ساختار این مسجد که در خیابان «آل احمد» در منطقه بازارهای جدید دوحه واقع شده است، ترکیبی از زیبایی و قدرت است.

مهندس «محمد علی عبدالله» و دکتر «محمود رمضان» که از متخصصان آثار باستانی، معماری و میراث هستند، در اظهاراتی توضیح دادند که قطر الگویی برای حفظ سنت معماری اصیل در خلیج فارس ارائه کرده است.

آنها گفته‌اند قطر از طریق بازسازی و مرمت مسجد القبیب با استفاده از مواد سازگار با محیط زیست به حفظ آن کمک کرده است.

کارشناسان این مسجد را که در سال ۱۸۷۸ میلادی در دوحه ساخته شد، به دلیل حفظ بسیاری از عناصر مهم معماری که سبک طراحی مساجد سنتی قطر در قرن سیزدهم هجری (قرن ۱۹ میلادی) را تشکیل می‌دهند، تحسین می‌کنند.

ساخت مسجد القبیب به دوران شیخ جاسم بن محمد بن ثانی، بنیانگذار کشور مدرن قطر (۱۸۷۸-۱۹۱۳) بر می گردد که دستور ساخت آن را صادر کرد.

این مسجد در حقیقت نقطه عطف فرهنگی – اسلامی در میان دیگر سازه‌های این ایالت و چراغی برای موعظه اسلامی است.

مهندس عبدالله با اشاره به اینکه ساخت سقف مسجد با الگوی گنبد باستانی در منطقه انجام شده، گفت که این روش فقط در مساجد استفاده می‌شده است نه در منازل و کاخ‌ها، زیرا گنبدها در مقابل تغییرات اقلیمی مستحکم‌تر هستند.

وی اظهار می‌کند که دو مسجد به این سبک ساخته شده‌اند که یکی در دوحه و دیگری در اقامتگاه شیخ جاسم در «الداین» است.

مسجد القبیب در ابتدا ساختمانی بسیار بزرگ با ۴۴ گنبد باشکوه بود و استحکام ساخت آن با هیچ ساختمانی در ساحل دوحه قابل مقایسه نبود.

کارشناس میراث تأکید می‌کند بنا به روایتی که ساکنان آن نقل می‌کنند، در فصول بارندگی، ساختمان‌های گلی تسلیم باران زمستانی شده و فرو می‌ریخته‌اند و مردم پناهگاهی بهتر از این مسجد پیدا نمی‌کرده‌اند.

وی می‌افزاید: این مسجد پابرجا بود تا اینکه تخریب شد و در اوایل دهه ۶۰ مسجدی مدرن به جای آن ساخته شود. مسجد ساخته شده از سیمان بیش از ۲۰ سال دوام نیاورد، زیرا سیمان از سقف شروع به ریزش کرد.

پس از آن مسجدی مشابه مسجد اولیه ساخته شد، اما از نظر فرم سازه و مصالح ساختمانی با مسجد قدیمی تفاوت داشت. ۴۴ گنبد بر روی چهار ستون سیمانی یا بیشتر قرار داشتند، در حالی که در ابتدا، هر گنبد توسط چهار ستون نگه داشته می شد.

در سال ۲۰۰۹ تصمیم بر آن شد که آن عمارت با توجه به مشخصات ساختاری درست و واقعی آن بازسازی شود. دیوارها و گنبدها از سنگ و گچ ساخته شده بود و استفاده از مصالح مدرن مانند بتن ممنوع بود.

دکتر رمضان، کارشناس باستان شناسی و معماری اسلامی با اشاره به اهمیت تاریخی مسجد القبیب می‌گوید تا همین اواخر، این مسجد بسیاری از عناصر معماری مهم را حفظ کرده بود که نمایانگر طرح سنتی مساجد قطری قرن سیزدهم هجری (قرن ۱۹ میلادی) است.

وی تاکید می‌کند سبک معماری مسجد نشان دهنده نبوغ سازندگانی است که از گنبد برای پوشش سقف محراب استفاده کرده‌اند.

مساحت این مسجد با احتساب محراب بیرونی آن، حدود یک هزار و ۶۹۸ متر مربع است و نزدیک به هزار نمازگزار را در خود جای می‌دهد.

دیوارهای آن که از سنگ ساخته شده، دارای درهای مستطیل شکل در ضلع شمالی و جنوبی است که به حیاط اصلی منتهی می‌شود.

مناره اصلی مسجد گوشه جنوب شرقی این صحن را به خود اختصاص داده که وضوخانه در ضلع شرقی آن قرار دارد.

دکتر رمضان توضیح می‌دهد که سایبان قبله، مستطیل شکل است و از چهار رواق تشکیل شده که بزرگترین آنها طاقدار است. رواق‌های باقی مانده نیز مستطیل شکل هستند که توسط گنبدهای مدور در جهت قبله پوشیده شده‌اند.

دکتر رمضان همچنین می‌گوید مناره اصلی مسجد که در گوشه جنوب شرقی صحن قرار دارد دارای پایه سنگی و ساختار استوانه‌ای با پنجره‌های مثلثی شکل در بالا برای نور و تهویه است و از طریق پلکان سنگی که از حیاط بالا می‌رود می‌توان به مناره دسترسی پیدا کرد.

علاوه بر این مناره اصلی، سه مناره مارپیچ کوچکتر نیز در سه گوشه دیگر مسجد قرار دارد.

گفتنی است؛ مسجد القبیب در سال‌های ۱۹۶۴، ۱۹۹۸ و اخیراً در سال ۲۰۱۲ مورد بازسازی قرار گرفت و پس از بازسازی به صورت طرح میراث سنتی خود به شکل امروزی بازگشایی شد.

شبستان