زیباسازی نماهای شهری با معماری ایرانی اسلامی

به عنوان کسی که سال‌ها هم در دل کارخانه‌های فرآوری مواد معدنی نفس کشیده و هم در کنار معماران و سازندگان، شاهد شکل‌گیری کالبد شهر بوده‌ام، همواره به این نکته اندیشیده‌ام که نمای ساختمان‌ها، صرفاً یک پوشش خارجی نیستند؛ آن‌ها صورت شهرند، آینه‌ای از فرهنگ، تاریخ و هنر مردمانش. در شهرهای ما، که ریشه در تمدنی کهن و غنی دارند، نماها همیشه بیش از یک پوسته عمل کرده‌اند. آن‌ها واسطه‌ای بوده‌اند میان فضای خصوصی و عمومی، عنصری برای بیان زیبایی‌شناسی، و ابزاری برای سازگاری با اقلیم و محیط. معماری ایرانی اسلامی، با قرن‌ها تجربه در خلق فضاهای دلنشین و پایدار، اصول و الگوهایی را در طراحی نماها به یادگار گذاشته که امروزه نیز می‌تواند الهام‌بخش ما در زیباسازی نماهای شهری باشد. اما این زیبایی، تنها با ایده و طرح محقق نمی‌شود؛ نیازمند مصالحی است که از دل همین خاک برآمده‌اند و با دانش و فناوری روز، به موادی با کیفیت و کارایی بالا تبدیل شده‌اند. پودرهای معدنی، از جمله این مصالح بنیادین هستند که نقش آن‌ها در خلق نماهایی زیبا، بادوام و همخوان با هویت ایرانی اسلامی، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این نوشتار، تلاشی است برای نگاهی عمیق‌تر به این پیوند ناگسستنی میان خاک، فرهنگ و کالبد شهر.

ریشه‌های تاریخی: نمای ایرانی، از گذشته تا امروز

برای فهم جایگاه نمای ایرانی در زیباسازی شهری، باید به گذشته سفر کنیم. از خانه‌های خشتی و گلی مناطق کویری با نماهای ساده و درون‌گرا، تا عمارت‌های باشکوه قاجاری و پهلوی با تزئینات آجری، کاشی‌کاری و گچ‌بری‌های چشم‌نواز، نمای ایرانی همواره تابعی از اقلیم، فرهنگ، باورها و مصالح در دسترس بوده است. در معماری سنتی، نماها نه تنها زیبایی بصری داشتند، بلکه کارکردهای اقلیمی مهمی نظیر تنظیم دما، کنترل نور و ایجاد سایه را نیز بر عهده داشتند. استفاده از مصالح بومی مانند آجر، خشت، گچ، سنگ و کاشی، نه تنها به دلیل دسترسی آسان، بلکه به دلیل سازگاری آن‌ها با محیط و اقلیم منطقه بود.

اصول معماری ایرانی اسلامی، مانند توجه به محرمیت، سلسله مراتب فضا، استفاده از هندسه و نقوش اسلیمی و ختایی، و بازی نور و سایه، در طراحی نماها نیز بازتاب می‌یافت. ایوان‌ها، پنجره‌های ارسی، مقرنس‌ها و کاربندی‌ها، همگی عناصری بودند که به نمای ساختمان عمق، زیبایی و هویت می‌بخشیدند. در دوران معاصر، با ورود مصالح و تکنولوژی‌های جدید، نماهای شهری دچار تحولات زیادی شدند. گاه این تحولات در جهت نوآوری و انطباق با نیازهای روز بود، و گاه متأسفانه منجر به ناهماهنگی و از دست رفتن هویت بصری شهرها شد. امروز، بازگشت به اصول معماری ایرانی اسلامی در طراحی نماها، نه به معنای کپی‌برداری صرف از گذشته، بلکه به معنای درک عمیق مفاهیم و الگوهای آن و به‌کارگیری خلاقانه آن‌ها با استفاده از مصالح و تکنولوژی‌های نوین، یک ضرورت است. این بازگشت، می‌تواند به شهرهای ما روح و هویتی دوباره ببخشد.

اصول بنیادین معماری ایرانی اسلامی در طراحی نما

معماری ایرانی اسلامی، بر پایه‌های فلسفی و عملی عمیقی استوار است که در طراحی نما نیز نمود پیدا می‌کند. درک این اصول برای خلق نماهایی که هم زیبا باشند و هم با فرهنگ و اقلیم ما سازگار، حیاتی است. برخی از این اصول عبارتند از:

• توجه به محرمیت و درون‌گرایی: در بسیاری از مناطق ایران، به ویژه در گذشته، نماها نسبتاً ساده و بدون بازشوهای بزرگ به سمت فضای عمومی بودند. حیاط مرکزی، قلب خانه بود و ارتباط با بیرون از طریق فضاهای واسط مانند هشتی و دالان صورت می‌گرفت. این اصل، هرچند در معماری آپارتمانی امروز به شکل سنتی قابل اجرا نیست، اما مفهوم آن، یعنی ایجاد حریم خصوصی و کنترل دید از بیرون، همچنان مهم است و می‌تواند با استفاده از عناصری مانند جان‌پناه‌های بلند، پنجره‌های مشبک، یا عقب‌نشینی‌های هوشمندانه در نما محقق شود.
• سلسله مراتب فضا: در معماری سنتی، ورودی خانه اغلب با یک عقب‌نشینی، یک هشتی یا یک دالان مشخص می‌شد که نوعی سلسله مراتب را از فضای عمومی خیابان به فضای خصوصی خانه ایجاد می‌کرد. این اصل در نماهای امروزی می‌تواند با تأکید بر ورودی ساختمان از طریق تغییر مصالح، رنگ، یا ایجاد یک پیش‌آمدگی یا فرورفتگی در نما بازتاب یابد.
• استفاده از هندسه و نقوش: هندسه، به ویژه هندسه اسلامی، نقش محوری در معماری ایرانی دارد. استفاده از اشکال هندسی منظم، تناسبات طلایی، و نقوش اسلیمی و ختایی در تزئینات نما، زیبایی و نظم خاصی به آن می‌بخشد. این نقوش می‌توانند با استفاده از آجرچینی‌های خاص، کاشی‌کاری، گچ‌بری یا حتی با تکنولوژی‌های نوین مانند برش CNC بر روی مصالح مختلف اجرا شوند.
• بازی نور و سایه: اقلیم ایران، به ویژه در مناطق مرکزی و کویری، تابش شدید آفتاب را به همراه دارد. معماران ایرانی با استفاده از عناصری مانند ایوان‌ها، رواق‌ها، شبکه‌ها و عمق دادن به بازشوها، سایه‌های عمیقی بر روی نما ایجاد می‌کردند که علاوه بر کاهش حرارت ورودی به ساختمان، زیبایی بصری خیره‌کننده‌ای نیز خلق می‌کرد. این بازی نور و سایه، یکی از زیباترین جلوه‌های نمای ایرانی است و امروزه نیز می‌توان با طراحی هوشمندانه جزئیات نما، عمق دادن به پنجره‌ها و استفاده از مصالح با بافت‌های متنوع، این اصل را احیا کرد.
• استفاده از مصالح بومی و طبیعی: همانطور که پیشتر اشاره شد، استفاده از مصالحی که از دل طبیعت منطقه برآمده‌اند، نه تنها از نظر اقتصادی و زیست‌محیطی پایدارتر است، بلکه به نما هویت و اصالت می‌بخشد. سنگ، آجر، گچ و خاک، مصالح اصلی نما در معماری سنتی بوده‌اند و امروزه نیز با فرآوری‌های نوین، می‌توانند نقش مهمی در نماهای شهری ایفا کنند.

مصالح سنتی و نقش پودرهای معدنی در احیای آن‌ها

مصالح سنتی مانند آجر، سنگ، گچ و کاشی، قرن‌هاست که در نماسازی ایرانی به کار می‌روند. هر یک از این مصالح، ویژگی‌ها و زیبایی‌های خاص خود را دارند. آجر، با تنوع در رنگ، بافت و نحوه چیدمان، امکان خلق طرح‌های هندسی و تزئینی بی‌شماری را فراهم می‌کند. سنگ، با دوام و زیبایی طبیعی خود، حس استحکام و اصالت را به نما می‌بخشد. گچ، ماده‌ای انعطاف‌پذیر برای خلق تزئینات ظریف و پیچیده است، و کاشی، با رنگ‌ها و طرح‌های متنوع، جلوه‌ای از هنر و فرهنگ ایرانی را به نمایش می‌گذارد.

اما در معماری معاصر، نیاز به سرعت اجرا، دوام بیشتر، مقاومت در برابر عوامل جوی و تنوع در پرداخت نهایی، استفاده از مصالح سنتی به شکل خام را با محدودیت‌هایی مواجه کرده است. اینجاست که نقش پودرهای معدنی فرآوری شده پررنگ می‌شود. پودرهای معدنی، مانند پودر سنگ‌های مختلف (کربنات کلسیم، دولومیت، سیلیس)، پودر گچ، پودر سیمان سفید و رنگدانه‌های معدنی، به عنوان مواد اولیه اصلی در تولید انواع ملات‌های نوین، پوشش‌های نما، رنگ‌های معدنی و حتی قطعات پیش‌ساخته نما به کار می‌روند.

استفاده از پودرهای معدنی با دانه‌بندی و خلوص کنترل شده، امکان تولید ملات‌ها و پوشش‌هایی را فراهم می‌کند که چسبندگی، دوام، مقاومت در برابر رطوبت و اشعه UV، و قابلیت تنفس‌پذیری بالاتری نسبت به ملات‌های سنتی دارند. همچنین، با ترکیب پودرهای معدنی مختلف و استفاده از رنگدانه‌های طبیعی، می‌توان به طیف وسیعی از رنگ‌ها و بافت‌ها دست یافت که یادآور نماهای سنتی ایرانی هستند، اما با کارایی و دوام مصالح مدرن.

پودرهای معدنی در نماهای مدرن: تنوع و کارایی

صنعت پودرهای معدنی در سال‌های اخیر پیشرفت‌های چشمگیری داشته و محصولات متنوعی را برای استفاده در نماهای ساختمانی عرضه می‌کند. این پودرها، با فرآوری‌های دقیق (شامل خردایش، آسیاب، طبقه‌بندی، خشک کردن و گاهی کوتینگ سطح)، به موادی با خواص فیزیکی و شیمیایی مطلوب برای کاربردهای خاص تبدیل می‌شوند. برخی از مهم‌ترین پودرهای معدنی مورد استفاده در نما عبارتند از:

• پودر جوشقان سفید : یکی از پرکاربردترین پودرها در صنعت ساختمان، به ویژه در نماسازی. در تولید سیمان سفید، ملات‌های آماده، گچ‌های پلیمری، رنگ‌های نما و پوشش‌های بافت‌دار استفاده می‌شود. خلوص و سفیدی بالای پودر جوشقان ، آن را برای تولید مصالح سفید یا رنگی روشن ایده‌آل می‌سازد. دانه‌بندی پودر جوشقان ، تأثیر مستقیمی بر خواص ملات یا پوشش نهایی دارد؛ پودرهای ریزتر برای پوشش‌های صاف و پودرهای درشت‌تر برای ایجاد بافت استفاده می‌شوند.
• پودر سیلیس (Silica Powder): سیلیس با سختی و مقاومت شیمیایی بالا، در تولید برخی ملات‌های خاص، گروت‌ها و پوشش‌های مقاوم به کار می‌رود. همچنین در تولید شیشه و سرامیک‌هایی که در نما استفاده می‌شوند، نقش دارد.
• رنگدانه‌های معدنی (Mineral Pigments): اکسیدهای آهن (قرمز، زرد، سیاه، قهوه‌ای)، اکسید کروم (سبز) و دی‌اکسید تیتانیوم (سفید) از جمله رنگدانه‌های معدنی پرکاربرد در رنگی کردن ملات‌ها، پوشش‌ها و رنگ‌های نما هستند. این رنگدانه‌ها نسبت به رنگدانه‌های آلی، مقاومت بسیار بالاتری در برابر نور خورشید و عوامل جوی دارند و رنگ نما را برای سال‌ها ثابت نگه می‌دارند.

انتخاب پودر معدنی مناسب برای هر کاربرد نما، نیازمند دانش فنی و شناخت دقیق خواص فیزیکی و شیمیایی پودر و همچنین نیازهای عملکردی پوشش نهایی است.

پودرسنگ جوشقان و نمای شسته: پیوندی دیرینه و کاربردی

یکی از کاربردهای سنتی و در عین حال پرطرفدار پودرهای معدنی در نماسازی ایرانی، استفاده از پودرسنگ جوشقان در “نمای شسته” است. نمای شسته، نوعی پوشش نما است که با استفاده از ترکیبی از سیمان سفید، پودرسنگ (اغلب پودرسنگ جوشقان) و سنگدانه‌های رنگی (مانند سنگ‌های مرمریت، گرانیت یا تراورتن با دانه‌بندی مشخص) و آب اجرا می‌شود. پس از اجرای ملات بر روی سطح نما، قبل از گیرش کامل سیمان، سطح با آب شسته می‌شود تا سنگدانه‌های رنگی نمایان شده و بافتی زیبا و طبیعی ایجاد شود.

پودرسنگ جوشقان، که از آسیاب کردن سنگ‌های معدنی منطقه جوشقان میمه به دست می‌آید، به دلیل سفیدی و خلوص بالا، یکی از بهترین گزینه‌ها برای استفاده در نمای شسته است. سفیدی پودر جوشقان باعث می‌شود رنگ سنگدانه‌ها به خوبی نمایان شود و نمای نهایی جلوه‌ای روشن و پاکیزه داشته باشد. همچنین، دانه‌بندی مناسب پودر جوشقان به کارپذیری خوب ملات و چسبندگی آن به سطح زیرین کمک می‌کند.

رنگ و بافت: جلوه‌های بصری با پودرهای معدنی و سنگدانه‌ها

رنگ و بافت، دو عنصر کلیدی در طراحی نما هستند که تأثیر بسزایی در زیبایی و هویت بصری ساختمان و در نهایت شهر دارند. در معماری ایرانی، استفاده از رنگ‌های طبیعی و هماهنگ با محیط، و همچنین ایجاد بافت‌های متنوع با استفاده از مصالح مختلف، همواره مورد توجه بوده است. پودرهای معدنی و سنگدانه‌ها، ابزارهای قدرتمندی برای خلق این جلوه‌های بصری در نماهای مدرن هستند.

همانطور که پیشتر اشاره شد، رنگدانه‌های معدنی طبیعی، طیف وسیعی از رنگ‌های پایدار و مقاوم در برابر نور را ارائه می‌دهند. با ترکیب این رنگدانه‌ها با پودرهای معدنی سفید (مانند کربنات کلسیم یا سیمان سفید) و سنگدانه‌های رنگی، می‌توان به ملات‌ها و پوشش‌های نمایی با رنگ‌های دلخواه دست یافت. این امکان، دست معماران را برای طراحی نماهایی با پالت رنگی متنوع و متناسب با هویت فرهنگی و اقلیمی منطقه باز می‌گذارد. به عنوان مثال، استفاده از رنگ‌های خاکی و گرم در مناطق کویری، یا رنگ‌های آبی و فیروزه‌ای در مناطق با سابقه استفاده از کاشی‌کاری، می‌تواند به نماها هویت محلی ببخشد.

بافت نما نیز به اندازه رنگ اهمیت دارد. بافت می‌تواند صاف، زبر، دانه‌دار، شیاردار یا دارای برجستگی و فرورفتگی باشد. بافت نما، علاوه بر ایجاد زیبایی بصری و حس لامسه، بر نحوه بازتاب نور و ایجاد سایه بر روی نما نیز تأثیر می‌گذارد. استفاده از پودرهای معدنی با دانه‌بندی‌های مختلف و سنگدانه‌ها با ابعاد و اشکال متنوع، امکان خلق بافت‌های گوناگون را در نماهای سیمانی، گچی یا پلیمری فراهم می‌کند. نمای شسته با سنگدانه‌های درشت، نمای تگری با پودرهای دانه‌دار، یا نماهای سیمانی با پرداخت‌های مختلف (مانند شانه کشی یا ماله کشی)، همگی نمونه‌هایی از ایجاد بافت با استفاده از پودرهای معدنی و سنگدانه‌ها هستند. ترکیب هوشمندانه رنگ و بافت در طراحی نما، می‌تواند به خلق آثاری منجر شود که هم زیبا، هم بادوام و هم همخوان با اصول معماری ایرانی اسلامی باشند.

دوام و پایداری: نماهایی برای نسل‌های آینده

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که یک نمای خوب باید داشته باشد، دوام و پایداری آن در برابر عوامل مختلف جوی و محیطی است. نمای ساختمان به طور مداوم در معرض تابش نور خورشید (اشعه UV)، باران، برف، یخبندان، تغییرات دما، آلودگی هوا و گاهی حملات شیمیایی قرار دارد. مصالح نما باید بتوانند در برابر این عوامل مقاومت کرده و زیبایی و کارایی خود را برای سال‌های طولانی حفظ کنند.

پودرهای معدنی، به دلیل ماهیت طبیعی و پایداری شیمیایی خود، نقش مهمی در افزایش دوام نماهای ساختمانی ایفا می‌کنند. ملات‌ها و پوشش‌های نما که با استفاده از پودرهای معدنی با کیفیت تولید می‌شوند، معمولاً مقاومت بالایی در برابر عوامل جوی دارند. به عنوان مثال، کربنات کلسیم خالص، در برابر اشعه UV کاملاً مقاوم است و رنگ آن در طول زمان تغییر نمی‌کند. رنگدانه‌های معدنی نیز پایداری نوری بسیار بالایی دارند.

علاوه بر این، پودرهای معدنی می‌توانند به بهبود خواص فیزیکی ملات‌ها کمک کنند. استفاده از پودرهای با دانه‌بندی مناسب، باعث کاهش تخلخل ملات و در نتیجه کاهش نفوذ آب و مواد مضر به داخل آن می‌شود. افزودنی‌های معدنی خاص، مانند پوزولان‌ها (که می‌توانند از خاکستر بادی یا سرباره کوره‌ها به دست آیند)، می‌توانند مقاومت ملات در برابر حملات شیمیایی و واکنش‌های مخرب داخلی را افزایش دهند.

پایداری زیست‌محیطی نیز یکی دیگر از مزایای استفاده از پودرهای معدنی در نماسازی است. بسیاری از پودرهای معدنی، محصول فرآوری سنگ‌های طبیعی هستند که به وفور در طبیعت یافت می‌شوند. فرآیند تولید آن‌ها نسبت به برخی مصالح دیگر، انرژی کمتری مصرف می‌کند و ضایعات کمتری تولید می‌کند. همچنین، نماهای ساخته شده با مصالح معدنی، در پایان عمر مفید ساختمان، قابلیت بازیافت یا بازگشت به طبیعت را دارند. انتخاب مصالح بادوام و پایدار، نه تنها هزینه‌های نگهداری و تعمیرات نما را در بلندمدت کاهش می‌دهد، بلکه به حفظ محیط زیست و ساخت شهرهایی پایدارتر برای نسل‌های آینده کمک می‌کند.

چالش‌ها و راهکارها در اجرای نماهای ایرانی معاصر

با وجود پتانسیل‌های فراوان در احیای معماری ایرانی اسلامی در نماهای شهری و نقش مهم پودرهای معدنی در این زمینه، چالش‌هایی نیز وجود دارد که باید به آن‌ها پرداخت. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:

• عدم شناخت کافی از اصول معماری ایرانی اسلامی: بسیاری از طراحان و سازندگان، شناخت عمیقی از مفاهیم و اصول بنیادین معماری ایرانی اسلامی ندارند و گاهی به کپی‌برداری سطحی از عناصر تزئینی بسنده می‌کنند که نتیجه آن نماهایی بی‌هویت و ناهماهنگ است.
• کیفیت پایین برخی مصالح: متأسفانه، در بازار شاهد عرضه پودرهای معدنی و مصالح نما با کیفیت پایین هستیم که فاقد استانداردهای لازم هستند. استفاده از این مصالح، منجر به کاهش دوام و زیبایی نما در کوتاه‌مدت می‌شود.
• عدم مهارت کافی در اجرا: اجرای نماهای با کیفیت، به ویژه نماهایی که نیاز به دقت در ترکیب مصالح، آماده‌سازی سطح و روش‌های خاص اجرا دارند (مانند نمای شسته)، نیازمند نیروی کار ماهر و باتجربه است.
• مقررات و ضوابط شهری: گاهی ضوابط و مقررات شهرسازی، به جای تشویق به استفاده از الگوهای معماری بومی و مصالح پایدار، محدودیت‌هایی را ایجاد می‌کنند که مانع از خلاقیت و نوآوری در طراحی نما می‌شود.
• هزینه: در برخی موارد، استفاده از مصالح با کیفیت بالا و اجرای دقیق نماهای با هویت ایرانی اسلامی، ممکن است هزینه اولیه بیشتری نسبت به نماهای رایج و بی‌هویت داشته باشد.

برای غلبه بر این چالش‌ها، راهکارهایی وجود دارد:

• آموزش و ترویج: برگزاری دوره‌های آموزشی برای معماران، طراحان و مجریان نما در زمینه اصول معماری ایرانی اسلامی و تکنولوژی‌های نوین مصالح نما. ترویج الگوهای موفق و معرفی پروژه‌های نمونه.
• استانداردسازی و کنترل کیفیت: تدوین و اجرای استانداردهای سختگیرانه برای تولید پودرهای معدنی و مصالح نما و نظارت بر کیفیت محصولات عرضه شده در بازار.
• توسعه فناوری‌های نوین: حمایت از تحقیق و توسعه برای تولید مصالح نما با کارایی بالاتر، دوام بیشتر و قابلیت اجرا آسان‌تر، با تکیه بر پودرهای معدنی و اصول معماری بومی.
• بازنگری در ضوابط شهرسازی: اصلاح ضوابط و مقررات به گونه‌ای که مشوق استفاده از الگوهای معماری بومی، مصالح پایدار و نماهای با کیفیت باشد.
• حمایت از تولیدکنندگان با کیفیت: تشویق و حمایت از شرکت‌هایی که در زمینه تولید پودرهای معدنی و مصالح نما با کیفیت بالا فعالیت می‌کنند.

آینده نماهای شهری: نوآوری با ریشه‌های عمیق

آینده نماهای شهری در ایران، نیازمند ترکیبی هوشمندانه از نوآوری و احترام به ریشه‌های عمیق معماری ایرانی اسلامی است. با پیشرفت تکنولوژی و توسعه مصالح جدید، امکانات بی‌شماری برای خلق نماهایی زیبا، بادوام، پایدار و همخوان با هویت فرهنگی ما فراهم شده است.

یکی از روندهای آینده، استفاده بیشتر از پنل‌های پیش‌ساخته نما با استفاده از مصالح معدنی است. این پنل‌ها که در کارخانه با کیفیت و دقت بالا تولید می‌شوند، امکان اجرای سریع و دقیق نما را فراهم می‌کنند و می‌توانند بافت‌ها، رنگ‌ها و نقوش متنوعی داشته باشند. استفاده از بتن‌های الیافی (Fiber-reinforced concrete) با پودرهای معدنی خاص، می‌تواند به تولید پنل‌های نما با مقاومت بالا و ضخامت کم منجر شود.

روند دیگر، توسعه پوشش‌های نمای هوشمند است. این پوشش‌ها می‌توانند خواصی مانند خودتمیزشوندگی (با استفاده از نانوذرات دی‌اکسید تیتانیوم که با نور خورشید فعال می‌شوند)، تنظیم حرارت (با استفاده از پوشش‌های بازتابنده یا جاذب نور)، یا حتی تولید انرژی (با ادغام سلول‌های خورشیدی شفاف در پوشش نما) داشته باشند. پودرهای معدنی پیشرفته و نانومواد معدنی، نقش کلیدی در توسعه این پوشش‌های هوشمند ایفا خواهند کرد.

همچنین، استفاده از تکنولوژی‌های طراحی پارامتریک و ساخت دیجیتال (مانند پرینت سه بعدی) در کنار مصالح معدنی، می‌تواند امکان خلق نماهایی با اشکال پیچیده و بافت‌های منحصر به فرد را فراهم کند که پیش از این امکان‌پذیر نبود.

با این حال، در مسیر این نوآوری‌ها، نباید از اصول و ارزش‌های معماری ایرانی اسلامی غافل شد. نماهای آینده باید همچنان به مفاهیمی مانند محرمیت، سلسله مراتب، تناسبات، و بازی نور و سایه توجه داشته باشند. استفاده از رنگ‌ها و بافت‌های طبیعی، و الهام از نقوش و الگوهای سنتی، می‌تواند به نماهای مدرن ما هویت و اصالت ببخشد. آینده نماهای شهری در ایران، در گرو پیوند دانش روز در زمینه مصالح و تکنولوژی با درک عمیق از میراث معماری غنی ماست.