درس‌هایی از معماری باستانی برای مقابله با گرمای شدید در دنیای مدرن
ساختمان‌های ما معمولاً در روزهای گرم راحت هستند، زیرا از تهویه مطبوع مداوم، پنجره‌های مهروموم‌شده و فرضیه‌ای مبنی بر عدم قطع برق بهره می‌برند. اما همان‌طور که بسیاری از مناطق کشور تجربه کرده‌اند، قطع برق می‌تواند در بدترین زمان ممکن رخ دهد.
وقتی این اتفاق می‌افتد، برج‌های شیشه‌ای و خانه‌های مهروموم‌شده می‌توانند به سرعت غیرقابل تحمل شوند و نشان دهند چرا روش‌های خنک‌کننده غیر فعال ضروری هستند.
معماران باستانی روش‌های بهتری برای خنک کردن داشتند
معماران باستانی بدون دسترسی به برق، ساختمان‌هایی ساختند که از مردم در برابر گرمای شدید محافظت می‌کرد. برخی دیوارهای ضخیمی طراحی کردند که گرما را در طول روز جذب کرده و در شب آزاد می‌کردند.
دیگران محله‌هایی را به گونه‌ای طراحی کردند که سایه بیشتری ایجاد شود. این ایده‌های آزموده‌شده هنوز هم برای کسانی که می‌خواهند بدون استفاده بیش از حد از تهویه مطبوع، خنک بمانند، کاربردی است.
این دیدگاه توسط دکتر پابلو لا روش، استاد معماری در دانشگاه ایالتی پلی‌تکنیک کالیفرنیا، پومونا، و مدیر طراحی پایدار در شرکت آرکادیس، مورد تأیید است. تحقیقات او در زمینه سیستم‌های خنک‌کننده غیر فعال و معماری کم‌انرژی نشان می‌دهد که چگونه تکنیک‌های ساخت‌وساز تاریخی به طور مؤثر با چالش‌های آب‌وهوای گرم و تابستان‌های شدید مقابله می‌کردند.
چگونه عراق باستان گرمای شدید را مدیریت می‌کرد
باستان‌شناسان ساختمان‌های سومریان را در جنوب عراق کنونی مستند کرده‌اند. دیوارهایی از خشت یا آجر گلی ساخته می‌شدند که ضخیم بودند و فقط پنجره‌های کوچکی داشتند. این طراحی به کاهش گرما در داخل خانه‌ها در ساعات شدید تابش خورشید کمک می‌کرد.
در برخی مناطق، خانه‌ها در کنار یکدیگر ساخته می‌شدند تا دیوارهای کمتری مستقیماً در معرض نور خورشید قرار گیرند. محله‌ها همچنین خیابان‌های باریکی داشتند که هنگام عبور مردم از شهر، سایه خنک ایجاد می‌کردند.
این چیدمان فشرده زمانی مؤثر بود که باید دمای داخل خانه‌ها تحمل‌پذیر باقی می‌ماند. خانواده‌ها در حیاط‌های داخلی جمع می‌شدند، جایی که نور و نسیم وارد می‌شد، اما اشعه سوزان خورشید به مناطق نشیمن نمی‌رسید.
برخی از این اصول هنوز هم در محیط‌های گرم شهری امروز عملی هستند.
شهرهای مدرن می‌توانند از خنک‌سازی غیر فعال بیاموزند
قطع برق‌های گسترده در زمان موج گرما می‌تواند فاجعه‌بار باشد. در ژوئیه ۲۰۲۴، منطقه هیوستون برای چند روز برق خود را از دست داد. با خاموش شدن تهویه مطبوع، بسیاری از برج‌های بلند به سرعت غیرقابل تحمل شدند.
برخی طراحان پیشنهاد می‌کنند بازگرداندن ویژگی‌هایی مانند پنجره‌های قابل باز شدن، دیوارهای ضخیم‌تر یا سازه‌های سایه‌بان بر روی پشت‌بام‌ها می‌تواند به کنترل دمای داخل کمک کند و همزمان مصرف انرژی را کاهش دهد.
مطالعات نشان می‌دهند که تابستان‌های بسیار گرم به طور فزاینده‌ای شایع می‌شوند. توجه بیشتر به خنک‌سازی غیر فعال می‌تواند فشار بر شبکه‌های برق را کاهش داده و در هنگام قطع برق مردم را ایمن‌تر نگه دارد.
بادگیرهای ساده اما هوشمندانه مصر
در مصر باستان، معماران می‌دانستند که مواد متخلخل مانند آجر گلی می‌توانند نور شدید خورشید را مسدود کرده و حرکت گرما به داخل را کند کنند. ساکنان همچنین شب‌ها بر روی پشت‌بام‌ها می‌خوابیدند تا از هوای خنک‌تر بهره‌مند شوند.
یکی از اختراعات جالب، ملقف بود که از یک دهانه بلند برای گرفتن باد و هدایت آن به پایین ساختمان استفاده می‌کرد.
این جریان هوا به هوای گرم داخل اجازه می‌داد از طریق دریچه‌های دیگر خارج شود. این سیستم هنوز هم در بخش‌هایی از خاورمیانه استفاده می‌شود، جایی که بادگیرهای بلند هوای تازه را بدون نیاز به برق فراهم می‌کنند.
رازهایی از مردمان باستانی پوئبلو
در جنوب غربی ایالات متحده، مردمان باستانی پوئبلو قرن‌ها از آجر گلی و سنگ برای ساخت خانه‌ها استفاده کردند. آن‌ها خانه‌ها را در کنار یکدیگر قرار داده و پنجره‌های کوچکی تعبیه می‌کردند تا از گرمای بیش از حد جلوگیری کنند. صخره‌ها در مکان‌هایی مانند مسا ورد، سایه طبیعی فراهم می‌کردند.
این طراحی از زاویه خورشید بهره می‌برد تا اشعه‌های شدید تابستانی را مسدود کرده و نور خورشید زمستانی پایین‌تر را که فضای داخلی را گرم می‌کرد، وارد کند.
این روش‌های قدیمی هنوز هم برخی از معماران مدرن را که از آجر گلی برای تعدیل دمای داخل استفاده می‌کنند، راهنمایی می‌کنند.
حفظ آب برای خنک‌سازی غیر فعال
بسیاری از شهرهای امروزی آب باران را از طریق کانال‌های فاضلاب به سرعت دفع می‌کنند. جوامع قدیمی در مناطق خشک برعکس عمل می‌کردند.
در قرن هشتم، خلافت‌های مسلمان در شمال آفریقا و جنوب اسپانیا برای هر قطره باران ارزش قائل بودند. ساختمان‌های آن‌ها اغلب سیستم‌هایی داشتند که آب را از پشت‌بام‌ها و حیاط‌ها به مخازن زیرزمینی هدایت می‌کردند. این آب در ماه‌های گرم حیاط‌ها را خنک می‌کرد و باغ‌ها را آبیاری می‌کرد.
در دیگر نقاط جهان، جوامعی مانند مایاها در مکزیک مخازن عظیمی برای ذخیره آب باران فصل بارندگی ساختند. پژوهشگران مدرن در حال بررسی راه‌هایی برای به‌کارگیری یا بهبود ذخیره‌سازی آب باران هستند، به ویژه در مکان‌هایی که با خشکسالی یا محدودیت منابع آب مواجه هستند.
امروزه چگونه می‌توان از ایده‌های خنک‌سازی غیر فعال استفاده کرد
برخی معماران بر این باورند که طراحی‌های جدید باید بیشتر بر خنک‌سازی غیر فعال و جمع‌آوری آب تأکید کنند. جهت‌گیری ساختمان‌ها در نیمکره شمالی برای استفاده از پنجره‌های رو به جنوب می‌تواند به تنظیم جذب و اتلاف گرما کمک کند.
آب باران جمع‌آوری‌شده در محل می‌تواند برای نیازهای فضای سبز مجدداً استفاده شود و بار سیستم‌های عمومی آب را کاهش دهد.
شهرهای بزرگ که امیدوارند مصرف انرژی را کاهش داده و مردم را در مواقع اضطراری ایمن نگه دارند، می‌توانند این تکنیک‌ها را در توسعه‌های آینده به کار گیرند. برخی از این روش‌ها ممکن است در مقایسه با آسمان‌خراش‌های مدرن قدیمی به نظر برسند.
با این حال، مردمانی که در خشک‌ترین و گرم‌ترین نقاط جهان زندگی می‌کنند، این روش‌ها را برای مدت طولانی آزمایش کرده‌اند و موفقیت‌های آن‌ها می‌تواند راهنمایی قوی ارائه دهد.
حرکت به سوی کاهش وابستگی به برق
نیاز فزاینده‌ای برای یادگیری از استراتژی‌هایی که به منابع محلی متکی هستند وجود دارد. تغییر کل شهرها تلاش زیادی می‌طلبد، اما این ایده‌ها نباید به گذشته‌ای دور تعلق داشته باشند.
نیاز به بازنگری در برج‌های شیشه‌ای و پشت‌بام‌های تک‌منظوره، به ویژه با افزایش خطر قطع برق در مناطقی که با امواج گرمایی مکرر مواجه هستند، ضروری است.
دانش تاریخی درباره خنک ماندن در گرمای شدید می‌تواند راه‌حل‌های ارزشمندی برای حفظ راحتی در زمانی که تهویه مطبوع گزینه‌ای نیست، ارائه دهد.
درباره نویسنده
نویسنده