مسجد «حاجی ابراهیم»، شاهکار معماری چوبیِ بدون میخ در آسیای میانه

 مسجد «حاجی ابراهیم» در شهر قره کول در ایسیق‌کول قرقیزستان از قدیمی‌ترین و زیباترین بناها در جهان و یکی ازبزرگ‌ترین شاهکارهای معماری در آسیای میانه به شمار می‌آید که یک قرن پیش از چوب بدون میخ ساخته شده است

مسجد حاجی ابراهیم که با نام مسجد دانگان نیز شناخته می‌شود، در اوایل قرن بیستم به طور مشخص بین سال‌های ۱۹۱۰ و ۱۹۱۲ به دست مهندسان چینی از اقلیت دانگانی که اقلیت مسلمان چینی تبار مستقر در آسیانه میانه هستند، ساخته شد، بنای این مسجد به طور کامل با استفاده از چوب محلی بدون کمک از میخ انجام شد که نشان دهنده مهارت استثنایی در استفاده از فناوری سنتی معماری چینی است.

مسجد حاجی ابراهیم تنها مسجد ساخته شده از چوب در قرقیزستان است و به مدت یک قرن با افتخار پابرجا مانده و با طراحی و ساخت باشکوه خود بازدیدکنندگان را شگفت‌زده می‌کند.

این مسجد دارای بهترین نمونه‌های معماری چوبی است و در طول قرن گذشته به نمادی از قره کول تبدیل شده و می‌توان طراحی منحصر به فرد و اهمیت تاریخی آن را از جاذبه این مسجد به شمار آورد.

این مسجد که در سال ۱۹۱۰ در دوران تزاری روسیه به سبک معماری چینی ساخته شده است، دارای مجسمه‌هایی است که حیوانات اسطوره‌ای چینی مانند اژدها، ققنوس و شیر را به تصویر می‌کشند.

این مسجد که با رنگ‌های متمایز خود که منعکس‌کننده معماری چینی است، متمایز می‌شود و جایگاه مهمی در نقشه گردشگری مذهبی قرقیزستان نیز دارد و با تزئینات و منبت‌کاری‌های چوبی خود، بازدیدکنندگان را به خود جذب می‌کند.

این مسجد توسط حاجی ابراهیم، ‌رهبر قوم دانگان ساخته شده است که در پایان قرن نوزدهم، به دلیل آزار و اذیت مسلمانان توسط چین، مجبور به مهاجرت از چین به منطقه ترکستان غربی شد.

این مسجد یک طبقه با یک مناره، در ۳ سال با نظارت معمار چینی ژو-سو و کمک ۲۰ نفر دیگر که توسط حاجی ابراهیم از چین به شهر قره کول دعوت شده بود.

بنا این مسجد با استفاده از روش «زنگ» انجام گرفت که از ویژگی‌های معماری کلاسیک چینی به شمار می‌آید و در آن ساختمان‌ها با استفاده از چوب و بدون میخ ساخته می‌شوند.

در طول ساخت مسجد، از چوب نراد، نارون و صنوبر که از کوه‌های تنکری تاگ (تیان شان) در شمال قرقیزستان برداشت شده بود، استفاده شد.

گنجایش این مسجد تنها ۱۲۰ نمازگزار است؛ الزامی که در زمان ساخت توسط دولت تزاری روسیه مجاز بود. بخش‌های سنگی ساختمان توسط مهندسان محلی تکمیل شد، در حالی که بخش چوبی توسط مهندسان چینی ساخته شد.

ایوان مسجد با تصاویری از انواع میوه‌ها، به ویژه انگور، گلابی، انار و هلو تزئین شده است. سقف مسجد با رنگ سبز متمایز شده است که نماد زندگی و بالندگی است، در حالی که ستون‌ها به رنگ زرد و مناره آن به رنگ آبی است که آرامش و معنویت را تزریق می‌کند.

در دوران اتحادیه جماهیر شوروی، زمانی که نماز و مراسم مذهبی به مدت ۲۵ سال ممنوع بود، مسجد حاجی ابراهیم به عنوان انبار غله و کلیسای مجاور به عنوان مدرسه ورزشی مورد استفاده قرار می‌گرفت.

این مسجد در دهه ۱۹۶۰، پس از تلاش مسلمانان دانگان چینی تبار در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم برای احیای هویت اسلامی مسجد و تبدیل آن به مکانی برای عبادت بازگشایی شد.

آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (TIKA) در سال ۲۰۱۶ به بازسازی و نوسازی این مسجد از جمله وضوخانه اقدام کرد. این بازسازی مورد استقبال مردم  قرار گرفت.

این مسجد با معماری منحصر به فرد خود، برخلاف سبک‌های معماری ترکی-اسلامی معمول در کشورهای آسیای میانه (ترکستان)، توجه را به خود جلب می‌کند.

مسجد حاج ابراهیم نمونه زنده‌ای از توانایی انسان به ابتکار و نوآوری حتی در سخت‌ترین شرایط است که مقصد جذابی برای همه گردشگران از سراسر جهان است که برای شناخت از این شاهکار معماری بی نظیر رهسپار قرقیزستان می‌شوند.