مسجد جاوید؛ اثری ماندگار از استاد لرزاده

محله شمیران که قبل از انقلاب به «باغ صبا» معروف بود، یکی از مراکز اقلیت‌نشین تهران به حساب می‌آمد که بیشتر ساکنان آن ارامنه و عده‌ای نیز یهودی بودند. با گذر زمان و اضافه شدن مسلمانان به این محله، ضرورت احداث یک مسجد احساس می‌شد، البته این در حالی بود که در حوالی آن منطقه سه مسجد دیگر به نام‌های نوریان، امام حسین^(ع) و مسجد الرضا^(ع) وجود داشت. در سال ۱۳۴۹ فردی به نام «حاج عباس جاوید تجریشی» که خود ساکن محله باغ صبا بود، برای باقی نگاه داشتن نام نیک از خود، در محله مذکور زمینی به مساحت دویست و پنجاه متر مربع وقف کرد و کار ساخت مسجد با هزینه وی آغاز شد. کار ترسیم نقشه بنا به حسین لرزاده، معمار معروف تهران واگذار شد و در نهایت مسجد به نام بانی و واقفش «جاوید» نامیده و در اردیبهشت سال ۱۳۵۲ افتتاح شد.

مراسم افتتاح پس از جلب رضایت دکتر محمد مفتح برای اقامه نماز جماعت و سخنرانی شیخ فضل‌الله محلاتی و با حضور حجت‌الاسلام محمدتقی فلسفی و فخرالدین حجازی که از وعاظ ممنوع‌المنبر بودند، برگزار شد. در آغاز جمعیت کمی به مسجد می‌آمدند که به مرور بر تعدادشان افزوده شد؛ البته نماز جماعت ظهر و عصر به دلیل این‌که منطقه تا حدودی تجاری بود و نیز نزدیکی وزارت بهداری به مسجد و حضور کسبه و کارمندان وزارتخانه مذکور، از نماز مغرب و عشا پرشورتر برگزار می‌شد.

در این مسجد، جوانان مذهبی و نسل تحصیل‌کرده دانشگاهی، علاوه بر استفاده از کلام سخنرانان، از کتابخانه مجهز آن و نیز کلاس‏‌های گوناگونی که در رشته‏‌های تفسیر قرآن، نهج‌البلاغه، اصول عقاید، اقتصاد اسلامی، تاریخ ادیان و جامعه‏ شناسی برگزار می شد، بهره می ‏بردند.اداره مسجد به صورت مشترک بر عهده حاج عباس جاوید شمیرانی و برادران حسین و عباسِ خانی بود اما حاج عباس مدتی بعد در نامه‌ای به کلانتری منطقه باغ صبا از بیماری و ضعف بدنی در اداره مسجد نوشت و آیت الله دکتر محمد مفتح را به عنوان مدیر جدید مسجد معرفی کرد و دکتر مفتح مدت کوتاهی را علاوه بر اقامه نماز به امور مسجد نیز رسیدگی کرد. با مخالفت ساواک با اداره مسجد توسط دکتر مفتح، حاج عباس بار دیگر به عنوان مسوول مسجد عهده دار اداره آن شد.

دکتر مفتح از همان آغاز فعالیتش در مسجد جاوید، رویکرد فرهنگی و آموزشی را برگزید. ایشان چون فقط اجازه اقامه نماز جماعت را داشت و ممنوع‌المنبر بود از خطبا و وعاظ مختلف دعوت می‌کرد تا جهت سخنرانی به مسجد جاوید بیایند. در آغاز محور سخنرانی‌های مسجد، امامت، دیانت و آزادی بود و کمتر به مسائل سیاسی پرداخته می‌شد اما از مهر ۱۳۵۲ با پرداختن به مسائل برون مرزی که بارزترین آن مقابله با صهیونیست‌ها بود، فعالیت مسجد کم‌کم رنگ و بوی سیاسی به خود گرفت. نخستین سخنران این موضوع در مسجد جاوید هم استاد مرتضی مطهری بود که درباره کمک‌رسانی و ارسال وجوه سهم امام به واسطه حجت‌الاسلام اکبر هاشمی رفسنجانی و از طریق سفیر مصر برای مجاهدین فلسطینی صحبت کرد.

یکی از افتخارات مسجد جاوید تربیت جوانان و نوجوانانی است که در حال حاضر هر یک برای خود دارای جایگاه و مسئولیت‌هایی در نظام اسلامی هستند.

در آن برهه زمانی که امام خمینی(ره) در نجف در تبعید بودند و اختناق حاکم بر کشور اجازه فعالیت به مخالفان حکومت پهلوی را نمی‌داد و حتی مساجد هدایت و الجواد و حسینیه ارشاد نیز تعطیل شده بودند فعالیت مسجدی تازه برای تبدیل شدن به پایگاهی جدید سبب شد تا دکتر مفتح که ساواک فعالیت‌های وی را محدود کرده بود با پذیرش امامت مسجد جاوید، راهی نو برای جذب جوانان و افراد مبارز پیش روی خود ببیند.

کلاس‌های آموزشی از جمله ویژگی‌های مسجد جاوید بود که دکتر مفتح در راستای جذب جوانان به مسجد جاوید از دوستانش می‌خواست از دانشجویان دعوت کنند تا در کلاس‌های مسجد شرکت نمایند. تشکیل کلاس‌های اصول عقاید، اسلام‌شناسی، جامعه‌شناسی، تاریخ ادیان، اقتصاد، فلسفه، تفسیر قرآن و نهج‌البلاغه و زبان عربی در کنار راه‌اندازی کتابخانه‌ای در طبقه دوم مسجد که کتاب‌های بسیاری توسط دکتر مفتح و دوستانش در آن‌جا فراهم آمده بود، از جمله اقداماتی بود که با استقبال طبقات مختلف جامعه روبه‌رو شد. این کلاس‌ها در سالن پشت مسجد، اشکوبه و یا در کتابخانه مسجد برای مردان و زنان به‌طور مجزا برگزار می‌شد. اساتید هم خود دکتر مفتح، دکتر بهشتی، دکتر محمدجواد باهنر، علامه جعفری، دکتر دبّونی و دکتر توسلی برای آقایان و خانم حسابی برای خانم‌ها بودند.

در ماجرای دعوت دکتر مفتح از آیت‌الله خامنه‌ای که طی دفعات متعدد زمان سخنرانی‌شان به تعویق افتاده بود، وقتی به مناسبت سالروز شهادت امام جعفر صادق^(ع)، ۱۸ و ۱۹ آبان سال ۱۳۵۳، آیت‌الله خامنه‌ای در مسجد جاوید سخنرانی کردند، توسط مأموران حکومت پهلوی دستگیر شدند در پی احضار عباس جاوید به کلانتری، وی اظهار کرده بود که دکتر مفتح مسجد را به کلاس درس تبدیل کرده و این دعوت بدون هماهنگی با بانی صورت گرفته است.

یادآور می‌شود؛ مسجد جاوید  در خیابان شریعتی، پایین تر از بهار شیراز، کوچه جاوید واقع شده است.

شبستان