سال ۱۲۹۱شمسی پالایشگاه آبادان به عنوان اولین واحد تصفیه نفت ایران و مرکز عمده صدور فراورده های نفتی در نیمکره شرقی آغاز بکار کرد. با مطرح شدن آبادان به عنوان یکی از شهرهای صنعتی، هزاران تبعه انگلیسی، هندی و پاکستانی به این شهر مهاجرت کردند. از نخستین گروه هایی که به آبادان آمدند کارکنان پالایشگاه رنگون از کشور میانمار کنونی (برمه سابق) و عمدتاً رنگونی الاصل و مسلمان بودند. به همین لحاظ درصدد تاسیس عبادتگاه در زمین های شرکت نفت بآمدند و بالاخره با موافقت این شرکت، ساخت مسجد بدست کارگران پاکستانی پالایشگاه آبادان آغاز و در سال ۱۳۰۰ خورشیدی (۱۹۲۱ میلادی) بنای آن نهاده شد. قدمت این مسجد مربوط به اواخر قاجار و اوایل پهلوی میباشد. مسجد رنگونی ها، به سبک معماری شبه قاره هند با گچبری هایی زیبا و برجسته و آرایه هایی سیمانی و منحصربفرد است و اکنون بعنوان موزه اسناد تاریخی و خطی فعالیت دارد. مسجد رانگونی‌ها ۹ فروردین سال ۱۳۷۸ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۲۸۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

مسجد جامع رنگونی‌ها یا رانگونی ها در حدود سال ۱۳۰۰ در جنوب غربی پالایشگاه آبادان و درکنار اروند رود و نقطه صفر مرزی همجوار با کشور عراق ساخته شده است. این مسجد با موافقت شرکت نفت، توسط کارگران پاکستانی پالایشگاه آبادان ساخته شده است.

این مسجد با تقاضای عده‌ای از مسلمانان سنی مذهب شبه قاره هند که عمدتا مهاجرانی از اهالی رانگون  میانمار بوده و در پالایشگاه نفت آبادان مشغول به کار بوده‌اند احداث شده و به همین دلیل نام مسجد رانگونی‌ ها گذاشته شده است. مسجد رانگونی‌ ها، به سبک معماری شبه قاره هند با گچبری‌هایی زیبا و برجسته و آرایه‌هایی سیمانی و منحصربفرد دارای شبستان، حیاط اصلی و مأذنه و در پیشانی بنا نقشینه‌ای منقش به آیه بسم الله الرحمن الرحیم می‌باشد. تزئینات مسجد رانگونی‌ ها شباهت زیادی به گچ‌بری برهشته دارند با این تفاوت که با سیمان انجام گرفته و در واقع سیمان‌بری می‌باشد. گفته می‌شود بعضی از مصالح ساختمانی، خاصه رنگهای به کار رفته اولیه در نقش و نگاره‌ ها از هندوستان تامین شده است.

یکی از ویژگی‌های بارز مسجد محراب گلگونه‌ای است که به شیوه خاصی ایجاد شده است. محراب در میان انبوهی از اشکال هندسی و نقوش اسلیمی تزئین شده، رنگ‌های گوناگون و طرحهای نقش بسته بر دیوارهای محراب نمادی از بهشت برین است. متولی مسجد شیخ عبدالرشید مندل بود و امامین جماعت آن، شیخ قادری هندی، حاج آقا رنگونی و سپس محمد اسلم راجا بودند.

مسجد رنگونی‌ های آبادان در جنگ تحمیلی ایران و عراق صدمات زیادی دید. پس از جنگ مرمت شد و در سقف مسجد ترکیبی از لوله‌های نفت، ریل راه آهن و آرماتور به کار رفته است. مسجد رنگونی‌ ها در ۲۳ دی ۱۳۸۸ و همزمان با سومین سفر هیات دولت دهم به عنوان موزه اسناد تاریخی و خطی مورد بازگشاسی قرار گرفت. در این موزه نسخه‌هایی از قرآنهای خطی و همچنین اسناد تاریخی مربوط به اواسط دوره قاجار تا پهلوی اول شامل مکاتبات مالی و تجاری تجار ایرانی مقیم هندوستان و انگلستان با ایران و همچنین انواع سفته، برات، صورت ریز معاملات و نامه‌های تجاری نگهداری و نمایش داده می‌شود.

مسجد رانگونی‌ ها در شهرستان آبادان، خیابان امام خمینی(ره)، روبه‌روی انبار دارویی پالایشگاه و در جوار اروند رود قرار دارد. مسجد رانگونی‌ ها ۹ فروردین سال ۱۳۷۸ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۲۲۸۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

سلام نو