عمارتی برای مجسمه‌های خاص شهر
در دوره‌های زمانی مختلف مجسمه‌های پایتخت ناگهان از معابر و بوستان‌های پایتخت غیبشان زد. این موضوع باعث شد تا برخی هر مجسمه و تندیسی که در شهر ناپدید می‌شد، به دزدی ربط بدهند. اما همیشه اینطور نبوده و گاه مجسمه‌ها از سطح شهر جمع‌آوری و به عمارتی خاص در پایتخت انتقال می‌یابد. اما این مکان کجاست و چرا برخی از مجسمه‌های شهر ناگهان غیبشان می‌زند!؟
میان باغ‌های وسیع، با درختانی سر به فلک کشیده خیابان جمالی جنوبی، باغ و عمارتی هست که از لحظه ورود با انواع مجسمه و سردیس در آن مواجه می‌شوید. پس از ورود می‌توان سردیس‌های برنزی ایرج افشار، محمدرضا شجریان، رودکی را در گوشه و کنارش ببینید و با مجسمه‌های به اشکالی مانند بُز، گاو برعکس، ملانصرالدین و… عکس یادگاری بگیرید. پت و مت، سندباد و پینکیو هم اینجا هستند و میان شمشادها و روی نیمکتی جا خوش کرده‌اند تا تو را به دنیای کودکی ببرند. گویا هر اثر حجمی که روزگاری در پایتخت داخل بوستان‌ها و معابر جا خوش کرده بودند، حالا به این عمارت انتقال یافته‌اند و همگی دورهم جمع شده است.
بهترین برای مجسمه‌ها
ورود به باغ و عمارت عین‌الدوله، نه بلیت می‌خواهد و نه معرفی‌نامه. کافی است که از در بزرگ آن وارد شوید تا عمارت زردرنگ با سقف شیروانی و محوطه بزرگش با انواع آثار حجمی در مقابل شما قرار بگیرد. اینجا باغ و عمارت عین‌الدوله است. مکانی که براساس نوشته ورودی اواخر قاجاریه و اوایل پهلوی در مساحت ۱۱ هزار و ۹۰۰مترمربع با زیربنای ۸۰۰ مترمربع ساخته شده است. از باغ و عمارتی تشکیل می‌شود که در باغ درختان زیادی وجود دارد و داخل عمارت با نقاشی دیواری، آیینه‌کاری و قاب‌بندی تزیین شده است سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی قرار گرفته و توسط نوه «بصیرالدوله هروی» به شهرداری واگذار شده است.
شهرداری هم سال ۱۳۸۶ آن را مرمت کرده تا در اختیار سازمان زیباسازی قرار بگیرد و حالا به محل جانمایی مجسمه‌های پایتخت تبدیل شده است. «مجید قادری» معاون فرهنگی سازمان زیباسازی شهرداری تهران می‌گوید: «آثار حجمی شهر تهران در دوره‌های مختلف رصد می‌شود تا اگر در گذر زمان تخریب شده، بازسازی شود. البته این بازسازی برخی مواقع در همان محل جانمایی اثر حجمی انجام می‌شود اما برای مرمت‌های اساسی مجسمه به عمارت عین‌الدوله انتقال می‌یابد. برخی مواقع هم برخی مسجمه‌ها به قید زمان و فوریتی در شهر جانمایی می‌شوند اما پس از آن باید جمع‌آوری شوند که در این مواقع هم یکی از مکان‌های انتقال و جانمایی سازمان زیباسازی عمارت است.»
مرمت آثار در باغ
در گوشه و کنار عمارت مجسمه بسیار می‌بینید، برخی برنزی‌اند و تعدادی فایبر گلاس و آهنی. قادری می‌گوید: «اگر سازنده مجسمه‌ای کارگاه یا محلی برای مرمت داشته باشد در گام نخست اثر به آن محل انتقال می‌یابد اما اگر جایی نداشته باشد از کارگاه عمارت برای بازسازی استفاده می‌کند و به همین دلیل تعداد مجسمه‌ها در اینجا زیاد است. به‌عنوان مثال سردیس برنزی استاد شجریان گرچه سال ۱۳۹۷ ساخته شد اما نیاز به بازسازی داشت که حالا مرمت آن به پایان رسیده است.»
برنزی‌ها جمع‌آوری شدند
اطراف عمارت اصلی که به «نگارستان برگ» شهرت دارد، تعداد سردیس‌های برنزی بیشتر است که می‌توان به سردیس‌های ایرج افشار، استاد شجریان و… اشاره کرد. به نظر می‌آید هر آنچه که در شهر بوده را به این محل منتقل کرده‌اند. قادری می‌گوید: «با توجه به حجم بالای سرقت‌ها در یک دهه اخیر، پیش‌بینی شد تا نمونه مشابهی از سردیس‌های برنزی با جنس فایبرگلاس ساخته شود و نمونه‌های اصلی به این مکان انتقال یافته است تا به‌عنوان اثر شاخص نگهداری شود. البته در نظر داریم در آینده نزدیک موزه آثار فاخر را راه‌اندازی کنیم. چون ساخت مجسمه‌ای مانند فردوس نمونه مشابهی ندارد یا برخی هنرمندان دیگر نیستند تا اثر فاخری ارائه دهند، به همین دلیل به دنبال ساخت موزه هستیم تا آثار ارزشمند در محیطی مناسب نگهداری شود.»
کپی‌ها را اینجا ببینید
بُز مش اسماعیل، مجسمه دربند و خیلی مجسمه‌های دیگری هم هستند که گرچه در پایتخت دیده می‌شوند اما نمونه اصلی‌اش در گوشه و کنار همین عمارت جا خوش کرده است. به‌عنوان مثال مجسمه دربند در انتهای باغ قرار دارد. قادری دراین‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «با توجه به اینکه مجسمه‌ها قبل از نصب قالب‌گیری می‌شوند، به همین دلیل نمونه اولیه‌ای از آن ساخته می‌شود و سپس به شکل برنز یا فایبرگلاس در شهر قرار می‌گیرد. مجسمه دربند هم نمونه‌ای از این موارد است تا اگر روزی نمونه اصلی تخریب شد و اتفاقی رخ داد، بتوانیم آن را بازتولید کنیم. برای همین مشابه تعدادی از مجسمه‌های این عمارت را می‌توان در شهر دید.»
آثاری که ماندگار شدند
عمارت عین‌الدوله، در این سال‌ها مجسمه‌های زیادی به خود دیده است. برخی مانند پت و مت و سند باد و تعداد زیادی از مجسمه‌های برنزی از جمله گاو که از سطح شهر جمع‌آوری شدند اینجا ماندگارند و تعدادی هم پس از مرمت به محل سابق یا محلی جدید انتقال یافته‌اند. قادری می‌گوید: «هزاران اثر حجمی در شهر وجود دارد که به تناوب زمانی و مکانی ساخته شده‌اند. اما آمار دقیقی از این آثار و محل جانمایی‌شان نیست. به همین از ابتدای امسال طرح احصای مجسمه‌ها، سردیس‌ها و نمادهای شهری را شروع کرده‌ایم. در این طرح اطلاعات محل جانمایی، مشخصات اثر و وضعیت فعلی‌اش ثبت می‌شود. همچنین در این میان آثار فاخر شناسایی می‌شوند تا در زمان راه‌اندازی موزه آنها نیز انتقال یابند و دیگر شاهد مواردی مانند سرقت آثار و… نباشیم.»
درباره نویسنده
نویسنده