معماری شهری سمنان مسموم از قارچ‌های سنگی

سردرگمی انسان امروز، ریشه در گم کردن هویت‌ها دارد. گم کردن هویت خودش، خوراک و پوشاکش و حتی مسکن.

تا به حال شهر را از این زاویه بررسی کرده‌اید؟ اینکه نما و طراحی ظاهر ساختمان‌هایش ریشه در کجا دارد؟ آیا این بذرهای ناهنجار بدقواره در همین آب و خاک می‌روید؟ یا پیوندی ناموفق از میوه‌های فرهنگ‌ها و اقلیم‌های دیگر است؟

شهر مانند انسان‌ها موجودی زنده و دارای روح است. ساختمان‌های سرد و بی‌حسی که هیچگاه تا به حال در خود ندیده و نمی‌شناسد، روحش را می‌خراشد و افسرده می‌کند. این افسردگی، در تک تک سلول‌هایش که همان انسان‌ها هستند، رسوخ می‌کند و اینگونه انسان‌ها با گم کردن هویت‌ سردرگم می‌شوند.

از دیرباز رسم بر این بود که ساختمان‌های هر شهر با مصالح بومی ساخته شود و بر همین اساس، در سرزمین‌های کویری مانند سمنان، خانه‌ها آجری بود.

دلیل این انتخاب، سازگاری مصالح بومی با اقلیم و آب و هوای شهر و در نهایت راحتی و آسایش خود ساکنین بود.

اکنون، گسترش ارتباطات بدون ارتقای فرهنگی موجبات رسوخ فرهنگ‌های معماری مختلف به ایران را فراهم کرد و در نتیجه، ساختمان‌ها را بدون توجه به دلیل انتخاب مصالحی مانند آجر توسط گذشتگان، بر اساس معماری‌های بیگانه به ویژه رومی می‌سازند.

عضو هیات علمی گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان در گفت و گو با ایرنا ابراز داشت: ویژگی‌های آب و هوایی شهرهای کویری مانند سمنان، از جمله تفاوت دمای زیاد شب و روز، بارندگی کم و وزش باد شدید به همراه آن گرد و خاک، در انتخاب مصالح و نمای ساختمان‌ها الزامات و محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند.

فاطمه رهبری بیان کرد: سطح مصالح نمای ساختمان‌ها باید صیقلی باشد که مانع از نفوذ گرد و خاک و آلودگی نما شود زیرا بعد از مدتی نمای ساختمان را بسیار کهنه‌تر از آنچه هست نشان می‌دهد.

وی افزود: همچنین رنگ مصالح مورد استفاده باید حتما روشن باشد که تا جای ممکن نور خورشید را منعکس کند و مانع از بالا رفتن زیاد دمای ساختمان شود.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد سمنان ادامه داد: استفاده از آجر رنگ روشن به دلیل ظرفیت گرمایی بالا و وزن پایین بهترین انتخاب برای ساختمان‌های شهرهای کویری است زیرا باعث تعدیل تفاوت دمای شب و روز کویر می‌شود.

رهبری گفت: متاسفانه آجرهایی که امروز تولید می‌شود به دلایل مختلف مانند مواد اولیه نامرغوب، بعد از مدتی شوره می‌زند و زیبایی نمای ساختمان را از بین می‌برد.

وی بیان کرد: در مجموع مشکلی با استفاده از سنگ، به ویژه سنگ‌های روشن‌ و در ترکیب با آجر وجود ندارد به ویژه اگر سنگ‌ها مرغوب باشد تا اختلاف دمای روز و شب کویر باعث فرسایش زودهنگام آن نشود، اما موضوع بسیار مهم، نحوه استفاده از سنگ و طراحی نمای ساختمان است.

سایه سنگین ستون‌های رومی بر معماری سمنان

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد سمنان گفت: مشکل اساسی معماری امروز شهر سمنان، شکل استفاده از سنگ و نماهای رومی رایج و پرطرفدار است به طوری که با قدم زدن در شهر مشخص نمی‌شود در کشور ایتالیا هستیم یا ایران!

رهبری بیان کرد: نمای ساختمان‌ها باید نشان دهنده هویت شهری باشد؛ نماهای رومی با ستون‌های سنگی با اقلیم و آب و هوای کویر و با هویت و فرهنگ ما مناسبتی ندارد و البته هزینه‌های اجرای آن نیز بسیار بالا است.

وی افزود: همچنین ستون‌های موجود در این نماها باعث سنگینی و وارد شدن بار زیاد به بدنه نما می‌شود به طوری که با کوچک‌ترین زلزله این سنگ‌ها می‌ریزد و بسیار خطرناک است.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد سمنان گفت: درگذشته مصالح ساختمان‌ها بوم‌آور بود یعنی با در دسترس‌ترین مصالح ساخته می‌شد که هم تهیه آن آسان‌تر و ارزان‌تر بود و هم سازگاری بیشتری با محیط داشت.

رهبری ادامه داد: اما امروز افراد سودجو به جز منفعت‌طلبی و سودهای کلان به چیز دیگری اهمیت نمی‌دهند و مردم نیز با چشم‌وهم‌چشمیِ خود زمینه گسترش این چنین نماهای ساختمانی را فراهم کردند.

خانه از پای‌بست ویران است

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد سمنان گفت: متاسفانه مشکل موجود با تلاش معدود افراد دغدغه‌مند حل‌شدنی نیست و لازم است قدرت اجرایی با اقتدار مقابل اجرای چنین نماهایی بایستد در غیر این صورت فرهنگسازی مورد نظر اتفاق نمی‌افتد.

رهبری بیان کرد: لازم است چرخه زیرساخت‌ها اصلاح شود و رفته رفته شهروندان به این درک برسند که  مناسب‌ترین و اصولی ترین نمای ساختمان برای زندگی چیست.

جریمه‌های نقدی بازدارندگی ندارد

مدیر شهرسازی و معماری شهرداری سمنان هم در گفت و گو با ایرنا ابراز داشت: نماهای ساختمانی قبل از اجراشدن درکمیته نمای شهرداری و کمیته سیما و منظر که دبیرخانه آن در اداره کل راه و شهرسازی استان است، بررسی و تایید می‌شوند و جواز کسب می‌کنند.

اکرم ذوالفقاری گفت: مشکل آنجاست که نمای تایید شده اگر اجرا نشود، امکانی برای بازداشتنِ آن وجود ندارد.

وی با اشاره به اینکه در سال ۱۴۰۰ برای نماهای نامتعارف جریمه در نظر گرفته می‌شود افزود: جریمه‌های نقدی بازدارندگی چندانی ندارد و افزایش آن نیز گرچه با هدف حفظ هویت شهر انجام می‌شود اما بین مردم وجهه مثبتی ندارد و ممکن است شهرداری متهم به کسب درآمد ناحق شود.

مدیر شهرسازی و معماری شهرداری سمنان گفت: برخی از مردم در مقابل پذیرش این قوانین مقابله می‌کنند زیرا نماهای پرطمطراق رومی بیشتر مورد تایید و تحسین دیگران قرار می‌گیرد.

دلالی آفت هویت شهر سمنان

ذوالفقاری، مهمترین عامل ترویج نماهای نامتعارف را دلالان عنوان کرد و گفت: متاسفانه با قشر دلال طرف هستیم که فقط به درآمد بیشتر فکر می‌کنند و با پول زیاد خود قدرت دورزدن قانون را دارند.

وی با بیان اینکه ضوابط مربوط به نماهای ساختمانی از سال ۹۷ مصوب شد افزود: برخی از مردم که در حال ساخت و ساز برای استفاده خودشان هستند، قوانین را رعایت می‌کنند و از نتیجه هم رضایت دارند اما دلالان کمتر تن به ساخت نماهای قانونی می‌دهند.

مدیر شهرسازی و معماری شهرداری سمنان گفت: در گذشته برای ساخت خانه‌های هر شهر از مصالح بومی همان شهر استفاده می‌شد بنابراین هویت شهر سمنان در خانه‌هایی با آجرهای نخودی رنگ معنا می‌شد.

ذوالفقاری گفت: بر اساس قانون، نماهای ساختمان‌های جدید نباید به هویت شهر آسیب بزند؛ استفاده از آجر قرمز یا سنگ در نماهای شهر سمنان نه با اقلیم و آب و هوای این شهر سازگاری دارد نه قانونی است؛ مگر اینکه قسمتی از نما آجر روشن و قسمتی سنگ باشد.

وی افزود: لازم است معمارها و طراحان ساختمان خلاقیت بیشتری به خرج دهند و طرح های تلفیقی با سنگ و آجر به عنوان کاری جدید به مردم ارائه دهند.

 علاج درد ناهنجاری معماری سمنان با فرهنگ‌سازی 

مدیر شهرسازی و معماری شهرداری سمنان با بیان اینکه این مشکل با فرهنگسازی حل می شود گفت: فعالیت‌هایی در راستای فرهنگسازی نماهای شهری مغفول مانده است و می شود با انتشار کلیپ هایی در فضای مجازی و رسانه ها اطلاعات و فرهنگ مردم در این زمینه ارتقا یابد و حتی پیشنهاد اهدای جایزه به نماهای اصولی نیز مطرح می‌شود.

ذوالفقاری، ساماندهی نماهای شهری را حاصل کار گروهی نظام مهندسی، راه وشهرسازی، میراث فرهنگی و شهرداری دانست و بیان کرد: در کشور ما کار گروهی به نتیجه نمی‌رسد؛ اداره راه و شهرسازی که متولی اصلی و قدرتمند این امر است آنطور که باید پیگیر نیست و شهرداری نیز قدرت کافی درمقابله با این موضوع ندارد.

مدیر شهرسازی و معماری شهرداری سمنان گفت: اخیرا مردم طراحی ساختمان خود را بیشتر از گذشته به معمارها می‌سپارند بنابراین معمارها می‌توانند با طراحی‌های زیبا و اضولی شهرداری را در این موضوع یاری کنند.

ایرنا