جسم خسته بازار تاریخی اراک
بازار تاریخی اراک نشان از قدمت و پیشینه این شهر دارد. یک بنای تاریخی که ۲۰۰ سال از عمر آن می گذرد و از همان ابتدا بر اساس اصول مهندسی و معماری روز آن دوران و در قالب یک مجموعه فاخر اقتصادی و اجتماعی ساخته شده است. این بازار یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی، اقتصادی و ارزشمند شهر اراک است که پس از گذشت ۲ قرن از عمر آن همچنان مرکز فرهنگی و اقتصادی این شهر است.
عدم وجود برنامه جامع و دارای زمانبندی مشخص در راستای مرمت، احیا، تعریف کاربری های متناسب با کلیت بازار و در نهایت مدیریت جامع نگهداری را می توان بزرگترین مبحث حول محور بازار دانست. متأسفانه هر دفعه و با روی کارآمدن هر دولت، استاندار، فرماندار، شهردار، شورای شهر و … شاهد انتشار اخبار و موضع گیری های جدید در این خصوص هستیم که تمام این موارد به علت عدم وجود یک برنامه مدون و تن دادن به آن است.
در نگاهی ساده می توان به طرح جامع مرمت بازار که در اواسط دهه ۹۰ تهیه شد رجوع کرد و متوجه شد چه میزان نسبت به همان طرح دست و پا شکسته وفادار بوده و حرکت و عمل کردیم. متأسفانه تا به این مهم نرسیم هر آنچه حول محور بازار گفته می شود، نمایشی است.
عمده مشکلات بازار، الحاقات است
کارشناس بافت تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی نیز در خصوص مشکلات موجود در بازار اراک گفت: عمده مشکلات بازار نبود اعتبارات کافی، عدم هماهنگی و مشارکت مالکان به ویژه مالکان حقوقی در امر مرمت و احیا بازار، عدم آگاهی بخشی عمومی در زمینه ضرورت ها و روش های حفاظت و مرمت و همچنین الحاقات صورت گرفته در دهه های اخیر در مجموعه بازار است.
محسن کریمی در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، افزود: از سویی دیگر عمده موانع بر سر راه مرمت بازار تاریخی اراک، عدم مشارکت تمامی بخش‌های دخیل در این مجموعه، به ویژه اداره کل اوقاف و امور خیریه است و با توجه به اهمیت این بازار، ضرورت دارد با مشارکت تمامی بخش‌های مرتبط، مرمت بازار ادامه یابد. متأسفانه وجود چنین مشکلاتی، مرمت و احیا را با مشکل و کندی مواجه کرده است. در این راستا بهترین راهکار، جلب مشارکت عمومی و دستگاه های مرتبط در زمینه مرمت و احیا بازار است.
وی ادامه داد: مجموعه تاریخی بازار اراک در طول زمان دچار آسیب‌هایی شده است و مرمت آن بسیار ضرورت دارد. سال گذشته نیز موضوع طرح احیا و مرمت بازار تاریخی اراک در دستور کار قرار گرفت و بخشی از سراهای دارای اولویت مشمول مرمت شد و این رویه در سال ۱۴۰۰ نیز ادامه خواهد داشت. در سال مالی جاری با مشارکت و مساعدت شهرداری اراک و اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان، نقاط حادثه‌آفرین و خطرناک بازار تاریخی اراک مورد مرمت قرار می گیرد.
کارشناس بافت تاریخی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی اظهار داشت: با توجه به اینکه در سال جاری طرح ساماندهی، مرمت و احیاء مجموعه بازار به تصویب می‌رسد، اقدامات اساسی در بخش‌های مختلف بازار، احیای سراهای مختلف بر اساس کاربری‌های پیشنهاد شده از سوی مشاور در طرح مذکور با اولویت سراهایی که مالکین آنها مشارکت لازم را داشته باشند به صورت ویژه در دستور کار قرار دارد.
کریمی تصریح کرد: در مورد مرمت بازار امکان اندازه‌گیری وجود ندارد و نمی‌توان گفت درصد خاصی از کل بازار مرمت شده است، زیرا مرمت‌های مجموعه بازار مانند رفع خطر، مرمت‌های اضطراری، مرمت اساسی و … دارای تنوع بسیار است و هرکدام واحد اندازه‌گیری مستقل از دیگری دارد. مرمت اتاق‌های آسیب‌دیده و شکسته بازار تاریخی به همراه برخی از سراها و تیمچه‌ها در اولویت کاری سال جاری قرار گرفته است. این عملیات شامل اجرای مجدد نقاط حادثه‌آفرین، رفع خطر و مرمت اضطراری، بام‌سازی و اجرای پوشش بام و اجرای پوشش طبقه دوم برخی از قسمت‌های بازار که دارای طبقه فوقانی است، می‌شود.
وی با اشاره به اینکه تعطیلی های متعدد مجموعه بازار تاریخی اراک به دلیل شیوع ویروس کرونا در روند مرمت این مجموعه تأثیر بسزایی داشته و این روند را تسریع بخشیده است، بیان داشت: تعطیلی بازار از یک سو در بخش‌های عمومی شامل راسته‌های اصلی و گذرها باعث کمک به اقدامات مرمتی و سرعت در اجرای امور می شود. اما از سویی دیگر در سایر فضاهای عمومی مرتبط با سراها و تیمچه‌ها، تعطیلی باعث توقف امور اجرایی می‌شود.
عدم توجه کارشناسی به مشکلات بازار تاریخی اراک
مسئول هیأت اجرایی در هیأت امنای بازار تاریخی اراک نیز در مورد مصائب و مشکلات این بازار گفت: نگاهی آینده نگر به مجموعه فاخر بازار تاریخی اراک به عنوان اصلی ترین پایگاه اجتماعی و فرهنگی شهر اراک وجود ندارد. تفاوت نگاه مدیریتی بین ۲ دستگاه میراث فرهنگی و شهرداری مشکلات و معضلات بسیاری را برای بازار اراک ایجاد کرده است.
علی رضا عسگری هزاوه در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، افزود: متأسفانه همواره با عدم توجه کارشناسی به مشکلات عمرانی و سازه ای مجموعه بازار تاریخی اراک از سوی مسئولان مربوطه مواجه هستیم. بازسازی ها و مرمت های انجام شده در مجموعه بازار اراک بدون نظارت و استفاده از نظر کارشناسان انجام می شود.
وی ادامه داد: حتی مکان هایی در بازار تاریخی اراک که به نوعی بازسازی و مرمت شده اند، نیاز مبرم و مجدد به مرمت و بازسازی دارد. متأسفانه علیرغم تخصیص بودجه جدید و نزدیک شدن به فصل پاییز و زمستان برای مرمت بازار هنوز اقدامی صورت نگرفته است.
تجهیز و نوسازی اتصالات برق و موارد مربوط به شدت نیاز است. ادامه پروژه کانال زیرزمینی تأسیسات در مجموعه بازار باید جزء برنامه های عمرانی شهر قرار بگیرد و ادامه روند باقی مانده این کانال باید احداث شود.
عسگری هزاوه تصریح کرد: نصب راهبند در ورودی و خروجی های ۱۶ گانه این مجموعه جزء واجبات است و متأسفانه به رغم پیگیری های مکرر هنوز اقدام اساسی و اصولی صورت نگرفته است. نصب و راه اندازی دوربین های مداربسته در مجموعه بازار بسیار ضروری است که توسط هیئت امنا در حال پیگیری است.
وی بیان داشت: همچنین تجهیز و ساخت سرویس های بهداشتی از الزامات مجموعه بازار است که باید مدنظر قرار گیرد. اقداماتی نظیر نصب سطل زباله در سراهای ۲۰ گانه این مجموعه واجب است.
۴۰ درصد مالکیت بازار در اختیار اوقاف است
شهردار بافت تاریخی شهر اراک نیز گفت: در ابتدا باید این توضیح را ارائه داد که از مجموعه بازار تاریخی اراک، مالکیت ۴۰ درصد آن در اختیار مجموعه اوقاف است و ۶۰ درصد دیگر مالکیت آن در اختیار اشخاص و بخش خصوصی است. بسیاری از املاک و مغازه های داخل مجموعه بازار و سراهای آن در اختیار اشخاصی بوده که در حال حاضر فوت شده اند و این اماکن در دست ورثه های آنها قرار دارد. موضوع اینجاست که تعداد آنها بسیار زیاد است و حتی برخی از آنها در خارج از کشور زندگی می کنند.
نگین شاه کرمی در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، افزود: در خصوص مرمت بازار تاریخی اراک نیز، مجموعه میراث فرهنگی موظف است یک طرحی را ارائه کند که این طرح و نظارت در اجرای آن در اختیار مجموعه میراث فرهنگی باشد. میراث فرهنگی مکلف است این طرح را آماده کرده و به مجموعه های ذیربط بازار ارائه کرد. میراث فرهنگی طرح جامعی را در این راستا آماده کرده است، اما هنوز این طرح را به هیچ یک مجموعه های ذیربط ابلاغ نکرده است. در این راستا اگر موارد به خصوصی ایجاد شود، مکاتبات لازم را انجام خواهیم داد و اقدامات مقتضی را نیز اجرایی خواهیم کرد.
وی ادامه داد: بودجه ای که در خصوص بازار تاریخی اراک در سال گذشته در نظر گرفته شده بود حدود ۲۰ میلیارد ریال بوده است که این میزان بودجه صرفاً از سوی شهرداری تأمین شده است. در سال جاری نیز ۴۰ میلیارد ریال از سوی شهرداری برای مرمت نقاط حادثه خیز بازار در نظر گرفته شده است. از لحاظ سایر هزینه هایی که از سوی دیگر دستگاه های ذیربط در نظر گرفته شده بود، مجموعه میراث فرهنگی مقداری مصالح را برای مرمت بازار اختصاص داد. تا آنجایی که اطلاعات در دست داریم، هزینه های مرمتی مجموعه میراث فرهنگی برای بازار بسیار کم است.
شهردار بافت تاریخی شهر اراک اظهار داشت: دست اندرکاران دیگر نیز شرکت توزیع نیروی برق است که فعالیت این مجموعه نیز در سال گذشته چندان چشمگیر نبوده است. کانالی زیرزمینی که در حدود ۲ سال گذشته برای تأسیسات زیربنایی بازار احداث شده، نیز تاکنون ۱۵۰ متر آن از سوی میدان ارگ اجرایی شده است. اما در سال گذشته و در سال جاری هیچگونه اتفاقی در خصوص پیشرفت این کانال رخ نداده است.
ایلنا
درباره نویسنده
نویسنده