حسنلو درخشان‌ترین تمدن موجود در فلات ایران
نقده شهری در ۹۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر ارومیه در آذربایجان غربی است؛ این شهر تاریخی و قدیمی دارای جاذبه‌های تاریخی فراوانی بوده که می توان به تپه باستانی حسنلو اشاره کرد.
این تپه به خاطر قرارگیری در کنار روستای حسنلو، به این نام نامگذاری شده است؛ روستای حسنلو در حدود۱۰ کیلومتر با شهر نقده فاصله دارد.
تپه حسنلو، تپه ای بزرگ و دایره ای شکل است که در حدود ۲۵۰ الی ۲۸۰ متر قطر دارد؛ این تپه بین ٢ دهکده حسنلو و امین لو قرار گرفته است.
برخی کارشناسان بر این معتقد هستند که ساکنان اولیه این تپه قومی به نام «مانائی» بودند.
سکونت در این دره به ۱۰ قسمت زمانی تقسیم شده و از دوره دهم که قدیمی‌تر است، شروع شده و به دوره اول ختم می شود.
تقریبا می‌توان گفت که اولین دوره سکونت یعنی دوره دهم به ۶ هزار سال پیش از میلاد بر می‌گردد.
در دوره پنجم سکونت، ظروف سفالی خاکستری ظاهر شده است و همچنین وجود ساختمان‌های خشتی یا گلی هم به این دوره نسبت داده می شود.
از شاخص ترین آثار دوره چهارم سکونت، می‌توان به ساختمان‌های سنگی اشاره کرد. دوره سوم سکونت مصادف با دوره مادها و دوره دوم سکونت در حسنلو مصادف با دوران پارت‌ها می‌شود.
دوره اول نیز به اواخر دوره ساسانی و اوایل اسلام برمی‌گردد که البته آثار این دوره در حسنلو از بین رفته است.
دوره چهارم را می‌توان از مهمترین دوره‌های سکونت در حسنلو دانست که بیشتر ساختمان‌های سنگی حسنلو مربوط به این دوره هستند و تا به حال تحقیقات فراوانی نیز بر روی آن‌ها انجام شده است.
بر روی تپه حسنلو، یک دژ مستحکم وجود دارد، در واقع با حفاری‌هایی که پیش از انقلاب انجام شد، آثاری ازجمله اتاق‌های متعدد، سالن‌ها، دیوار دفاعی قلعه نظامی و بناهی دیگر که این دژ را تشکیل می‌دهند، ظاهر شدند.
در مرکز دژ واقع در تپه حسنلو، یک حیاط مرکزی بزرگ به شکل چندضلعی نامنظم به طول ۲۹ و عرض ۱۹ متر وجود دارد.
در سمت شرقی حیاط مرکزی، یک تالار بزرگ به همراه چند عدد انبار به چشم می‌خورد.
در درون این تالار خمره‌های بزرگی یافت می‌شود که احتمالا برای ذخیره‌سازی آب استفاده می‌شده‌اند.
قسمت جنوبی حیاط مرکزی، دومین تالار بزرگ ستوندار دیده می شود.
احتمال می‌رود که پس از متروک شدن اولین تالار که در قسمت شرقی بنا بود، از این تالار دوم به‌عنوان معبد استفاده می‌شد.
در بخش غربی حیاط مرکزی دری به سمت تالار بزرگ ستوندار وجود دارد.
همچنین راهرویی نیز به چشم می‌خورد که به سومین تالار ستون دار که در واقع جدیدترین تالار است، منتهی می شود. جام طلایی حسنلو که از مهمترین اشیای یافت شده در این تپه است، در همین راهرو یافت شده است.
در بخش شمالی حیاط مرکزی نیز حدود ۱۵ اتاق در اکتشافات یافت شده‌اند؛ در اکتشافاتی که در این قسمت انجام شد، چندین اسکلت نیز یافت شد که هر کدام در حالت و جهت متفاوتی دفن شده‌اند.
دور تا دور قلعه را دیواری با ارتفاع ۷ متر و قطر ۳ متر احاطه کرده است.
در سراسر این دیوار نیز برج‌هایی ساخته شده بود که از آن‌ها برای حفاظت قلعه استفاده می‌شد.
تپه حسنلو در سال ۱۳۱۳ توسط گروهی ایرانی، در سال ۱۳۱۵ توسط «سر اورل اشتین»، در سال ۱۳۲۶ توسط آقای «فرهادی»، در سال ۱۳۲۸ توسط اداره کل باستان‌شناسی و در سال ۱۳۳۴ توسط یک گروه مشترک ایرانی و آمریکایی به ریاست پروفسور «رابرت دایسون» مورد حفاری و کاوش قرار گرفت و در هر کدام از این حفاری‌ها نیز آثار مهمی در آن یافت شد.
فاران مرتضایی وحید
درباره نویسنده
نویسنده