عشق به ایران در همه آثار مرحوم اعتصام دیده می‌شود

ایرج اعتصام از معماران، شهرسازان و اساتید دانشگاهی مطرح ایرانی که طراح مجموعه شاهچراغ در شیراز به شمار می‌رفت، در سن ۹۲ سالگی چشم از جهان فروبست.
علیرضا قهاری، رئیس انجمن مفاخر معماری درباره شخصیت فرهنگی و هنری مرحوم اعتصام به ایسنا می‌گوید: می‌توان دکتر اعتصام را معمار و شهرسازی برای تمام دوران دانست، به این علت که تمام عمر خود را صرف آموزش شهرسازی کرد. از همان ابتدا که در ایران رشته شهرسازی پا گرفت، ایشان جزو اساتید برجسته‌ای بودند که این حرفه را آموزش دادند.
به گفته قهاری، دکتر اعتصام مصداق یک فرد سلیم‌النفس و مصالحه‌آمیز بود. با وجود اینکه در کار‌های فنی، رعایت اخلاق حرفه‌ای بسیار مهم است و معمولاً همه دنبال می‌کنند، ولی فردی که به معنای واقعی کلمه، اخلاق حرفه‌ای را رعایت کند و عرصه را برای همه حتی رقبای خود باز بگذار، کمتر داریم. ایشان ـ دکتر اعتصام ـ استاد اخلاق، مدارا کردن و دوستی بودند. کم هستند افرادی مانند ایشان که تا این حد مسالمت‌آمیز زندگی کنند.
وی دباره اینکه دیدگاه ایرج اعتصام در معماری و شهرسازی چه بود، عنوان می‌کند: دکتر اعتصام اساساً بیشتر زندگی خود را در ارتباط با جهان مدرن گذراند. ایشان تا مقداری حرفه‌مندان شهرسازی و معماری را با جنبه‌های زیباشناسی و هنری شهرسازی و معماری دنیای مدرن آشنا کردند. خط فکری ایشان، مدرن و انسان معاصر بود. دکتر اعتصام در زمانه خود زندگی کرد، آموزش داد و دانشجویان را به زمانه خودشان آشنا کرد.
او ادامه می‌دهد: اگرچه شاید خط فکری مدرن و انسان معاصر در این دوره به لحاظ پرطرفدار بودن گرایش به جنبه‌های سنتی تا حدی سخت‌تر باشد، ولی به دور از این مسائل، آموزش دانشجویان این رشته با اساتیدی مثل دکتر اعتصام که در کشور‌های غربی هم آموزش می‌دادند، موجب می‌شد دانش روز به آن‌ها منتقل شود که این امر برای پیشرفت حرفه در ایران بسیار مؤثر بود.
رئیس انجمن مفاخر معماری در ادامه توضیح می‌دهد: دکتر اعتصام حداقل برای خود من الگوی آموزشی و زندگی بود. او تا آخرین لحظات مشغول ترجمه و به‌خصوص تدریس بود. اینکه در دهه ۹۰ زندگی خود همچنان کار کنی، امری نیست که هر روز شاهدش باشیم. دکتر تنها شش ماه از زندگی خود را به خاطر مشکلات جسمانی تدریس نکرد. آخرین ترجمه او کتاب «معماری جهان» است که بسیار نفیس است.
به گفته وی، دکتر اعتصام در کنار بازسازی حرم شاهچراغ و طراحی مجموعه فرهنگی و مذهبی آن، طراحی پردیس دانشگاه سیستان و بلوچستان را در کارنامه دارند که یک کار بومی و مدرن است. ایشان بنا بر همان طرز فکری که داشتند و جهان را معاصر می‌دیدند، اگر به گذشته توجهی هم داشتند با تلفیق دوره معاصر بود. با این حال در همه آثار او عشق به ایران دیده می‌شود. نکته جالبی که در شهرسازی ایشان دیده می‌شود، ارتباط بین‌المللی در زمینه هبیتات و اسکان بشر است که ما کم داریم افرادی که از این جهت هم بتوانند ارتباط کشور را با جهان حفظ کنند. البته مسلط بودن ایشان به زبان و تدریس در دانشگاه‌های غربی باعث شد که بتوانند نماینده خوبی از بابت نشان دادن کشور به مجامع بین‌المللی باشند.
قهاری در پاسخ به این سؤال که آیا جایگزینی برای ایرج اعتصام در معماری ایران خواهیم داشت، عنوان می‌کند: باید سال‌ها بگذرد که چنین شخصیتی هم از نظر اخلاق و هم حرفه در معماری و شهرسازی پیدا شود. البته ممکن است افرادی را داشته باشیم که معمار یا شهرساز خوبی باشند، ولی دکتر اعتصام مجموعه‌ای از یک فرد حرفه‌ای و اخلاق‌مدار بود. ایشان در هر درجه‌ای که بودند کسی جز خاطره خوب از او ندارد. شاید اگر شاگردان دکتر، مرامش را دنبال کنند، بتوانند وفاداری خود را به او ابراز کنند.

روزنامه جوان