«حمام وکیل شیراز» جاذبه ای از دل تاریخ و معماری ایرانی

کریم‌خان زند در فاصله سال‌های ۱۱۷۲ تا ۱۱۹۳ هجری قمری در شهر شیراز حکومت می‌کرد. او در این شهر بناهای متعددی ساخت که مسجد، بازار، حمام، آب‌انبار، ارگ، سربازخانه و کاروانسرا از جمله این بناهاست.
کریم‌خان سال ۱۱۸۷ دستور ساخت حمام وکیل شیراز را داد. این بنا حدود ۱۴ هزار مترمربع مساحت دارد. هنرمندان زیادی از سراسر ایران در آن سال به شیراز آمدند تا نقش ‌و نگارهای مختلف را روی دیوارهای حمام پیاده کنند.
البته پادشاهان پس از کریم‌خان هم تغییراتی روی ساختار حمام وکیل شیراز ایجاد کردند تا جلوه زیباتری به آن ببخشند، برای مثال در دوران قاجار تزئینات داخل این بنا مرمت شد و بیشتر آثار به ‌یاد مانده در آن مربوط‌ به این دوره پادشاهی بوده و امروزه نام آن با شماره ۹۱۷ در فهرست آثار ملی به‌ ثبت رسیده است.

سبک معماری
حمام وکیل یکی از بناهای شاهکار دوران زندیه است که امروزه افراد زیادی را به خود می‌بیند. هنرمندان از آهک‌بری برای تزئین داخل این ساختمان استفاده کرده و توانسته‌اند با مهارت بالا آن را به ساختمانی چشم‌نواز تبدیل کنند.
نقش ‌و نگار دیوارهای حمام وکیل به چندین دسته تقسیم می‌شوند. هنرمندان سعی کرده‌اند موضوعات قرآن، داستان‌های فارسی، طرح‌های اسلیمی، معراج پیامبر(ص)، به‌ چاه ‌انداختن و بیرون ‌آوردن حضرت یوسف(ع)، صورت حضرت علی(ع)، قربانی ‌کردن حضرت اسماعیل(ع)، دیدار بیژن و منیژه، دیدار شیرین و فرهاد، گل و بوته و… را به بهترین شکل روی دیوارها، ستون‌ها و سقف حمام وکیل شیراز به ‌تصویر درآورند.
بخش‌های مختلف بنا
یک ویژگی بارز که در همه حمام‌های قدیمی مشاهده می‌شود این است که آن‌ها فقط محلی برای شست‌وشو نبوده‌ و در یک ساختمان چندین مکان مختلف وجود داشته است. آن زمان حمام‌ها یکی از مکان‌هایی بوده که افراد در آن مراسمی همچون جشن زایمان، مراسم آشنایی، خواستگاری، حنابندان و… را برگزار می‌کردند. از این ‌رو، معماران برای این حمام بخش‌های مختلفی در نظر گرفته‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به گرم‌خانه، ورودی، خزینه، سربینه یا رخت‌کن، شاه‌نشین، حاکم‌نشین، حوض و گرمابه اشاره کرد.
روش گرم کردن حمام
کف حمام سنگفرش‌هایی می‌بینید که با زیبایی هر چه تمام‌تر کار شده‌ است. زیر این سنگفرش‌ها مسیری برای عبور آب ساخته شده که آب گرم از آن‌ها رد شود و کف حمام همیشه گرم باشد. این فناوری همان گرمایش از کف امروزی است که ۴۰۰ سال پیش معماران از آن برای گرم‌ کردن حمام وکیل شیراز استفاده کرده بودند.

موزه حمام وکیل
در طول سال‌ها اعمال تغییرات در ساختمان این حمام تأثیر زیادی روی طراحی اولیه این حمام داشته است. سال ۱۳۵۱ مرمت‌هایی روی ساختمان آن انجام شد، اما پس از آن به‌ دلیل رفت و آمد زیاد افراد، بخش‌هایی از ساختمان حمام وکیل از بین رفت.
پس از این همه فراز و نشیب به‌ وجود آمده برای این بنا، سرانجام مسئولان تصمیم گرفتند این حمام را به موزه تبدیل کنند. در این موزه ۳۰ مجسمه ساخته شده از موم با حالت‌های مختلف مشاهده می‌شود که هر کدام از آن‌ها حکایت از داستانی قدیمی دارد.