حریره، اسرار جزیره کیش

 شهر تاریخی حریره با قدمتی یک هزار ساله که در دل خود رازهای سر به مهری از کیش مروارید خلیج فارس در دل خود پنهان کرده و اکنون تنها بخش هایی از آن را برای گردشگران بازگو می کند.

جزیره کیش در کنار مراکز خرید، تفریحات دریایی و ساحلی همانند سایر نقاط پهناور ایران اسلامی دارای جاذبه های تاریخی مختلفی است که عمدتا پس از زلزله بندر تاریخی سیراف به سال ۳۶۵ هجری قمری و مورد توجه قرار گرفتن این جزیره در مرورارید خلیج همیشه فارس به وجود آمده است.

آثار و شواهد موجود به صورت تپه های تاریخی در کرانه های شمالی این جزیره بیانگر وجود شهری بزرگ و آب است که امروز بهه نام شهر تاریخی حریره معروب است و در اسناد تاریخی اشاره های فراوانی به رونق چشم گیر این جزیره پس از زلزله سیراف شده است.

بزرگانی چون؛ ابن بطوطه، استاد سخن سعدی در باب سوم گلستان نیز در از بازرگانی در آن سخن به میان اورده اند.

“ابن خردادبه” مورخ قرن چهارم هجری درباره کیش نوشته: در این جزیره شهر بزرگ حصار داری ساخته شده بود و کشتی های تجارتی هندوستاهن و عربستان اغلب در بندرگاره ان لنگر می انداختند و یا اینکه برزگانی چون؛ ابن بطوطه، استاد سخن سعدی در باب سوم گلستان نیز در از بازرگانی در آن سخن به میان اورده اند.

شهر تاریخی هزار ساله حریره به وسعت ۱۲۰ هکتار در شمال کیش واقع شده و از چند بخش شامل عمارت اعیانی، مسجد تاریخی، حمام، قنات های قدیمی و بندرتاریخی تشکیل شده و یافته های تاریخی نشان از شکوه و عظمت آن است.

مطالعات، پژو هش ها و کاوش های باستان شناسی در این شهر که از سال ۱۳۵۰ با حضور باستان شناسان داخلی و خارجی و از سال ۱۳۷۰ انجام شده است زوایایی از معماری اسلامی یک کلان شهر دوره اسلامی را نشان می دهد که به مدت ۵۰۰ سال و از قرن چهارم هجری تا قرن دهم هجری مسکونی و آباد بوده است.

با توجه به گستردگی این شهر در ساحل دریا ، به عنوان یک بندر شهر مهم نیز شناخته می شودکه بخش زیادی از معماری آن اسکله های قدیمی و بندرگاه تجاری آن بوده است.

سخنی تازه توسط ۳۶ شاهد عینی

سازمان منطقه آزاد کیش به منظور توسعه گردشگری تاریخی در این جزیره، موزه تاریخی حریره را همزمان با ایام نوروز ۱۴۰۲ در جوار این شهر تاریخی مجددا بازگشایی کرده و در آن ۳۶ اثر تاریخی کشف شده از این شهر را به نمایش گذاشته است.

طی کاوش های انجام شده در این جزیره خانه اعیانی در نتیجه کاوش های یکی از تپه های شهر حریره بیرون آمده که حکایت اجتماع در آن است و اشیا سفالی، تزئینات دیوارها با گچ بری و کاشی های لعابدار مربوط به قرن های ۱۳ و ۱۴ میلادی بدست آمده که هم اکنون در این موزه حرف های مختلفی را به گردشگران بازگو می کند.

بیشتر بخوانید

• موزه شهر تاریخی حریره کیش بازگشایی شد
• سه حلقه آب انبار تاریخی در جزیره کیش آشکار سازی شد + فیلم
• تفاهم نامه میراث فرهنگی و مردم شناسی در کیش امضا شد
• کاوش، لازمه پاسخ به سوال‌های تاریخی «حریره» کیش است

معاون گردشگری سازمان منطقه آزاد کیش در این ارتباط گفت: هم اکنون در این موزه آثار تاریخی کشف به نمایش گذاشته شده با قدمت های مختلف تا یک هزار سال است و در نظر داریم به منظور فراهم ساختن مقدمات ثبت جهانی شهر تاریخی حریره، تنوع بخشی به جاذبه های گردشری و توسعه گردشگری تاریخی این جزیره در سال های آتی وسعت سایت موزه حریره را افزایش دهیم.

مرتضی رمضانی گالشی یادآورشد: این آثار شامل گلوله توپ های جنگی، سر ستون، سفالینه ها، گچ بری ها، کوزه، خمره های سفالی با نقش برجسته کوفی، ابریق، انواع سلادن، گچبری، سرستون و ظروف مختلفی مربوط به دوره های سلجوقی، تیموری و ایلخانی است.

وی اضافه کرد: آثار مکشوفه طی کاوش های مختلف شهر تاریخی حریره بیش از یک هزار اثر تاریخی کشف شده که آثار به نمایش گذاشته شده تنها بخشی از آن است.

توپ ناصری تا بندرگار تاریخی

اگر از سمت موزه به دل حریره بزنید اولین شاهد تاریخی در محوطه این شهر تاریخی توپ دوره صفوی رخ نمایی می کند که حکایت از نبردهای دارد که این شهر در طول تاریخ به خود دید.

کمی دیگر که وارد محوطه می شوی قدم با خانه اعیانی می گذاری؛ در این عمارت مقادیر زیادی اشیا سفالی و تزئئیانت بدنه از جمله گچ بری و کاشی لعابدار بدست آمده که عموما مربوط به قرن هفتم و هشتم هجری بوده است.

ورودی اصلی بنا در ضلع غربی قرار گرفته و با گذشتن از راهرو وارد حیاط مرکزی می شویم که احتمالا بدون پوشش سقف بوده اما راهروی دور تا دور آن سقف داشته که با قوس هایی به هم وصل می شوند و اتاق ها در اطراف حیاط مرکزی قرار که شامل مطبخ، سرویس بهداشتی، انبارها و اتاق پذیرایی است.

این شهر باستانی مربوط به سده پنجم تا دهم هجری قمری ( دوره ساسانیان و اوایل دوره اسلامی ) که بسیاری از ان به عنوان گنجینه هویت بخش تاریخی کیش یاد می کنند در سال ۱۳۷۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آثار دیگر به جا مانده از حمام حریره نیز در فاصله کمی از خانه اعیانی قرار داشته و دارای قسمت هایی مانند سربینه ، گرمخانه و تون حمام است که با صحن های متعدد و حصار آن در مجموع ۵۰۰ متر مربع وسعت داشته است.

در کرانه شمالی شهر تاریخی حریره، بر روی صخره ای بلند تاسیسات کارگاهی با بقایای بندرگاه تاریخی وجود دارد که با مجموعه کانال های افقی وزیرزمینی و چاه هایی که در دل لایه های مرجانی و کانال هایی که رو به دریا حفر شده ارتباط شهر را به دریا برقرار می کرده است.

در شرق این شهر تاریخی در سال ۱۳۷۸ طی کاوش های باستان شناسی بقایای مسجدی بزرگ به وسعت ۲ هزار متر مربع در شهر تاریخی حریره پیدا شد که به خاطر موقعیت قرار گیری دقیقا در مرکز این شهر و در واقع مسجد جامع آن به حساب می آید.

این شهر باستانی مربوط به سده پنجم تا دهم هجری قمری ( دوره ساسانیان و اوایل دوره اسلامی ) که بسیاری از ان به عنوان گنجینه هویت بخش تاریخی کیش یاد می کنند در سال ۱۳۷۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

از کاوش تا ثبت جهانی

هم اکنون نیز معاونت گردشگری سازمان منطقه آزاد کیش، با همکاری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی طرح جامع راهبردی و پلان مدیریت شهر تاریخی حریره در هشت پاره و منطبق بر طرح جامع مقصد کیش را تهیه کرده تا گامی در مسیر ثبت جهانی و تعریف جایگاه این جاذبه تاریخی ارزشمند گردشگری برداشته باشد.

ایجاد پایگاه ملی حریره، راه اندازی کارگاه مرمت آثار بدست آمده از این شهر، ایجاد مخزن اشیا و توسعه موزه، انجام مجدد کاوش های باستان شناسی، مرمت ابنیه محوطه و ساماندهی محوطه برای بازدید گردشگران از دیگر اقدامات پیش رو در این شهر است.

با آثار بدست آمده تاریخ این شهر حدود یک هزار سال تخمین زده و در نظر داریم برای تقویت حدس و گمان ها بررسی های دقیق تری در این محوطه تاریخی انجام شود.

به گفته معاون گردشگری سازمان منطقه آزاد کیش، پیش از این دوره های مختلف در کمتر از پنج درصد از این شهر تاریخ کاوش های باستان‌شناسی انجام و در نتیجه آن با آثار بدست آمده تاریخ این شهر حدود یک هزار سال تخمین زده و در نظر داریم برای تقویت حدس و گمان ها بررسی های دقیق تری در این محوطه تاریخی انجام شود.

رمضانی گالشی یاداور شد: برای رسیدن به این اهداف باید کاوش مجددی در شهر حریره برای ظاهرسازی و احصا آثار و بناهایی مدفون شده و پاسخگویی به سوالات بی جواب انجام شود که در این راستا پاییز سال گذشته تفاهم نامه ای با پژوهشگاه میراث، وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در زمینه انجام کاوش ها، مطالعات تاریخی و مسایل حفاری منعقد شد.

وی افزود: مقدمات انجام کاوش ها انجام و به زودی شاهد آغاز این عملیات ها در محوطه تاریخی کیش خواهیم بود که این عملیات ها برای ثبت جهانی این شهر و شناساندن آن به جهان یک ضرورت است.

ثبت این شهر تاریخی در فهرست میراث جهانی یونسکو در آینده ای نه چندان دور علاوه بر اینکه به عنوان یکی از اسناد مهم خلیج فارس در اثبات حقانیت خلیج همیشه فارس خواهد بود می تواند جایگاه گردشگری کیش را در سطح بین المللی با نگرش گردشگری فرهنگی و تاریخی ارتقا دهد.

ایرنا

درباره نویسنده