جای خالی معماری ایرانی در شهرسازی‌های کنونی

علی شجاعی گفت: معماری علم هنر و طراحی است که با تلفیق فرهنگ و زیبایی شناسی شاهکاری بی نظیر از یک بنا را خلق می‌کند با این وجود معماری هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است.

 وی اظهار کرد: از سوی دیگر بی‌توجهی به مقوله و مولفه های ضروری، فرهنگی و اقلیمی در شهرسازی باعث به وجود آمدن مشکلات متعددی در زمینه های مختلف شهری شده است به عنوان مثال ما در شهرها مشکلات جدیدی نظیر کمبود آب و تامین انرژی داریم همانطورکه می‌دانید  بیشترین هدر رفت منابع انرژی در بخش ساختمان ها است و ما حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد انرژی حرارتی را در این بخش از دست می دهیم  که این مسئله به شهرسازی و کیفیت ساختمان ها مربوط است.

این مدرس دانشگاه علمی-کاربردی جهاد دانشگاهی کرج افزود: ما در شهرسازی و معماری از لحاظ زیبایی شناسی از داشته هایمان که سابقه تاریخی دیرینه دارد استفاده نکرده‌ایم. معماری ایرانی از مفاهیم ارزشمندی برخوردار است که متاسفانه کمتر به آن توجه شده است.

معمار تسلیم خواسته‌های سرمایه‌گذار…

این پژوهشگر با تاکید بر نقش کارفرما و تاثیر آن برعملکرد معماران گفت: از آنجایی که معماری در ساخت نیاز به زمین و سرمایه گذاری دارد  و کارفرما در این زمینه همیشه تعیین کننده بوده است؛ بعضا جامعه معماری علی‌رغم علم و میل باطنی خود تسلیم خواسته های نامعقول و گاها غیراصولی کارفرمای پروژه می شوند.

وی اظهار کرد: بسیاری از مشکلات معماران هم ناشی از همین بی‌توجهی‌ها بوده است اما امیدواریم با عنوان شدن این مسائل و توجه بیشتر مردم و دولتمردان بتوانیم کمبودها را اصلاح کنیم و و اهمیت  نقش معماران را چون گذشته احیا کنیم.

این پژوهشگر و مدرس دانشگاه  ادامه داد: البته حرکت‌هایی هم در این زمینه کلید خورده که هر چند کند و با کمبودهایی مواجه است اما امیدوار کننده هستند. به عنوان نمونه نظارت بر یکسان سازی و تاکید بر نماهای ساختمان ها که از سوی شهرداری ها و سازمان نظام مهندسی صورت گرفته و نیز نظارت بر سازه ها و نظارت بر ایمن سازی و مقاومت ساختمانی در برابر حوادث طبیعی که مورد توجه قرار گرفته است.

آموزش معماری در ایران متناسب با رشد شهری نیست

این پژوهشگر و مدرس دانشگاه  در خصوص اهمیت آموزش آکادمیک و تربیت دانشجوی معماری همسو با علم روز و تحولات شیوه‌های تدریس این رشته عنوان کرد: در حوزه معماری ما کارگران و استادان خبره‌ای هم داریم که با توجه به تجربه غنی وآموزش سنتی خود مطرح هستند اما در کنار این استادکاران در حوزه طراحی و هنری به طی تحصیلات اکادمیک هم نیاز است که باید تربیت و پرورش آن همسو با علم روز اما منطبق با خلق و خوی فرهنگی باشد. در حال حاضر از زمان تاسیس دانشگاه تهران که رسما تربیت و تدریس معماری در کشور آغاز شده شیوه های تدریس تغییری نکرده و متناسب با تکنولوژی و رشد شهری کشور نیست و تلاش هایی هم که صورت گرفته در خصوص گنجاندن مفاهیم معماری و حوزه ی ساختمان در سرفصل‌هاست.

شجاعی با عنوان اینکه تلاش‌هایی که در بخش پیشرفت و توسعه آموزشی صورت گرفته عمدتا به شکل شخصی بوده و سیستماتیک نشده ادامه داد: کیفیت آموزشی باید به سمت توجه به تکنولوژی و تاثیر هوش مصنوعی حرکت کند و با توجه به مشکلاتی که مراکز آموزشی ما دارند دشوار است که بتوانند خود را به روز کنند. در حالی که پیش شرط تحول در یک صنعت تحول در  آموزش آن است و باید از تمام سطوح به ویژه سطوح عمومی و مدارس ابتدایی را در بخش آموزش های مرتبط با معماری در برگیرد.

معماری کنونی از مفاهیم فرهنگی فاصله گرفته است

وی همچنین با تاکید بر اینکه معماری کنونی و شهرسازی از مفاهیم فرهنگی به نسبت گذشته فاصله ی زیادی گرفته است گفت:  اولین نشانه های فرهنگی یک شهر نوع معماری آن است و این شاخصه مهمی است  که باید نه به صورت فرمی بلکه به صورت موضوعی مورد توجه معماری قرار گیرد. در ساخت و طراحی یک ساختمان اگر به کارگیری جدیدترین مصالح مد نظر قرار می گیرد انطباق با اقلیم، شرایط فرهنگی و انسانی و خلق و خو هم مهم و ضروری است.

باید به هوشمندی معماری گذشته برگردیم

وی افزود: گذشتگان ما در معماری هوشمندانه عمل می کردند و ما هم باید به آن هوشمندی برگردیم. امروزه ساختمان سازی بیشتر از آنکه به انطباق  با  شرایط اقلیمی وابسته باشد به تجهیزات روز وابسته است و در هر اقلیمی با هر خلق و خو یک سبک از معماری و ساخت و ساز پیاده می شود . انطباق بافت سنتی یزد با شرایط اقلیمی  و درون گرایی مردمی و ساخت ویلاهای خاص و مدرن در شمال و جنوب کشور منطبق با خلق و خوی برون گرایی  نمونه هایی از این دست هستند.

شجاعی با بیان اینکه در حال حاضر در بحث انطباق خلق وخو و فرهنگ ها در معماری تضادهایی وجود دارد گفت: زمانی که موضوع محرمیت و حریم خصوصی برای ما مطرح بود؛ اندرونی، بیرونی و هشتی متناسب با فرهنگ ساخته می شد اما امروزه این امر رعایت نمی شود و افرادی که از آن بنا استفاده می کنند دو راهکار دارند یا فرهنگ را کنار می گذارند و یا کمبودهای معماری را بنا به سلیقه خود جبران می کنند.آویختن پرده های بزرگ و ضخیم در ساختمان هایی که پنجره بزرگ و نورگیر دارند از نمونه این تضادهاست .

وی ادامه داد: وقتی معماری با سبک زندگی و فرهنگی سازگار نباشد فرد آن را به صورت غیراستاندارد و به سلیقه ی خودش تغییر می دهد.

وی در پاسخ اینکه با توجه به گرامیداشت روز معمار حمایت از نخبگان و استعدادهای بی‌نظیر معماری ایرانی چگونه امکان پذیر است گفت: با وجود استعدادها و معماران نخبه، لازمه حمایت و ظهور نخبگان یک پشتیبان است که همان کارفرمای صاحب پول و قدرت است. اگر سرمایه گذاری نباشد نبوغ و محصول یک معمار به سرانجام نخواهد رسید. اگر حاکمان وقت به شیخ بهایی اسطوره معماری توجه و اعتماد نمی کردند شیخ بهایی ناشناس باقی می ماند و شاهکارهای معماری آن زمان خلق نمی شد. لذا باید ساز وکاری برای شناسایی و به کارگیری اساتید و متخصصان این حوزه از دانشگاه فراهم شود.  لیلا عراقی در طراحی پل طبیعت، آقای هادی تهرانی و خانم موسوی و بسیاری دیگر از سرآمدان این عرصه هستند که بی شک در سایه اعتماد اثرهای ماندگاری را طراحی کرده و ساخته اند.

باید بیشتر به فرهنگ و آموزش معماری توجه شود

وی با اشاره به نقش معماری در مرمت آثار باستانی و قدیمی ادامه داد: در مرمت و احیا آثار باستانی که مظهر هنر و سرمایه های ایرانی هستند به کارگیری اساتید که بیشتر در بخش آموزشی به کار گرفته می شوند می تواند موثر باشد در حالی که در این بخش تضادهای منافع دیده شده و منافع مالی است که با هدف ساخت یک بنای تجاری اقدام به تخریب یک بنای قدیمی می کنند. سرای سعد السلطنه قزوین نمونه بارز احیا فرهنگی و معماری است که از یک بنای در حال تخریب با به کارگیری اساتید، دوباره به سند افتخارایرانی و یک بنای ماندگار دوره قاجاری تبدیل شد.

وی در پایان گفت: به عنوان مدرس و پژوهشگر این حوزه درخواست می کنم که توجه بیشتری به فرهنگ و آموزش معماری شود آینده ما در همین شهرها رقم می خورد و اگر قرار است آینده خوبی داشته باشیم زمینه ساز آن توجه به معماری و حفظ آثار باستانی است که اگر با کم توجهی و کم کاری به همین منوال امروز حرکت کنیم سرانجام خوبی از لحاظ زیست محیطی و فرهنگی نخواهیم داشت.کافی است هیچ بنای جدیدی نسازیم و همین سرمایه های باستانی را حفظ کنیم.

ایسنا