شهرزیرزمینی «ارزانفود» نیازمند اعتبار/ حمایت ها تقویت شود

 سال ۱۳۸۹ بود که حفاری‌های معدنی در منطقه شرقی کوهستان الوند برای یافتن سیلیس موجب کشف یکی از جالب‌ترین اکتشافات تاریخ باستان‌شناسی ایران و جهان شد. همان زمان روستای ارزانفود که در بین کوهپایه‌های رشته کوه الوند محصور شده است به دلیل وجود این مجموعه شگفت‌انگیز به خود بالید و روستایی که به دلیل موقعیت خاص طبیعی و مرکزیت ژئوپولتیک بر سر زبان‌ها بود چشم به رونق گردشگری در منطقه دوخت.

مجموعه دستکند ارزانفود در عمق سه تا شش متری زمین حفر شده و طبق نظر باستان‌شناسان از دوره اشکانی تا ساسانی مورد استفاده قرار می‌گرفت و اگرچه به طور معمول شهرهای زیرزمینی در مجاورت یک تمدن بزرگ ساخته می‌شده‌اند اما تاکنون تمدن قوی در حاشیه این منطقه یافت نشده است.

علاوه بر این، معماری دستکندها از جمله گونه‌های منحصر به فرد معماری است که در استان همدان شاهد تنوع بسیار زیادی از آن هستیم و از جمله آن‌ها معماری دستکند صخره‌ای و معماری دستکند زیرزمینی است، همچنین دستکندی مثل ارزانفود می‌تواند آینده گردشگری استان را متحول کند اما متأسفانه پس از گذشت بیش از یک دهه از کشف این جاذبه بکر، هنوز این اتفاق نیفتاده است.

آثاری از دوره تاریخی و دوره‌های ساسانی و اشکانی پیدا شد

علی خاکسار  گفت: از زمان کشف دستکند ارزانفود تاکنون چهار فصل کار پژوهشی و مرمت اضطراری در این مجموعه انجام شده است.

معاون گردشگری اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان همدان با اشاره به اینکه وسعت این مجموعه پنج هکتار تخمین زده می‌شود و بخش زیادی همچنان زیر خاک است، ادامه داد: مجموعه یک بستر سنگی طبیعی بوده که به صورت دستکند و زیرزمینی ایجاد شده و شامل مجموعه آثار گسترده‌ای است که در عمق‌های متغیر کنده شده‌اند و علاوه بر آن روی محوطه ارزانفود نیز یک معماری سنگی شناسایی شده است.

وی با بیان اینکه آثار معماری دستکند فوق‌العاده مهم است و تاکنون ۸۰ فضا و اتاق در آن کشف شده است، افزود: بیشتر آثار کشف شده این شهر زیرزمینی مربوط به قرون میانی دوره اسلامی یعنی آل‌بویه، سلجوقی، صفوی و ایلخانی است.

مدیر پایگاه ملی دستکندهای استان همدان اضافه کرد: همچنین در کاوش‌های شهر زیرزمینی ارزانفود آثاری از دوره تاریخی و دوره‌های ساسانی و اشکانی نیز پیدا شد که مهر تأییدی بر اهمیت محوطه است.

خاکسار با اشاره به اینکه سال ۹۵ پایگاه ملی دستکندهای استان همدان شکل گرفت و از آن زمان تمام اقدامات تحت نظر پایگاه انجام و هر ساله بودجه‌ای به آن اختصاص داده می‌شود، گفت: در دستکند ارزانفود دسترسی به برق شهری امکان‌پذیر نبود و به همین دلیل برای تأمین نیروی برق سایت انرژی خورشیدی ایجاد شد.

وی با اشاره به اینکه همزمان بخش‌های کاوش شده نورپردازی و ورودی‌ها اجرا شد، اظهار کرد: در بخش خارج از عرصه موجود، پایگاه معماری ۱۴۰ متر با استفاده از مصالح همگون برای استقرار عوامل انسانی، بخش اداری و سالن معرفی و ورودی شهر زیرزمینی ساخته شد.

خاکسار با بیان اینکه نیمی از فضای ساخته شده همزمان با بهره‌برداری فاز اول قابل بازدید می‌شود، گفت: به هیچ وجه نیاز نیست همه عرصه کاوش شود و نگهداری آن نیز در توان ما نیست بنابراین همین که فضا را مدیریت کنیم کار بزرگی انجام شده است.

معاون گردشگری استان همدان در مورد ارزش و جایگاه دستکندها در تاریخ کشور و استان همدان نیز گفت: معماری دستکندها از جمله گونه‌های منحصر به فرد معماری بوده که در استان همدان شاهد تنوع بسیار زیادی از این گونه‌ها هستیم که از جمله آن معماری دستکند صخره‌ای و معماری دستکند زیر زمینی است.

وی با بیان اینکه دستکند ارزانفود به مطالعات تکمیلی نیاز دارد، تصریح کرد: برای تعیین عرصه مشکل نداریم اما حصار سنگی شهر زیرزمینی باید خواناسازی شود، علاوه بر این محوطه سازی، اجرای مسیرهای گردشگری، تکمیل نورپردازی فضای زیرزمینی و سطح محوطه، استقرار عوامل و نیروهای انسانی، تکمیل ساختمان پایگاه و زیرسازی مساحت دو کیلومتری روستا تا پایگاه از جمله اقداماتی است که باید انجام شود.

دستکند ارزانفود همچنان چشم انتظار تخصیص اعتبار است

خاکسار در ادامه صحبت‌های خود، درباره زمان بازگشایی شهر زیرزمینی ارزانفود بر روی گردشگران بیان کرد: دستکند ارزانفود همچنان چشم انتظار تخصیص اعتبار است و به علت محدودیت فصلی ملاحظاتی برای انجام کارها در این محوطه وجود دارد.

وی ادامه داد: به علت حساسیت پرونده ثبت جهانی «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» تمام اعتبارات به این پرونده اختصاص داده شد که در آن بازه زمانی منطقی بود اما دستکندهای استان همدان به عنوان مهمترین جاذبه‌های گردشگری باید به زودی از اعتبارات برخوردار شوند.

خاکسار با اشاره به اینکه در صورت تخصیص اعتبار و بهره‌برداری از فاز نخست، درهای دستکند ارزانفود به روی گردشگران باز می‌شود، گفت: این جاذبه منحصربه فرد می‌تواند به یکی از قطب‌های گردشگری استان تبدیل شود و سالانه پذیرای علاقمندان به تاریخ و هنر باشد.

اگر بگوییم همدان خاستگاه دستکندهای ایران است گزافه نگفته‌ایم چراکه در سالیان اخیر نمونه‌های بی‌نظیری از اینگونه فضاهای معماری در استان کشف شده که مهمترین آنها دستکند سامن، دستکند ارزانفود و دستکند صالح‌آباد است.

این گنج‌های زیرزمینی که جاذبه‌های فراوان در دل خود دارند می‌توانند به قطب‌های گردشگری همدان تبدیل شوند اما متأسفانه سال‌هاست که در گیر و دار تأمین اعتبار مانده‌اند و تنها سهم آنها از گردشگری، وعده بازگشایی است. همچنین دستکند ارزانفود به عنوان مهم‌ترین و با ارزش‌ترین محوطه دستکند در کشور نیازمند تأمین اعتبار لازم است تا با برخورداری از زیرساخت‌های مناسب و استاندارد در کنار طبیعت بکر و زیبای روستای ارزانفود بخشی از تاریخ را به علاقمندان معرفی کند.

مهر