خراسان در معماری پیشتاز بوده است

محمد بهنام‌فر در دومین روز همایش بین‌المللی گفت‌وگوهای بینافرهنگی خراسان که امروز امروز، ۲۷ تیرماه، با موضوع هنر و معماری در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد با اشاره به هنر و معماری خراسان بزرگ، اظهار کرد: فرهنگ مقوله‌ای است که باورها و اندیشه‌های ما را شکل داده و حرکات جهت می‌دهد. به نوعی که هر عملی که انجام می‌دهیم ریشه در تفکر فرهنگی ما دارد.

وی ادامه داد: این فرهنگ دو بخش دارد که بخشی از آن ریشه در عقل و استدلال دارد که باعث پیدایش علوم تجربی شده و بخش دیگر آن نیز ریشه در ذوق و سلیقه دارد که باعث پیدایش هنر و شاخه‌های مختلف آن شده است.

بهنام‌فر تصریح کرد: بر این اساس هنگامی که از هنر سخن می‌گوییم در حقیقت بخشی از فرهنگ که ریشه در ذوق و سلیقه دارد نیز در این سخن جای می‌گیرد. البته در برخی از هنرها بخش علمی و هنری مقوله فرهنگ را با یکدیگر می‌بینیم که در این میان می‌توان به معماری اشاره کرد و به عبارت دیگر معماری ترکیبی از ذوق و سلیقه و عقل و استدلال مقوله فرهنگ است.

این استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بیرجند با بیان اینکه باید به اصل واژه فرهنگ توجه داشته باشیم، تصریح کرد: فرهنگ در گذشته به معنای قنات و کاریز بوده و از این‌ معنای می‌توان این‌گونه برداشت کرد که فرهنگ به معنای رشد، جوشش، بالندگی و تعادل است و ما در هر حرکت فرهنگی باید به دنبال این معنای باشیم و فرهنگ ما یک فرهنگ جوشان، خروشان، بالنده و متعادل باشد.

بهنام‌فر خاطرنشان کرد: در گذشته خاورمیانه شامل خراسان و مارواءالنهر بود. در این منطقه اقوام و نژادهای مختلفی زندگی می‌کردند و آثار و نشانه‌های مهمی از خود به جا گذاشته‌اند که ما امروزه از آن‌ها به عنوان آثار تاریخی و هنری یاد می‌کنیم که در این میان بخش مهمی از آثار هنری آن‌ها معماری هستند.

وی با بیان این‌که خراسان در همه هنرها و به ویژه معماری پیشتاز بوده و نقش مهم در این راستا داشته است، اظهار کرد: معماری خراسان شامل منطقه وسیعی بوده است. این منطقه از یک زمینه غنی فرهنگی و هنری از دوران پیش از اسلام برخوردار بود، اما پس از اسلام این هنرها تداوم پیدا کرد و متحول شد. اسلام به نوعی موجب تحول و دگرگونی هنرها شد و به این هنرها روح تازه‌ای بخشید که ما نمونه‌های این بناها را در زیارتگاه‌ها و مساجد شاهد هستیم. برای نمونه به عنوان مثال می‌توان به مساجد اشاره کرد که اکثراً تحت تأثیر مسجدالنبی ساخته شده‌اند.

این استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه بیرجند بیان کرد: در حقیقت آثار به جا مانده از هنرهای مخلف مانند معماری، نقاشی، شهرسازی، مینیاتور و… نشان می‌دهد که ما پس از ورود اسلام دوران با شکوهی از هنرها  به ویژه از قرن هشتم تا قرن ۱۲ داشته‌ایم و ایرانیان با این فرهنگ و هنر غنی و پربار خود را هیچگاه در مقابل بیگانگان شکست نخوردند، از این‌رو مردم ایران و به ویژه خراسان بزرگ به برکت فرهنگ و هنر غنی خود ملتی همیشه پیروز بوده است.

بهنام‌فر اضافه کرد: خراسان بزرگ از دوران پیش و پس از اسلام نقش مهمی در توسعه هنر و به ویژه معماری داشته و نوآوری‌های زیادی ارائه کرده است. سنت ساخت آرامگاه‌سازی، آرایش بناها، هنرهای تزئینی و کاربردی مانند سفالگری، قالی‌بافی و…، ساخت اولین نمونه مدارس ایوانی و بسیاری از هنرهای دیگری توسط خراسانیان ساخته و پرداخته شده و در این خطه بزرگ رشد کرده است.

ایسنا