میراث جهانی کاخ گلستان تهران؛ نمونه ای خیره کننده از معماری ایرانی

خبرنگار اسپوتنیک ایران درباره بازدید از کاخ گلستان می نویسد: از آخرین باری که از کاخ گلستان بازدید کردم سال ها می گذشت. در اولین نگاه إحساس کردم که نسبت به ده سال قبل فضای کاخ فرسوده تر و مستهلک تر شده، علاوه بر آن نورپردازی در سالن ها مناسب نیست و سالن ها به نظرم تاریک می آمد، به ویژه سالنی که هدایا و ظروف چینی در آن نگهداری می شد، همچنین بیش از هر چیزی زنگار روی آینه ها به چشم می آمد. با ورود به مجموعه کاخ گلستان هیاهو و شلوغی خیابان و تکاپو برای پیدا کردن جای پارک ماشین کلا از یاد می رود و آنچه است تنها آواز پرندگان در میان درختان کهنسال باغ گلستان است. اگرچه فواره های حوض میانی کاخ که به سمت ایوان تخت مرمر است، خاموش بود، اما بخوبی می توان صدای در هم تنیده فواره ها با بازی کودکان، سلام های یکصدای مردم به شاه و خنده های زنان کاخ اطراف حوض را در پس تاریخ شنید و در آن غرق شد. اگر هر روز هم وارد تالار آینه شویم باز هم دیوارهای آینه کاری و انعکاس نور در آن تازگی دارد، اما تغییر رنگ برخی آیینه‌ها و زنگار روی توی ذوق می زند.

یکی از کارشناسان موزه در پاسخ به سوال من درباره زنگار روی آینه ها گفت: مواد به‌کار رفته در آینه‌های قدیمی در دراز مدت تغییر رنگ می‌دهند و تغییرات دما و رطوبت و … تاثیر گزیر ناپذیر روی آینه‌ها دارد و اتفاقا زنگار روی آینه‌ها قدمت آن را نشان می‌دهد. از آنجا که این تغییرات در پشت آینه‌ها اتفاق می‌افتد و چیزی نیست که بتوان آن را ترمیم کرد و در واقع نشان دهنده قدمت آینه‌هاست. در ادامه توضیح داد که تمام تزیینات کاخ گلستان هر چند وقت یکبار به صورت نوبتی و بر اساس اضطرار پاکسازی و مرمت می‌شود.

در میان آینه های زنگار گرفته شده، قطعاتی از آینه هایی به چشم می خورد که اتفاقا خیلی صیقلی و جدید هستند، مشخص بود که کاشی‌کاری و آیینه‌کاری ها بر اثر شرایط محیطی، در طول زمان و حتی لرزش‌های بسیار اندک، از بستر دیوار جدا شده و درعین حال چون آیینه‌کاری‌ها بسیار کوچک و ظریف هستند بر اثر فرسودگی مصالح و چسب‌ها افتاده و با قطعات جدید جایگزین شده اند، اگرچه طبق توضیحات کارشناس حفاظت از این آثار به صورت مستمر و مداوم اتفاق می‌افتد.

از شگفتی های این مجموعه تاریخی تالار ظروف کاخ گلستان است. تالار ظروف یکی از معروف ترین و چشمگیرترین قسمت های کاخ است و به ظروف پیچیده و زیبای دوران قاجار مزین شده است و هنر نفیس آن زمان را به نمایش می گذارد. تالار ظروف همانطور که از اسمش معلوم است دارای مجموعه ای از ظروف، بشقاب ها و کاسه های تزئین شده است که همگی با طرح ها، نقش ها و نقوش رنگارنگ تزئین شده اند. این ظروف اغلب برای سرو غذا و نوشیدنی در ضیافت‌ها و مراسم‌های سلطنتی استفاده می‌شد و گواه بر شکوه و عظمت سلسله قاجار است.

بازدیدکنندگان کاخ گلستان می توانند از تالار ظروف شگفت زده شوند و مهارت و هنرمندی صنعتگرانی را که این آثار زیبا را خلق کرده اند، تحسین کنند. این تالار نمایی جذاب از میراث فرهنگی غنی ایران و سبک زندگی مجلل حاکمان آن را ارائه می دهد. برای هر کسی که به تاریخ و هنر ایرانی علاقه دارد، این یک جاذبه است که باید حتما ببیند.

جالب است بدانیم، که اولین بار به دستور ناصرالدین شاه قاجار در سال های ۱۲۹۳- ۱۲۹۱ هجری قسمت شمالی کاخ سلطنتی گلستان که محل نگهداری هدایای سفرا و نمایندگان خارجی بود ساخته و به موزه اختصاص یافت که سپس همین مکان با ملحقات و هدایای دیگری غنی تر شد و به نام موزه همایونی گشایش یافت. در این موزه اشیائی از قبیل: ظروف مجلل، جواهرات، تابلو و پرده های نقاشی شده، بلور و کریستال هایی که از شرق اروپا آورده شده بود در کنار هزاران جلد کتابهای خطی و نفیس نگهداری می شد. به این مکان نمی توان موزه گفت بلکه محلی برای نمایش بود که فقط افرادی خاص از طبقه اشراف و سفرای خارجی می توانستند از آن بازدید نمایند.