مدرسه ۱۰۰ ساله تهران، ساخته معمارباشی قاجار | اثری تاریخی با معماری خانه های سنتی

مدرسه میرزا ابوالحسن‌خان معمارباشی از جمله مدارس علمیه قدیمی در کنار مسجدی به همین نام در محله امامزاده یحیی تهران است که با معماری ساده و تزئینات و آرایه‌های کمی توسط میرزا ابوالحسن خان اصفهانی، معمار دربار قاجار، ملقب به صنیع الملک بنا شده است. ‌ساکنان قدیمی این محل به خاطر بانی آن که معمارباشی دربار قاجار بوده، هنوز هم این مدرسه را با همان نام می‌شناسند.

ساختمان مدرسه میرزا ابوالحسن خان معمار باشی شبیه یک مسجد بدون گنبد است که بر اساس کتیبه بالای سر درمسجد، سال ساخت آن به سال ۱۳۰۳ شمسی برمی‌گردد. در آن سال‌ها، مدارس علمیه از لحاظ تقدس بعد از مساجد قرار داشتند و معماری آنها بیشتر شبیه به مساجد بوده است که این مدرسه هم از این امر مستثنی نیست. مدرسه میرزا ابوالحسن خان معمار باشی که در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

معماری ساده با شیشه‌های رنگی

نقشه و طرح مدرسه میرزا ابوالحسن معمار باشی شبیه به برخی خانه‌های سنتی و همچنین مساجد است. ورودی این مدرسه ساده بوده و تنها نشانه وجود این بنا در خیابان است. این مدرسه قدیمی طبق رسم آن زمان مخصوص مردان بوده و خدمات خوبی نیز ارائه می داده است.

همه اتاق‌های این مدرسه ساده و از حداقل لوازم و تزئینات برخوردار هستند. فقط شبستان، اندکی با شیشه‌های رنگی به کار رفته در درها و پنجره‌های مشرف به حیاط تزئین شده‌است. ساختمان مدرسه درون‌گرا و معطوف به حیاط است که در آن آب و درخت وجود دارد. در همه جای ساختمان ردپاهایی از همان اصول به کارگرفته شده در مسجد و خانه سنتی به چشم می خورد.

نگهداری از ۹۰۵ جلد قرآن

از ورودی مدرسه، نخست وارد یک هشتی می شویم و بعد به یک دالان می‌رسیم که به حیاطی با حوض آب در میانه آن ختم می‌شود. در اطراف حوض باغچه‌های گلکاری شده‌ای وجود دارند که حجره‌ها در اطراف این باغچه‌ها ساخته شده‌اند. در واقع مدرسه میرزا ابوالحسن خان معمار باشی یک بنای دو طبقه است که یک شبستان با ارتفاع هر دو طبقه دارد و از ۲۴ حجره تشکیل شده که به عنوان کلاس درس از آن‌ها استفاده می‌شده است. این مدرسه یک انبار و یک کتابخانه عمومی نیز دارد. ۹۰۵ جلد قرآن و کتب مذهبی نیز از جمله دیگر موقوفات این مدرسه به شمار می‌آید.

همچنین تاریخ ۱۳۰۳ در کتیبه وقف نامه واقع در سردر بنا به چشم می‌خورد. ورودی این مسجد در کوچه‌ای قرار دارد و از هشتی و دالان به حیاط اصلی راه پیدا می‌کند. حیاط دارای حوضی است که پیرامون آن باغچه‌های گلکاری شده قرار گرفته است و در دوسوی باغچه ورودی اتاق‌های اصلی مدرسه به چشم می‌خورد. شبستان در جنوب غربی و اتاق‌های خصوصی در گوشه شمال غربی و جنوب شرقی واقع شده است. اتاق‌های بالایی اندکی عقب‌تر هستند و در جلوی آنها راهرویی قرار دارد که دور تا دور سه وجه را تا ورودی طبقه محصور کرده است.

دسترسی به مدرسه معمار باشی

دیدن این مدرسه قدیمی برای علاقه مندان تاریخ تهران، هم از طریق خودروی شخصی و هم با استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی امکان پذیر است، اما به دلیل اینکه مدرسه معمارباشی در یکی از مناطق شلوغ و پرترافیک شهر واقع شده، می‌توان با استفاده از خط ۱ مترو در ایستگاه پانزده خرداد از قطار پیاده شوید؛ پانزده خرداد را مستقیم بروید تا به کوچه امام زاده یحیی برسید. مدرسه ابوالحسن خان معمار باشی در این کوچه قرار دارد و از جنوب به میدان پانزده خرداد، از شرق به میدان باغ پسته بک(قدیمی ترین میدان عودلاجان) و از غرب به خیابان مصطفی خمینی ختم می‌شود.

همشهری آنلاین