«مسجد جامع فهرج»؛ جایی که تاریخ و معماری به هم می‌پیوندند

در دل کویر گرم و خشک ایران، جایی که بادهای شن در آرامش همیشگی خود در حرکت‌اند، روستای فهرج قرار دارد که یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی ایران را در دل خود جای داده است.«مسجد جامع فهرج»، گنجینه‌ای بی‌همتا از تاریخ و معماری، به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران شناخته می‌شود. این مسجد که قدمت آن به نیمه اول قرن اول هجری برمی‌گردد، نه‌تنها از نظر تاریخی ارزشمند است بلکه در دل خود داستان‌های فراوانی از دوران گذار ایران از دوره ساسانیان به اسلام را به تصویر می‌کشد.

مسجد جامع فهرج که در میان مردم با نام مسجد امام حسن (ع) نیز شناخته می‌شود، به نوعی شاهدی زنده از تغییرات دینی و فرهنگی است که پس از ورود اسلام به ایران رخ داده است. این مسجد که ساختمان آن به‌عنوان آتشکده‌ای ساسانی در آغاز بنا شده و پس از فتح ایران توسط مسلمانان و در دوران خلافت عمر به مسجد تبدیل شده، اکنون تنها مسجد جهان اسلام است که از ابتدا تا به امروز ساختار خود را بدون تغییر حفظ کرده است.

ورود به این مسجد همانند ورود به یک دوره تاریخی است. ساختمان آن شبستانی است و از دو شبستان تابستانی و زمستانی تشکیل شده است. جالب است بدانید که در این بنا خبری از ایوان‌های بزرگ و تزئینات پرزرق و برق معمول در معماری اسلامی نیست. محراب، گنبد، کتیبه و کاشی‌کاری‌های رنگی در این مسجد دیده نمی‌شود؛ چیزی که این بنا را از دیگر مساجد قدیمی متمایز می‌کند و به نوعی سادگی و خلوص را در خود جای داده است.

اما در دل سادگی این مسجد، جاذبه‌های معماری خاصی نهفته است. ستون‌های بزرگ و مستحکم که سقف بلند مسجد را در خود جای داده‌اند، در کنار گچبری‌های ظریف و زیبا، تصویری از هنر اسلامی را به نمایش می‌گذارند. مناره گلی این مسجد که به ارتفاع خود می‌بالد، یکی دیگر از ویژگی‌های منحصر به فرد آن است و چشم هر بیننده‌ای را به خود جذب می‌کند.

یکی از نکات جالب این مسجد این است که به‌جز گردشگران، همچنان نماز در آن برگزار می‌شود و مسلمانان این روستا در آنجا گرد هم می‌آیند. در حالی که بسیاری از مساجد قدیمی فقط به‌عنوان جاذبه‌های توریستی عمل می‌کنند، مسجد جامع فهرج به‌عنوان یک مکان مقدس همچنان در دل زندگی روزمره مردم نقش ایفا می‌کند.

این مسجد در تاریخ ۳۰ آذر ۱۳۴۹ با شماره ثبت ۹۰۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، و این ثبت، به‌عنوان گواهی از ارزش‌های تاریخی و معماری آن، باعث شده که توجه بسیاری از علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران را به خود جلب کند.

 مسجد جامع فهرج یک یادگار زنده از تاریخ ایران است که در دل کویر و در میان سکوت فهرج، همچنان به زندگی ادامه می‌دهد و بازدیدکنندگان را به سفری به عمق تاریخ می‌برد.