خاطره‌بازی با طهران قدیم در چاله میدان
اگر دلتان برای طهران قدیم پر می‌کشد، اگر دلتنگ معماری و خانه‌های قدیمی شهر هستید، کافی است سری به محله امامزاده یحیی یا همان چاله میدان قدیم در منطقه ۱۲ بزنید و از عمارت کاظمی به عنوان یکی از زیباترین خانهای تاریخی تهران دیدن کنید.
سرای کاظمی که «خانه موزه تهران قدیم» نام جدید آن است از خانه‌های تاریخی تهران، در محله چاله میدان قدیم در همسایگی امام زاده یحیی با ارزشی استثنایی قرار دارد.
محله قدیمی چاله میدان، ارزش‌های خاص معماری و شهر سازی شامل بافت مسکونی، راسته، گذرهای ارتباطی، فضای شهری خصوصی و عمومی دارد. این محله، با توجه به تخریب‌های ناشی از ساخت و ساز جدید، بخش عمده ای از ساکنان خود را از دست داده است و اقشار جدید با تفاوت‌های فرهنگی و اجتماعی در این محله ساکن شده اند.
موزه مردم شناسی در عمارت تاریخی
خانه قجری معروف به عمارت کاظمی در مرکز پلاک‌های همجوار خود چون نگینی می‌درخشد. این بنای ۱۰۰ ساله با توجه به جدا شدن از املاک جنبی، با مساحتی حدود ۲۰۳۳ متر مربع باقی مانده است که شامل ۱۲۱۵متر مربع عرصه و فضای باز و ۶۵۰ متر مربع عیان و زیر بنا می شود. مرمت این خانه از سال ۱۳۸۶، به سفارش معاونت فنی عمرانی شهرداری منطقه ۱۲ انجام شده است.
در حال حاضر نیز در پروژه‌ای در قالب مردم شناسی که شهرداری با استفاده از ماکت‌ها و عروسک‌هایی مشاغل و آداب و رسوم مردم تهران طی ۱۵۰ سال گذشته را به نمایش گذاشته در این مجموعه به صورت کوچک و دایمی برقرار شده است.
تاریخچه خانه کاظمی
تاریخچه بنا این بنا متعلق است به میرزا سید کاظم پسر سید میرزا هدایت الله تفرشی که در سال ۱۲۲۶ قمری در اوایل پادشاهی محمد شاه قاجار وارد خدمات دولتی شد. در زمان ناصرالدین شاه از میرزاهای اصطبل شاهی بود.
در سال ۱۲۸۳ قمری که ناصرالدین شاه عازم سفر خراسان شد چون نامبرده مشرف به اصطبل و به همراه اردوی شاه بود، در بین راه به سمت مستوفی گری اصطبل برقرار گردید. در سال ۱۲۹۹ قمری تا سال ۱۳۰۸(سال فوتش) مستوفی اصطبل خاصه و ایلخی چیان و کلیه دواب دیوانی زین خانه و کالسکه خانه بود.
در اواخر عمر ملقب به وزیر دواب شد. کاظمی‌های تهران و تفرش منتسب به وی هستند. از مرحوم سید کاظم تفرشی علاوه بر این خانه، مسجد و مدرسه ای زیبا در خیابان ری، نبش کوچه باغ پسته‌بک به یادگار مانده است.
آن‌طور که نقشه سال ۱۲۷۵هجری قمری نشان می‌دهد در نزدیکی این خانه و در سمت غربی تکیه عباسقلی و در سمت شرق خانه، تکیه پهلوان شریف واقع بود و در سمت شمال این محله گذر منتهی به دروازه دولاب که حد شرقی حصار صفوی شده بود، قرار داشت.
مشخصات عمارت قجری کاظمی
مشخصات بنا طرح بنای کاظمی متأثر از طرح متداول خانه‌های ایرانی و متناسب با شأن صاحب خانه، نوع روابط و جایگاه اجتماعی‌اش ساخته شده است. طرح و شکل بنا در اواخر دوران قاجار شکل گرفته و در دوران پهلوی اول تکمیل شده است. این بنا همانند خانه‌های سنتی ایرانی شامل بیرونی، اندورنی، آب انبار، مطبخ، اصطبل است. ظاهراً خانه موجود بخشی از یک مجوعه مفصل‌تر است که اجزا دیگر آن در حال حاضر جدا شده اند.
اما به هر حال مجموعه باقی مانده فعلی نیز یک خانه کاملا سنتی است. آنچه از قسمت اصلی این خانه بازمانده است قسمت شاه نشین است که یک طبقه زیر و یک طبقه روی دارد. بنای فعلی دارای دو حیاط است. حیاط جنوبی که منتهی الیه سمت غربی آن قرار دارد، در بخش بیرونی و حیاط شمالی در بخش اندرونی واقع است. بخش اصلی ساختمان به میزان ۵/۱ متر از کف حیاط بالاتر است و در بخش زیرین آن زیر زمین خانه قرار دارد که دارای آجر کاری خوش نقش و نفیسی است. در ساختمان اصلی دو تالار در مرکز قرار گرفته‌اند.
در طرفین تالارها، گوشواره‌ها قرار دارند و راهروها در طرفین گوشواره‌ها شکل گرفته‌اند. اتاق‌های طرفین حیاط و گوشواره‌ای دارای دیوار باربر و پوشش تیرپوش با سقف تخت هستند، زیر زمین دارای طاق کلیل است و تالارها با خرپاهای چوبی که شیروانی کاهگل اندودی سطح نمای آن را شکل می‌دهند، پوشش داده شده است. سطح نمای خارجی تالارها آجر کاری ساده است که در محل رخ بام آن موتیوهای گچ بری گل درشت نقش بسته است. سایر سطوح نمای حیاط‌ها نیز ترکیبی از آجر و اندود گچ هستند.
مسیرهای دسترسی و ساعت بازدید
عمارت زیبای کاظمی در خیابان ۱۵ خرداد، کوچه ابوالقاسم شیرازی، کوچه امامزاده یحیی، کوچه مستوفی، پلاک ۶۶ واقع شده و علاقه‌مندان به دیدن خانهای به سیک و سیاق خانه‌های تهران قدیم می‌توانند برای رسیدن به خانه کاظمی از انواع وسایل نقلیه استفاده کنند. با این وجود باید توجه داشته باشید که خانه کاظمی در محدوده طرح ترافیک شهر تهران قرار گرفته است و بهترین گزینه برای رفتن به آن‌جا مترو است. متروهای ایستگاه ۱۵ خرداد و بهارستان، نزدیک‌ترین ایستگاه‌های مترو به خانه کاظمی هستند که می‌توانید بعد از خارج شدن از مترو با چند قدم پیاده‌روی و در کمتر از ۱۰دقیقه به این خانه برسید.
اگر هم می‌خواهید با اتوبوس به خانه کاظمی بروید، کافی است خود را به میدان بهارستان برسانید و از آن جا اگر حوصله پیاده‌روی ندارید با تاکسی به چهارراه سیروس رفته تا در نهایت به خانه کاظمی برسید. اگر تمایل دارید با سرعت بیشتری خود را به خانه‌ی کاظمی برسانید، بهتر است با بی‌آرتی‌های خاوران – آزادی خود را به میدان قیام رسانده و از آن‌جا خودتان را به خانه کاظمی برسانید. گذر در محدوده طرح ترافیک در روزهای تعطیل مانعی ندارد؛ بنابراین اگر بخواهید با خودروی شخصی به این مکان بروید، بهتر است بدانید که محله امامزاده یحیی از شمال به خیابان امیرکبیر و از شرق به خیابان ری می‌رسد و از سمت جنوب در خیابان ۱۵ خرداد شرقی راه دارد. برای بازدید از خانه کاظمی نیاز به تهیه بلیط نخواهید داشت و در تمامی روزهای هفته به غیر از دوشنبه‌ها و ایام تعطیل می‌توانید از ساعت ۹ صبح تا ۱۸ عصر از این خانه دیدن کنید.
درباره نویسنده
نویسنده