معماری جالب خانه توکلی مشهد
خانه توکلی، یکی از بناهای تاریخی مشهد به شمار می‌رود. این بنای تاریخی، از دوره قاجار تا به امروز پابرجا باقی مانده است. از ویژگی‌های برجسته این بنا می‌توان به کاشی‌کاری و آجرکاری در نمای آن اشاره کرد. ستون‌های آجری و همچنین کتیبه‌ای در بالای آن، به این خانه جلوه‌ای زیبایی داده‌اند. درب‌های چوبی متعدد، طاق‌های زیبای آجری، ستون‌های آجری، اتاق‌های تو در تو و سایر عناصر معماری دوران قاجار را می‌توان در خانه توکلی مشهد مشاهده کرد. این خانه حدود یک دهه پیش مرمت شده بود. علاوه بر جذابیت ظاهری این بنا، یک موزه مردم‌شناسی در درون آن افتتاح شده است که گردشگران را بیشتر با زندگی مردم در دوران قاجار آشنا می‌کند. این موزه بیشتر روی مکتب‌خانه‌های آن دوران تمرکز دارد.
معماری درخور توجه خانه توکلی
قدمت خانه توکلی بیش از ۱۸۰ سال است. اولین مالک این بنای تاریخی را می‌توان آقای کشمشیان دانست. او از تاجران خشکبار آن دوران بوده است. پس از او، مالکیت خانه به فردی به نام توکلی رسیده بود. توکلی نیز مدتی در این خانه ساکن بود. پس از توکلی نیز این خانه در اختیار شهرداری شهر مشهد قرار گرفت.
معماری خانه تاریخی توکلی مشهد به دست یکی از بهترین و چیره دست ترین معماران آن زمان به نام احسان خان قرایی ساخته شده است. بیشترین چیزی که در معماری و طراحی و زیبایی این بنای تاریخی خودنمایی می کند، کاشی کاری ها و آجرکاری هایی است که به منظور تزئین بنا به کار رفته اند.
ستون های آجرکاری شده این خانه تاریخی باعث شده اند خانه توکلی شباهت زیادی به دیگر خانه های قدیمی و کهن بخش شمال شرقی ایران پیدا کند. بعد از تزئینات و کاشی کاری های ساختمان، نوبت به ستون های آجری و کتیبه زیبای سر در می رسد که بر زیبایی ساختمان خانه توکلی تاثیر به سزایی داشتند.
ستون های مزین شده به کاشی کاری، به زیبایی می توانند هنر معماری دوران قاجار را به نمایش می گذارند. تعداد دو کتیبه زیبا و کاشی کاری شده قرار گرفته اند که بر روی هر دوی آن ها می توانید آیانی از قرآن را مشاهده نمایید. این آیات ارزشمند عبارتند از انا فتحنا لک فتحا مبینا و و ان یکاد.
هنگامی که در حیاط این خانه بایستید و به اطراف خود نگاهی بیاندازید، در و پنجره های چوبی و قدیمی چشم شما را به خود خیره می سازند و سپس نگاه شما به شیشه های رنگارنگی خواهد افتاد که در میان پنجره ها به چشم می خورند و حس و حالی صمیمی و با صفا را برای این خانه ساخته اند. حوض بسیار زیبایی در میان حیاط خانه توکلی قرار گرفته که اطراف آن را نیز درختانی سرسبز و زیبا فرا گرفته اند و حال و هوای دل انگیزی را برای حیاط این خانه قدیمی پدید آورده است.
جالب است بدانید اسکلت این خانه قدیمی ۲ طبقه بر روی چوب ساخته شده و در ساخت آن از آهن استفاده نشده است. ارسی هایی در بخش داخلی این خانه به کار رفته اند که توسط آن ها بخش های مختلف فضای داخلی خانه را از یکدیگر مجزا ساخته اند. این سبک معماری که در ساخت و طراحی خانه توکلی مشهد به کار رفته است، سبک معماری دوران قاجار می باشد.
ویژگی جالب خانه توکلی در مشهد
درب ورودی خانه توکلی، دارای معماری نسبتا ساده‌ای است. پس از ورود به آن، یک حیاط بزرگ با حوض آبی در مرکز آن به چشم می‌خورد. در مقابل این حیاط نیز ساختمانی دو طبقه قرار دارد. اولین نکته در مورد این ساختمان، نظم آن‌ها با استفاده از ستون‌ها و سرستون‌ها است. در نمای داخلی خانه، تزیینات برجسته‌ای به چشم می‌خورد. در طبقه همکف خانه توکلی، مطبخ، اتاق‌های مناسب برای زمستان و یک دالان وجود دارد.
با استفاده از پلکانی در دو طرف ساختمان می‌توان به طبقه اول خانه دسترسی داشت. طراحی پلان این خانه با رعایت سلسله مراتب صورت گرفته است. در این طبقه، دو اتاق نشیمن قرار دارند. در بین این دو اتاق نیز یک اتاق بزرگ در وسط قرار دارد؛ این اتاق بزرگ دارای پنجره‌های چوبی بزرگی است که به‌سمت حیاط باز می‌شوند و نور زیادی را به درون وارد می‌کنند. این پنجره‌های بزرگ، دید گسترده‌ای از داخل به‌سمت حیاط خانه را ارائه می‌کنند.
شهرداری مشهد پس از اینکه مالکیت خانه تاریخی توکلی را در دست گرفت، برنامه‌های بازسازی و مرمت این بنای تاریخی را در دستور کار خود قرار داد. در سال ۱۳۸۹ شمسی، مرمت خانه توکلی شروع شد. بخش‌های مختلفی از این بنای تاریخی تخریب شده بودند و بخش‌های دیگر از آن نیز دچار ترک خوردگی بودند. برخی اقدامات نیز برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی در آینده ضروری بودند. پس از حدود دو سال، مرمت خانه تاریخی توکلی تکمیل شد. از جمله اقدامات صورت گرفته برای مرمت این بنای تاریخی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تعویض عایق پشت بام از کاه‌گل به قیروگونی
- ساخت دیوار بین دو قسمت نوکرنشین و اعیان‌نشین که تخریب شده بود
- جمع‌آوری مصالح فرسوده و اجرای مجدد بخش‌هایی از بنا با مصالح مناسب
- استفاده از عایق رطوبتی برای دیوارهای نمناک
- ترمیم ترک حد فاصل سقف با دیوارها
- ترمیم ترک‌های داخل ساختمان
- ترمیم آجرکاری نمای ساختمان
- ترمیم سقف چوبی
- ترمیم کف حیاط
- ترمیم درب و پنجره
سلام نو
درباره نویسنده
نویسنده