ساختن «معماری» با ساختن «معمار» صورت می گیرد

به گزارش روابط عمومی حوزه هنری؛ نشست سی‌ام از سلسله نشست‌های «مسأله شهر؛ گفتگوهای انتقادی مدیریت شهری و علوم‌انسانی در باب شهر» با حضور دکتر سید غلامرضا اسلامی، معاون سابق آموزشی دانشکده هنرهای زیبا و عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه سوره، دکتر نجمه دشتکی، سرپرست دانشکده معماری دانشگاه سوره و دبیری سیدفاضل سجادی، پژوهشگر حوزه شهرسازی روز دوشنبه ۳ مهرماه در سالن سلمان هراتی حوزه هنری برگزار شد .

دانشگاه و شیوه های آموزشی در ساخت شهر

در ابتدای این نشست،سیدفاضل سجادی گفت: به بهانه بازگشایی دانشگاه‌ها، نشست سی‌ام به آموزش معماری اختصاص دارد. ما هر چقدر از معماری و شهر بگوییم اما واقعیت این است که این حوزه مستلزم وجود افرادی است که آن را طراحی کنند. در نظام آموزشی ما، دانشکده معماری و شهرسازی بار اساسی این مهم را به دوش می‌کشد و معماران و شهرسازان ما را تربیت می‌کند. اما وقتی که به نظام مهندسی ورود می کنیم، دچار خلاء هایی  می شویم، وقتی که به شهر نگاه می کنیم با نقص‌هایی روبرو می شویم. می خواهیم ببینیم که دانشگاه ها و شیوه های آموزشی ما و پاردایم های تربیت معمار ما ،چه ارتباطی با این خلاء و نقص دارد و چقدر باید در دانشگاه ها پیگیر این امر باشیم و چقدر باید این مسئله را به بعد از دانشگاه یعنی نظام مهندسی و به سیستم معماری و شهرسازی کشور موکول کرد.

وی با ذکر این سئوال ادامه می دهد اگر بخواهیم برخلاف همیشه که ما از گذشته و تاریخ شروع می کنیم ،  به آینده نگاه کنیم باید ببینیم چه باید کرد که ما آینده بهتری داشته باشیم ؟ و چطور در این مسیر وررود کنیم؟ چگونه مساله آموزش معماری و آموزش همراه با پرورش صفات انسانی و پرورش و توجه به زندگی مردم موررد توجه قرار بگیرد و ذیل آن ، انسان جدید معمار هم بتواند به مسئولیت های خود عمل کند؟

سید غلامرضا اسلامی، عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه سوره، در پاسخ به سوال مطرح شده گفت: همان طور که گفتید ما در دنیایی زندگی می کنیم که تغییرات گسترده ای در آن رخ داده است از دنیای کشاورزی و صنعت عبور کرده‌ایم و در حال حاضر در دنیای الکترونیک هستیم و شاید در آستانه دنیای چهارم که «دنیای متاورس» است قرار گرفته ایم. همه حس می کنیم که خیلی از اتفاقات با سرعت در حال تغییر است، این تغییرات ، دلهره ای را به وجود می آورد که گام بعدی چیست و چگونه ما خود را با مسائل پیش رو تطبیق و تنظیم کنیم .

بازگشت به اصل فرهنگی و مکاتب سنتی

وی افزود: می توان گفت نظام حاکمیتی می تواند بر روی نظام آموزشی و پرورشی در حوزه تخصصی‌ای مانند معماری تاثیر بگذارد . بعد انقلاب اسلامی ایران، عده ای از اساتید و دانشجویانی که استاد شده بودند تصمیم گرفتند معماری را مقداری به آن اصل فرهنگی و اصل مکاتب سنتی خودمان نزدیک کنند و در این زمینه تلاش های بسیاری شد.

وی در ادامه گفت: به یاد دارم که ما هم در این زمینه خیلی تاثیرگذار بودیم که دانشگاه را به سمت نیازهایی که مورد خواست و نیاز مردم بود ببریم تا دانشجویان با فرهنگ سنتی خود بیشتر آشنا شوند که در آینده محصول کار آنها بیشتر بتواند بر روی فرهنگ خودمان تاثیر بگذارد. این تلاش ها به عقیده من قابل توجه است اگرچه  مکتوب نشده است ولی باید برگردیم و ببینم که از نظر آموزشی و پرورشی و حتی در حوزه تخصصی و حرفه ای، چه کارهایی با این نیت که ما دارای فرهنگ عمیقی هستیم و متاثر از این فرهنگ عمیق می توانیم کارهایی را انجام دهیم، صورت گرفته و این کارها چقدر موثر و مفید بوده است. نمی توان گفت که فعالیت هایی انجام نشده ،‌چرا که به عقیده من فعالیت های مثبتی انجام شده اگرچه ما نقدهایی به خیلی از مواردی که اتفاق افتاده داریم ، البته که از جهت کیفیت آموزش، پژوهش و تخصص مورد نقد هم است .

دکتر اسلامی اظهار داشت: سئوال شما این است آیا می توانیم در حوزه دانشگاه ما قدرت این را داشته باشیم که افرادی را که بتوانند در جامعه موثر باشند تربیت کنیم. از منظر نظری صحبت های بسیاری شده است. به طور مثال،  سیاست های وزارتخانه راه و شهرسازی خیلی شاخص و قابل توجه است . به همین دلیل ، روزآمدی، کارآمدی، بومی سازی و اسلامی سازی دانشگاه ها در دستور کار همه حرفه های دانشگاهی قرار گرفته است .

روزآمدی

روزآمدی: مبحث روزآمدی بدان معناست که متناسب با همه تلاش هایی که در همه جهان صورت  می گیرد، در حوزه معماری ماباید شناخت داشته باشیم و باید فعالیت هایمان را به روز کنیم، نه در گذشته بمانیم و نه در حال ، بلکه نگاهی به آینده داشته باشیم و حتی می توانیم آینده نگر باشیم و ایده آل هایمان را که برگرفته از مکتب فکری ما یعنی اسلامی است قادر باشیم پیاده کنیم .

کارآمدی

کارآمدی:  نیز بدان معناست که بلاخره دانشگاه، نیازهای صنعت و نیازهای مردم  را برطرف کند . به نظر من کارآمدی یعنی مثلا اینکه اینکه کارشناسی ارشد پیوسته ای که در زمان گذشته بود، بعد از بازشدن دانشگاه ها و همچنین با رخ دادن انقلاب فرهنگی ، به کارشناسی ارشد ناپیوسته تبدیل شد .در آن زمان جنگ تحمیلی اتفاق افتاده بود و به دنبال آن خسارت های زیادی به وجود آمده بود که در آن زمان نیاز بود تا معمارانی در حد تکنسین ها تربیت شوند که کمک دست، معماران اصلی قرار بگیرند و ساخت وساز مسکن ها و یا بناهای مورد نیاز شهرستان های آسیب دیده از جنگ تحمیلی را انجام بدهند.

سجادی در ادامه این نشست،خطاب به نجمه دشتکی، سرپرست دانشکده معماری دانشگاه سوره گفت: دانشکده معماری سوره، وارد یک عرصه هم آوردی سختی شده است . شما هم برای ما بگویید چقدر تجربه ها، آبشخورها و پاردایم ها بررسی شده؟  چقدر جهان جدید شناخته شده و دانشکده معماری چه کار می خواهد بکند ؟ چون این را هم می‌دانیم که وقتی دانشجویان جدیدی وارد دانشگاه می شوند، بخش  عمده‌ای از کار تربیت، به دوش اساتیدی است که باید همراه شوند . بحث این است که همان قدر که به دانشجو و پذیرش دانشجو توجه می شود به حضور اساتید نیز باید توجه شود و در نهایت ، صحبت انتهایی آقای دکتر در رابطه با این بود که معماری علم حضور است و بیشتر از آنکه ما به مغزیات توجه کنیم به جنبه های دیگر این ماجرا نیز باید توجه کنیم . تعبیر شما را می شنویم .

چالش ها و راه حل ها

دکتر دشتکی اظهار داشت: دکتر اسلامی به نکاتی اشاره کردند و من از منظر اجرایی ، چالش هایی که دانشکده معماری  و شهر سازی دانشگاه سوره و اصولا دانشگاه های کشور با آن روبه ور هستند و همچنین راه حل هایی که ما در این زمینه پیش گرفته ایم را عنوان می کنم . البته ما در دانشکده معماری  و شهر سازی دانشگاه سوره هنوز ابتدای راه هستیم و قطعا نواقص زیادی داریم . همانطور که مطرح شد مبحث انعطاف پذیری بسیار مهم است ما نیز در  این مسیر پیش می رویم و هر کجا که اشتباه داشتیم تجربه کسب می کنیم و مجددا وارد عمل شویم .

وی افزود: آقای دکتر  نکاتی مانند مباحث روزآمدی، کارآمدی ، بومی سازی ، انعطاف پذیری و مبحث فطرت و احساسات را عنوان کردند . من در ارتباط با این مواردی که مطرح شد نکات و حاشیه ها و همچنین چالش هایی که با آن در دانشکده روبه رو هستیم را بیان می کنم .

سرپرست دانشکده معماری دانشگاه سوره در ادامه عنوان کرد: یکی از مهمترین مباحثی که بدان اشاره شد مبحث روزآمدی است ، مشکلی که  ما در ارتباط با مباحث تدریس در دانشگاه ها داریم مبحث روزآمدی است که چقدر سرفصل های وزارت علوم در رشته معماری و شهرسازی روز آمد و جدید است. وقتی که سرفصل وزارت علوم را برای اساتید ارسال می کنیم که طبق این سرفصل دورس را تدریس کنند اساتید در رابطه با این سرفصل ها می گویند این کتاب هایی که معرفی شده قدیمی است و  اگر آنها را تدریس کنیم برای دانشجویان جذابیتی ندارد و روبه جلو نیست این یکی از چالش هایی است که در کلیه دانشگاه ها وجود دارد .

تشکیل شورای تخصصی گروه ها

دکتر دشتکی در ادامه  درباره تجربیات دانشکده معماری دانشگاه سوره در این زمینه گفت: در این رابطه ، کاری که ما انجام داده ایم تشکیل شورای تخصصی گروه ها در رشته معماری ، معماری داخلی ، معماری اسلامی و شهرسازی است ، علاوه بر این از اساتید درخواست کردیم که سرفصل های تدریس خود  و مواردی که به نظرشان جزو نواقص سرفصل های وزارت علوم است را برای ما ارسال کنند و دست آنها را در این زمینه باز گذاشته ایم تا  اگر می توانند در ارتباط با آن، مبحثی را ارائه دهند .

وی یادآور شد: مشکل دیگری که در ارتباط با سرفصل وزارت علوم در رابطه با رشته معماری و شهرسازی وجود دارد این است که درس های این رشته بسیار فنی و پیوسته هستند و وقتی اساتید این دورس را تدریس می کردند، ترم بعد ، دانشجو با یک استاد دیگری این درس ها را داشته است . به بیان ساده تر همپوشانی  بین بحث تدریس اساتید هم بسیار زیاد است . به همین دلیل، دست استاد را در مورد مباحثی که به نظرشان روزآمد است بازگذاشته ایم و از اساتید خواستیم اگر در جلسات درسی شان مباحثی را تدریس می کنند که به نظرشان روزآمد است و برای دانشجویان ترم های بالاتر نیز کاربرد دارد،  به ما اعلام کنند که همه دانشجویان در آن جلسه شرکت کنند و فقط محدود به یک ترم نباشد.

رساله هایی که در کتابخانه ماند

سرپرست دانشکده معماری دانشگاه سوره اظهار داشت: مبحث بعدی مبحث کارآمدی بود که در مورد آن صحبت شد به عقیده من نقطه ضعفی که وجود دارد و همه به آن اذعان داریم، فاصله بین دانشگاه ها و صنعت است ، چالشی که ما بسیار با آن روبه رو هستیم در ارتباط با کارآمدی پروژه ها، پایان نامه ها و رساله ها است . ما دانشجویان بسیار توانمندی داریم که زمان های بسیاری را بر روی پایان نامه ها و یا رساله های دکتری خود می گذارند  ولی اتفاقی که می افتد این است که متاسفانه چون ارتباط با صنعت وجود ندارد این رساله ها و یا پایان نامه ها فقط در کتابخانه ها نگهداری می شود .

وی تشریح کرد: این جدایی علم و صنعت به عقیده من به سیستم دانشگاهی ما ضربه می زند . باید یک مدیریت یکپارچه وجود داشته باشد که بتوانیم این ارتباطات را بیشتر کنیم حالا هر چقدر ارتباط بین دانشگاه و صنعت بیشتر باشد در نتیجه موفق تر می شود .

دکتر دشتکی افزود: مبحث بعدی که در مورد آن صحبت شد «برون سازی» است.نظریاتی که در حوزه معماری و شهرسازی وجود دارد وقتی رفرنس های اصلی را مطالعه می کنیم می بینیم که معیار ها و شاخص هایی که در آن نظریه غربی توضیح داده شده با معیار های ما همخوانی ندارد ،درواقع ما نتوانسته ایم در این حوزه قوی عمل کنیم .

انعطاف پذیری و نقش آن در آموزش

سرپرست دانشکده معماری دانشگاه سوره در ادامه گفت: مبحث دیگری که در مورد آن صحبت شد انعطاف پذیری بوده که نقش بسیار مهمی دارد و ما در دانشکده معماری  و شهر سازی دانشگاه سوره بدان توجه می کنیم. یکی دیگر از نکاتی که آقای دکتر به آن اشاره کردند و به عقیده من بسیار مهم است ، نقش دانشگاه و نقش اساتید در مبحث فطرت و احساسات است . من به عنوان سرپرست دانشکده که با دانشجویان ارتباط تنگاتنگی دارم، با تمام وجود این موضوع را لمس می کنم که چقدر یک استاد می تواند در زندگی دانشجو تاثیرگذار باشد .

دکتر دشتکی عنوان کرد: نکته دیگری که خواستم به صحبت های آقای دکتر اضافه کنم این موضوع است که به نظر من هر وقت که ما در دانشکده از پایین به بالا عمل کردیم ، یعنی بر اساس آن چیزی که دانشجو درخواست داشت برنامه ریزی کردیم  و نیازها و دغدغه هایش  را شناسایی کردیم و در چهارچوب هایی که برای ما مهم است آنها را شکل دادیم ، موفق تربودیم .

به نظر می آید ما هر زمان بتوانیم مدیریت مشارکتی در سطح دانشگاه ها از پایین به بالا داشته باشیم قطعا در مسیر درست تری قرار خواهیم گرفت .

سجادی در ادامه این نشست خطاب به دکتر اسلامی گفت: آقای دکتر شما در انتهای صحبت هایتان در مورد بحث مصاحبه ها و ورودی دانشجوها گفتید. اساس ماجرا این  است که دانشجویی که  وارد شود باید استعداد و خمیر مایه ای  داشته باشد که به ماده موثره تبدیل شود. اولین اقدامی که در حال حاضر به چشم می آید این است که در دانشکده سوره تغییر شیوه یا ا ضافه کردن یک مرحله به شیوه پذیرش به وجود آمده است . با توجه به این نگاه فلسفی و حکمی که شما داشتید چه مسیری را باید طی کنیم که خیال مان راحت باشد که  انتخابی که انجام شده منجر به این شود که دانشجوی خوبی را انتخاب کردیم که در آینده بتوانیم معمار خوبی داشته باشیم .

عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه سوره در پاسخ به صحبت های سجادی اظهار داشت: بازیگران حوزه دانشگاه، اساتید ، دانشجویان ، نظام آموزشی ، امکانات و شرایط آموزشی است . در اینجا منظور از شرایط آموزشی این است که از عصر قاجار صحبت می کنیم و یا از زمان حال .

دکتر اسلامی عنوان کرد: سئوال شما این بود دانشجویی که وارد دانشگاه می شود انتظارات ما ازاو چیست و چطور وارد شود و مسلما اگر انتخاب درستی انجام شود و نیز اگر در حوزه اساتید انتخابات درستی صورت بگیرد ، اگر سرفصل دروس درست انتخاب شود و امکانات هم امکانات درستی باشد و ما درک درستی از زمان و مکان و شرایط داشته باشیم ممکن است آموزش بهتری اتفاق بیفتد . اما سازمان و ساختی که باید این انتظارات را برآورده بکند به نظر من بحث هایی در این زمینه وجود دارد.

وی در ادامه گفت: دانشجویانی باید انتخاب شوند که  از خلاقیت ، علاقه و عملکرد بهتری در این حوزه برخوردارند و همچنین رتبه های کنکور خوبی داشته اند،درصدی بندی هم خیلی مهم است . به طور مثال، ۲۰% آموزش است ، ۲۰% پژوهش و ۶۰% هم مصاحبه و پرسش و پاسخی است که می‌توان از نزدیک از خود دانشجو پرسید.

عضو هیات علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه سوره افزود: اشکالی که من بعد از سال های زیاد در دانشگاه ها می بینم این است که ما به ورودی ها توجه می کنیم و خروجی ها را زیاد مورد توجه قرار نمی دهیم . اصلا سامانه ای وجود ندارد که پیگیر باشد که دانشجو بعد از فارغ التحصیلی در چه حوزه ای فعالیت می کند  باید تحت نظارت و کنترل قرار بگیرد که ما دراین حوزه هیچ گونه فعالیتی نداریم .

دکتر اسلامی در بخش دیگری از صحبت هایش در مورد اینکه دانشجویان به چه شکل انتخاب می شوند، گفت: مشکل عظیمی که در روند آموزش ما  از دوران ابتدایی تا دانشگاه وجود دارد این است که عملکرد نظام آموزشی ما استبدادی بوده در دانشگاه ها هم به همین شکل بوده که آموزش به شکل استبدادی و با آموزش و نمره بوده است. ما در مرحله اول باید نظام آموزشی را اصلاح کنیم بعد از آن نیز باید بدانیم که چگونه باید دانشجو را انتخاب کنیم. با توجه به اینکه امر اکتسابی ، احساس و حواس هم در آموزش نقش مهمی دارد تصور من این است که کسانی که EQ و یا ضریب هوش هیجانی شان بالا است و یا همچنین هوش معرفتی و عرفانی شان بالاست را باید در دانشگاه‌های هنر جذب کرده و بیشتر به آنها توجه کنیم، اگر این کار را انجام بدهیم می توانیم به شکلی حرکت کنیم که استعداد های بالقوه را به بالفعل تبدیل کنیم و مطمئن باشیم اگر راه را درست برویم این دانشجویان پاسخگوی علم و صنعت و نیازهای روز هر جامعه ای  خواهند بود.

انقلاب اسلامی و مدل های آموزش معماری

سجادی در جمع بندی اظهارات مهمانان گفت: به نظر می آید در پارادایم انقلاب اسلامی، به مدل ها ، به تمرین ها و همچنین به نظریاتی برای آموزش معمار در این دوره رسیده‌ایم هر چند تلاش های ما در آن نظام بروکراتیک و نظام گسترده آموزشی کشور شاید به چشم نیاید اما همین جلسه با حضور مهمانان عزیز که از داعیه دار این عرصه هستند، اتفاق افتاده است . آن چیزی که به نظر می آید و بیش از هر چیزی باید بدان توجه کرد این است که ساختن معماری جز از طریق ساختن معمار صورت نمی گیرد و معماری که متعلق به این زمانه باشد و احساس تعلق به این انقلاب کند و توانایی ساختن و فهمیدن داشته باشد، می‌تواند در جامعه تاثیر گذار باشد.

حوزه هنری