با وجود اینکه معماری ایرانی و اصیل با روح و فرهنگ ما ایرانی‌ها سازگاری زیادی دارد اما چندسالی است که طراحی خانه‌ها دیگر رنگ و بویی از معماری ایرانی ندارد و حتی در ساخت نمای بسیاری از خانه‌ها از طرح‌هایی همچون رومی استفاده می‌شود.
معماری ایرانی اسلامی انسان محور است
سجاد سعیدی، کارشناس حوزه معماری با بیان اینکه معماری ایرانی اسلامی همواره در تلاش برای رفع نیازهای انسان است، گفت: این نوع معماری سعی می‌کند در جزئیات نیز خود را با انسان هماهنگ کند پس می‌توان گفت معماری ایرانی اسلامی انسان‌محور است.
وی با بیان اینکه در مقابل نگرش انسان‌محور بودن معماری ایرانی اسلامی، معماری مدرن قرار می‌گیرد، تصریح کرد: در معماری مدرن هر معمار با توجه به ایده‌های خاص خود شروع به طراحی می‌کند و هیچگونه مبنای فکری عمیق در پس زمینه آن وجود ندارد.
سعیدی در پاسخ به اینکه آیا معماری ایرانی اسلامی بر روح انسان تاثیر دارد یا خیر؟ گفت: با توجه به تعریفی که از معماری ایرانی اسلامی در سوال قبل ارائه شد به این نکته بیشتر پی می‌بریم که چون این معماری تمام زاویه‌های روح و جسم انسان، به ویژه فرد مسلمان را به خوبی می‌شناسد و می‌تواند به تمامی نیازهای او پاسخ دهد و تمامی شرایط برای آرامش روح و روان و حتی جسم کاربر خود را فراهم کند.
محدودیت فضایی و اقتصادی دلایل مهم دور شدن از معماری ایرانی اسلامی
این کارشناس معماری ادامه داد: امروزه با روندی که در دهه‌های قبل در زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور شکل گرفته است، می‌توان گفت در حال حاضر معماری نمی‌کنیم بلکه فقط خانه می‌سازیم.
این کارشناس معماری افزود: در این زمینه دو مساله اساسی وجود دارد، اولین مسئله در مورد محدودیت‌های مکانی و فضایی و مسئله دیگر محدودیت‌های اقتصادی است.
وی در خصوص محدودیت‌های مکانی و فضایی تصریح کرد: این مسئله اجازه ساخت خانه‌ای که در آن با محدودیت وسعت روبه‌رو نباشیم را به ما نمی‌دهد؛ در واقع معماری ایرانی اسلامی برای شکل‌گیری صحیح خود نیاز به وسعت مکانی دارد تا بتواند تمامی اصول خود را به درستی حفظ کند.
سعیدی ادامه داد: البته در محدودیت فضا هم می‌توان به بعضی از ویژگی‌های اندک معماری ایرانی اسلامی رسید اما مسئله بعدی محدودیت اقتصادی است هر چه از قدرت اقتصادی مردم کم شود، از قدرت و اثرگذاری معماری ایرانی اسلامی هم کاسته خواهد شد.
نمای رومی در ساختنان‌سازی حتی واژه معماری را هم به خود نمی‌گیرد
این کارشناس معماری در پاسخ به این که چرا بیشتر مردم به سمت نماهایی مثل نماهای رومی می‌روند، گفت: همان مسائل فرهنگی و اجتماعی که مطرح شد باعث این نوع تغییر نگرش در نماسازی خانه‌ها شده و متاسفانه بیشتر افرادی که خانه خود را مجدد می‌سازند یا بازسازی می‌کنند به این نوع نماسازی که حتی واژه معماری را هم به خود نمی‌گیرد روی آورده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: مردم نماسازی رومی را یک نمای لوکس می‌شناسند و همه به صورت فطری علاقه دارند خانه‌ای لوکس داشته باشند اما به چه قیمتی؟ وقتی به پیشینه معماری رومی نگاه کنیم متوجه خواهیم شد که دشمن اصلی معماری ایرانی اسلامی بوده و در آن از سادگی خاک و آجر که پایه اصلی معماری ایرانی اسلامی است و در تمامی ابنیه‌های ایرانی اسلام به صورت واضح مشاهده می‌شود خبری نیست.
معماری رومی القاکننده خوی مستکبرانه به کاربر است
سعیدی با بیان اینکه جدا از اینکه معماری رومی در مقابل سادگی خاک و آجر و خشت قرار می‌گیرد این است که در نگاه اول خوی مستکبرانه خود را به بیننده و کاربر القا می‌کند، افزود: این مسئله دقیقا در تضاد با رکن اصلی فرهنگ ایرانی اسلامی که سادگی و انسان محور بودن آن است قرار دارد.
این کارشناس معماری یکی از دلایل عدم علاقه اکثر مردم به نماهای مشابه معماری و نماسازی گذشته خود را عدم علاقه معماران به نماسازی با مصالح سنتی معماری ایرانی اسلامی دانست و گفت: ما معماران نتوانسته‌ایم به یک مدل و نمونه از نماسازی با مصالح گذشته معماری سنتی خود برسیم که درعین لوکس بودن بتواند تمام ویژگی‌های گذشته را در خود داشته باشد و موفق شود نظر مالکان و سازندگان و کاربران را به خود جلب کند که امیدواریم با تلاش همه عزیزان در این حوزه به این هدف برسیم.
لزوم وجود طرح جامع، بومی و متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی برای شهرسازی
در پایان باید گفت اگرچه دلایل زیادی برای دور شدن از معماری ایرانی اسلامی در زندگی‌هایمان مطرح می‌شود اما مهمترین دلیل ریشه در تغییر فرهنگ و نگرش اجتماع دارد.
ضرورت دارد اساتید اهل فن برای متناسب‌سازی معماری‌ها و ساختمان‌سازی‌ها در سطح کلان شهری به فرهنگ بومی ایرانی اسلامی توجه ویژ داشته باشند تا با الگوهای معماری رومی و الگوهای شهرسازی غربی که هیچ سنخیتی با فرهنگ و احساسات اقوام ایرانی ندارد مقابله کند. توسعه شهری و ساختمان سازی‌ها بدون شک بر زندگی ما و روح و روان ما تاثیرگذار است و این موضوع در تحقیقات علمی و دانشگاهی به کرات بیان شده است پس اساتید دانشگاهی، شهرسازان، معماران و روانشناسان باید طرح جامع و بومی متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی برای شهرسازی در نظر داشته باشند.
صبح قزوین
