سنگاب منحصربه‌فرد مسجد جامع عتیق؛ روایتگر شکوه معماری ایران
سنگاب دوازده‌ضلعی مسجد جامع عتیق شیراز، شاهکاری منحصربه‌فرد از هنر سنگ‌تراشی دوره‌های زندیه و قاجاریه، همچنان درخششی بی‌مانند از اصالت و ظرافت ایرانی را به نمایش می‌گذارد.
مسجد جامع عتیق شیراز، یکی از مهم‌ترین میراث تاریخی و فرهنگی ایران، سنگابی بی‌نظیر را در دل خود جای داده است که نمادی از هنر والای سنگ‌تراشی ایرانی محسوب می‌شود. این اثر تاریخی، با طراحی منحصربه‌فرد خود، نشانگر خلاقیت معماران ایرانی و روایتگر دوره‌های زندیه و قاجاریه نیز هست.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان فارس، امروز، ۱۰ آذرماه، در حاشیه بازدید از مسجد جامع عتیق، با اشاره به اهمیت سنگاب‌های تاریخی گفت: «سنگاب یکی از عناصر مهم در معماری ایران است که به‌ویژه در مساجد، بقاع متبرکه و گاه در حمام‌ها به اشکال گوناگون تجلی یافته است.»
معماری بی‌نظیر سنگاب
این سنگاب تاریخی، به گفته محمد ثابت اقلیدی، از جنس سنگ سماق ساخته شده است و طراحی آن به‌صورت دوازده‌ضلعی منتظم انجام گرفته است. او با بیان جزئیات ساختاری این اثر افزود: «فضای داخلی سنگاب به‌صورت دایره طراحی شده است و در نیمی از بدنه داخلی آن شیارهای عمودی اجرا شده‌اند. زوایای بیرونی سنگاب نیز با ستون‌های کوچکی تزئین شده‌اند که بر پایه‌ای گلدانی شکل استوار هستند.»
وی در ادامه توضیح داد: «طرح‌های تزئینی ستون‌های این سنگاب متنوع هستند و عموماً از هنر دوره زندیه و قاجاریه اقتباس شده‌اند. پیشانی هر ضلع سنگاب نیز با دو ردیف مقرنس ساده تزئین شده است و در زیر آن، یک قاب مستطیلی، مصرعی از کتیبه‌هایی به خط نسخ را در خود جای داده است که حکاکی‌های دقیق و هنرمندانه‌ای دارند.»
ویژگی‌های برجسته سنگاب مسجد جامع عتیق
این سنگاب، که از نظر ابعاد و طراحی از نمونه‌های استثنایی به شمار می‌آید، قطر ۳۶/۱ متر و ارتفاع ۷۰ سانتی‌متر دارد. ثابت اقلیدی تصریح کرد: «این سنگاب، با طرحی که به دوازده‌ضلعی منتظم مشهور است، از نظر هنری و تاریخی یکی از آثار برجسته و منحصربه‌فرد ایران محسوب می‌شود.»
محل نگهداری و اقدامات حفاظتی
با توجه به اهمیت این اثر، سنگاب تاریخی مسجد جامع عتیق اکنون در موزه پارس شیراز نگهداری می‌شود. مدیرکل میراث فرهنگی فارس در این خصوص اظهار داشت: «بر اساس مطالعات انجام‌شده، اقدامات حفاظتی و مرمتی این سنگاب در آینده نزدیک آغاز خواهد شد. این پروژه‌ها به منظور حفظ ارزش هنری و تاریخی این اثر و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی برنامه‌ریزی شده‌اند.»
سنگاب؛ نمادی از هنر و تاریخ ایران
سنگاب‌ها در تاریخ معماری ایران نقشی فراتر از یک عنصر کاربردی داشته‌اند. آن‌ها نمادی از زیبایی‌شناسی، فرهنگ و مهارت هنرمندان در دوره‌های مختلف تاریخی هستند. سنگاب مسجد جامع عتیق، با طراحی دقیق و کتیبه‌های هنرمندانه، شاهکاری از این هنر است که نشان‌دهنده پیوند عمیق بین معماری و فرهنگ ایرانی است.
مسجد جامع عتیق، با در اختیار داشتن چنین اثری ارزشمند، نمایانگر اهمیت میراث فرهنگی ایران است. حفاظت و معرفی آثاری از این دست می‌تواند نقش مؤثری در جذب گردشگران داخلی و خارجی و همچنین تقویت هویت فرهنگی و تاریخی کشور ایفا کند.
سنگاب تاریخی این مسجد، یادگاری از هنر برجسته گذشته بوده و وظیفه‌ای مهم را بر دوش مسئولان و جامعه فرهنگی قرار می‌دهد و آن چیزی نیست جز پاسداری از این گنجینه‌های بی‌بدیل برای نسل‌های آینده.
درباره نویسنده
نویسنده