نقاشی‌های دیواری و گچبری‌های شاخص دورۀ ساسانی در آتشکدۀ بازه هور/ ویرانی در اثر زلزله مهیب

به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، نو یافته‌های باستان‌شناسی از آتشکدۀ ساسانی بازه هور (روستای رباط سفید، استان خراسان رضوی) عنوان مبحثی بود که ۲۷ آذر ۱۴۰۱ توسط میثم لباف خانیکی عضو هیأت علمی پژوهشگاه در نشست تخصصی باستان‌شناسی هفته پژوهش مطرح شد.

سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی محوطه بازه هور گفت: محوطۀ تاریخی بازه هور، به گواه بررسی‌ها و یافته‌های باستان‌شناسی، مجموعه‌ای متشکل از آثار فرهنگی و بقایای معماری دورۀ ساسانی است که در استان خراسان رضوی و در ۷۰ کیلومتری جنوب شهر مشهد، در مجاورت روستای رباط سفید واقع شده است.

او افزود: چهارطاقی سنگی بازه هور که در سال ۱۳۱۰ خورشیدی به عنوان اولین اثر تاریخی استان خراسان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده در جبهۀ شمالی این محوطه واقع شده است و گمانه‌زنی‌های باستان‌شناسی در سال ۱۳۹۵ شواهدی از یک سکونتگاه ساسانی- اسلامی را در جنوب این چهارطاقی آشکار ساخته است.

این باستان‌شناس با بیان‌اینکه فعالیت‌های باستان‌شناسی در محوطۀ تاریخی بازه هور که از سال ۱۳۹۲ به سرپرستی اینجانب آغاز شد در سال ۱۳۹۷ به شناسایی مجموعۀ مذهبی وسیعی در جبهۀ جنوبی این محوطه انجامید که بر فراز بلندی طبیعی موسوم به کوه دختر گسترده شده است، تصریح‌کرد: کاوش‌های باستان‌شناسی در این محل، طی سه سال گذشته، منجر به شناسایی بقایای یک آتشکده شد که از یک چهارطاقی آجری به انضمام فضاهای الحاقی تشکیل شده است.

لباف خانیکی افزود: در مجاورت این چهارطاقی نیز فضای ستونداری قرار داشته که هر یک از ستون ها با تزیینات گچبری منحصر به فرد آراسته می‌شده، همچنین نمای داخلی برخی از فضاهای آتشکدۀ بازه هور به صحنه‌های متنوعی از نقاشی‌های دیواری و گچبری‌های شاخص دورۀ ساسانی مزین بوده است.

او با اشاره به اینکه گچبری‌های مکشوفه نمایشگر نقش‌مایه‌های انسانی، حیوانی، گیاهی و هندسی گوناگون بوده و بر سطح برخی قطعات، آثار رنگ قابل تشخیص است، گفت: گرچه فعالیت‌های مخرب انسانی سبب تخریب شدید تزیینات معماری آتشکدۀ بازه هور شده، ولی قطعات به دست آمده حاکی از مرکزیت مذهبی این آتشکده در ناحیۀ شمال شرق ایران است.

او خاطرنشان کرد: شواهد معماری بیانگر آن است که آتشکدۀ بازه هور تا سده های سوم و چهارم هجری همچنان به فعالیت خود ادامه می‌داده است و احتمالاً در اثر زلزلۀ مهیبی ویران شده و پس از آن مورد غارت قرار گرفته است.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در پایان گفت: حفاظت از آثار و بقایای این آتشکده می‌تواند امکان مناسبی برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران فراهم آورد.

میراث آریا