فرمانفرمائیان؛ طراح ساختمان‌های بلندمرتبه

این سخن یکی از بزرگ‌ترین معماران معاصر ایران است؛ عبدالعزیز فرمانفرمائیان، طراح بناهای تاریخ‌سازو کاربردی.

فرمانفرمائیان سال۱۲۹۹ در خانواده‌ مشهور فرمانفرما چشم به جهان گشود. او فرزند عبدالحسین میرزا فرمانفرما و بتول خانم احشمی‌کرمانشاهی بود. پدرش از نوادگان عباس‌میرزا به‌شمار می‌آمد و از چهره‌های موثر قاجار بود که داماد و برادرزن مظفرالدین‌شاه قاجار و دایی محمد مصدق بود.

نسب مادرش بتول‌خانم از جانب پدری به سادات احشمی کرمانشاه و از طرف مادری به خاندان دولتشاهی و محمدعلی میرزا دولتشاه می‌رسید.

فرمانفرمائیان تحصیلات خود را در دانشسرای عالی ملی هنرهای زیبای پاریس گذراند و در آوریل دهه۳۰ فارغ‌التحصیل شد و به ایران بازگشت. او در گاراژ پدر خود کار طراحی را آغاز کرد. سپس در یکی از آتلیه‌های دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران زیر نظر محسن فروغی، فرزند محمدعلی فروغی، همراه با مهندس اوژن آفتاندلیانتس، هوشنگ سیحون و حیدر غیایی به کار و تدریس مشغول شد.

وقتی فرمانفرمائیان از پاریس به تهران برگشت در تهران اثری از ساختمان‌های مدرن، ورزشگاه و فرودگاه‌های بزرگ نبود، همین مساله باعث شد تا فضا برای درخشش چهره‌هایی چون او موثر باشد؛ او که بر کارکرد و عملکرد بنا تاکید ویژه‌ای داشت.

او کسی‌ است که ورزشگاه آزادی در غرب تهران، فرودگاه بین‌المللی مهرآباد و ساختمان بورس را طراحی کرده است. ساختمان پست‌ و تلگراف، ساختمان وزارت نفت، ساختمان صدا و سیما، ساختمان وزارت کار و ساختمان وزارت کشاورزی نیز توسط فرمانفرمائیان طراحی شده است.

معماری امروز ایران بسیار مدیون فرمانفرمائیان است. انگیزه مضاعف و ممارست بیش از اندازه وی در انجام کارهای بزرگ و ماندگار، سبب همکاری نزدیک او و سازمان برنامه شد. آغاز اعتماد به معماران ایرانی که با عملکرد شایسته عبدالعزیز فرمانفرمائیان گره خورده بود، منجر به آن شد که ابوالحسن ابتهاج که از موسسان برنامه‌ریزی در ایران بود، بتواند با ارجاع کار به او و معماران ایرانی دیگر، گام نخست را در جایگزین کردن دفاتر مشاوران ایرانی به جای مشاوران خارجی بردارد که تا قبل از سال۱۳۳۲ همه کارهای بزرگ در ساخت‌و‌ساز کشور را برعهده داشتند.

کامران دیبا، یکی دیگر از معماران برجسته معاصر ایران در نوشته‌ای دفتر فرمانفرمائیان را به‌خاطر تعدد کادر فنی و کیفیت حرفه‌ای و قدرت انجام کار در زمان خود و در خاورمیانه «بی‌نظیر» می‌شمرد و از جمله دستاوردهای این دفتر را «معرفی تکنولوژی پیشرفته در ساختمان بلندمرتبه» می‌داند که «با روش‌های ضدزلزله محاسبه شده‌اند.» نمونه‌های این بلندمرتبه‌سازی را هنوز می‌توان در تهران و در چندین سازه شاخص دید. دفتر مرکزی شرکت نفت، ساختمان وزارت کار، ساختمان وزارت کشاورزی، برج‌های سامان و برج‌های ونک‌پارک از جمله این ساختمان‌ها هستند. فرمانفرمائیان به لطف پرکاری کم‌نظیر، کیفیت بی‌مثال و خلاقیت قابل تحسین خود جاده صاف‌کن معماران ایران بود و باعث اعتماد به معماران ایرانی شد.

عبدالعزیز فرمانفرمائیان ۳۱خرداد۱۳۹۲ در اسپانیا در سن ۹۳سالگی درگذشت و در گورستان مون پارناس پاریس به خاک سپرده شد.وی طی ۳۵سال اقامت ناگزیر در خارج از ایران هیچ اثری خلق نکرد. خودش گفته بود؛ در غربت دستم به‌کار نمی‌رود.