طرح مرمت و احیای کاروانسرای وکیل کرمان زیر تیغ نقد

 دومین نشست از سلسله نشست‌های «ققنوس ایران فرهنگی» با موضوع بررسی طرح مرمت و احیای کاروانسرای وکیل کرمان، روز دوشنبه ۱۲ خرداد ۱۴۰۴ در عمارت مسعودیه برگزار شد.

در این نشست، قلی‌نژاد معاون فناوری پژوهشگاه میراث‌فرهنگی، فرازمرز پارسی مدیر طرح مرمت کاروانسرا، خسرو طالب‌نژاد مشاور مدیرعامل صندوق توسعه و احیا و جابر نوروزی سرپرست واحد فنی صندوق حضور داشتند.

طالب‌نژاد در ابتدای جلسه با بیان اینکه هدف اصلی این نشست بررسی و انتشار تجربیات در زمینه احیای بناهای تاریخی است، از ارائه‌کنندگان خواست مباحث تخصصی را بیشتر مورد توجه قرار دهند تا نتایج این جلسات برای دانشجویان و پژوهشگران نیز قابل استفاده باشد.

در ادامه، یونس قهرمانی به نمایندگی از گروه مشاور معماری و مرمت پروژه، روند مرمت کاروانسرای وکیل کرمان را تشریح کرد. او با اشاره به اینکه این کاروانسرا در سال ۱۳۹۶ به سرمایه‌گذار تحویل داده شد، توضیح داد: بنا پیش از مرمت،  سه دهه متروک بود و در این مدت چند پیمانکار و مشاور تغییر کرده بودند، بدون آن‌که کار اجرایی مشخصی صورت گیرد.

به گفته قهرمانی، پس از آغاز فعالیت گروه مشاور، مشخص شد که بخشی از اضلاع غربی و شرقی بنا با خطر جدی مواجه‌اند و اقدامات اولیه برای رفع خطر انجام شد، چراکه محل عبور و مرور مردم و توقف خودروها بود.

قهرمانی ادامه داد: این کاروانسرا در یکی از بهترین نقاط بازار کرمان و در نزدیکی مجموعه گنجعلی‌خان قرار دارد و بخشی از مجموعه تاریخی وکیل کرمان محسوب می‌شود که شامل مسجد، حمام، مدرسه و فضاهای دیگر است.

او اضافه کرد: کاروانسرای وکیل به عنوان نمونه‌ای منحصربه‌فرد از سراهای درون‌شهری ایران، دارای تنوع بالایی از تزیینات معماری است. به دلیل متروکه بودن طولانی‌مدت، این بنا دچار آسیب‌هایی از جمله حمله موریانه، ترک‌های ساختاری و ریزش چهار نمای اصلی شده بود.

قهرمانی یکی از چالش‌های اصلی پروژه را بازسازی حیاط شمال‌شرقی دانست که کاملاً تخریب شده بود. او با استناد به عکس‌های هوایی سال ۱۳۳۵ و نقشه‌های ترسیمی سال ۱۳۶۰، وجود این بخش را اثبات کرد و گفت این نقشه‌ها در روند بازسازی بسیار کمک‌کننده بودند. به گفته او، در یکی از زیرپله‌ها نقشه‌هایی کشف شد که نشان می‌داد بنا دارای چهار حیاط بوده است.

او افزود: شناسایی ترک‌های فعال، نصب سونداژ، و سبک‌سازی سازه و سقف برای کاهش خطرات انجام شده است. در عین حال، ظرفیت بهره‌برداری از بنا نیز بررسی شده و علاوه بر تبدیل آن به بوتیک‌هتل، امکان اضافه کردن سالن اجتماعات و فضاهای خدماتی دیگر نیز پیش‌بینی شده است.

این مشاور مرمت تاکید کرد: این بنا دارای ۵۷ اتاق و سوئیت با ظرفیت اقامت ۱۴۰ نفر است و امکان پذیرایی از ۲۵۰ نفر نیز در آن وجود دارد.

قهرمانی اضافه کرد: وجود ترک‌های عمیق، خاک دستی و نشست سازه از جمله مشکلات عمده‌ای بود که در مسیر مرمت با آن مواجه بودند. اقدامات متعددی نیز برای رفع خطر در بخش‌هایی مانند برج ساعت و سایر اجزای معماری بنا انجام شده است.

قهرمانی همچنین به طراحی داخلی بنا اشاره کرد و گفت برای این بخش، ترکیبی از الگوهای سنتی و مدرن در نظر گرفته شده است.

در ادامه این نشست، فرامرز پارسی مدیر طرح مرمتی پروژه نیز توضیحاتی درباره اقدامات فنی ارائه داد. او با اشاره به مشکل رطوبت در محیط بنا گفت: برای رفع این چالش، دور تا دور کاروانسرا کانال‌کشی برای زه‌کشی انجام شده و کف حجره‌ها نیز بلوکاژ شده است.

به گفته پارسی، ارزیابی آسیب‌ها پس از اتمام مرمت نیز ضروری است چراکه گاهی ممکن است برخی مشکلات به درستی شناسایی نشده باشند یا نحوه بهره‌برداری از فضاهای تاسیساتی موجب بروز آسیب‌های ثانویه شود.

او همچنین از اجرای سایبان موقت برای جلوگیری از آسیب بارندگی حین سبک‌سازی سقف خبر داد و تأکید کرد: مرمت اصولی نیازمند پایش مداوم و دقت بالا در مواجهه با تغییرات سازه‌ای و محیطی است.