب با ساختمان مهم است، نه انطباق ساختمان با کاربردی جدید.
او گفت:  بیشتر اوقات، موفقیت عمده در تصمیم گیری های اولیه است. مواردی هم بود که با ساختمان های قرن ۲۰ کار کرده ایم، زیرا میراث شهرها فقط بناهای قدیمی نیستند و گاهی ساختمانی است با قدمت کمتر از ۱۰۰ سال که به دلایل مختلف باید حفظ شود.
وی افزود: شهر باید ساختمان های خود، میراث خود را احیا کند، و نه فقط بناهای تاریخی را؛ این امر برای شهر و کشور مهم است و اغلب منافع اقتصادی زیادی نیز به همراه دارد. ما باید فکر کنیم که زمان ما برای نسل های آینده اثری برجای می گذارد. هرچه بیشتر به حفظ ارزش ها و داشته هایمان عادت کنیم، بهتر برای آینده آماده می شویم.

ایرنا